İŞ GÜVENLİĞİ VE İŞÇİ SAĞLIĞI DERS NOTLARI

Kaan SAKA

TÜİSAG Kurucusu
Admin
Katılım
17 Ara 2010
Mesajlar
3,013
Tepki puanı
3,507
Medeni hal
Evli
Meslek
Uzman (B)
İŞ GÜVENLİĞİ VE İŞÇİ SAĞLIĞI DERS NOTLARI
Doç. Dr. Aydın DURMUŞ
Ondokuz Mayıs Üniversitesi
Mühendislik Fakültesi
Makine mühendisliği Bölümü
Öğretim Üyesi
2
Önsöz
Geçmişte toplumumuzda , “İşçinin alın teri kurumadan ücretini ödeyiniz” fermanı
düstur alınır, kul hakkı her şeyin önünde tutulur idi. Bu yüzden işçilerin hakkı yenmez,
yiyenlere de iyi gözle bakılmazdı. Bu anlayışın hayata bir yansıması olarak dünyada ilk
“toplusözleşme” Kütahya’da imzalandı. Bu sözleşme ile çini işçilerinin hakları teminat altına
alındı.
Türkiye Cumhuriyetinde ise, işçi hakları yasal olarak ilk 1936 da kabul edilen 3008
sayılı iş kanunu ile düzenlenmiş böylece koruyucu ve düzenleyici yasal bir çerçeve çizilmiştir.
Anayasalarımızda işçi haklarını, işi sağlığı ve iş güvenliğini teminat altına alan maddeler daima
bulunmuştur. Örneğin 18.10.1982 tarihli ve 2709 Kanun numaralı Türkiye Cumhuriyeti
Anayasasının çalışma şartları ve dinlenme hakkı ile ilgili 50.maddesinde:
“Madde-50: Kimse yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz.
Küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel
olarak korunurlar. Dinlenmek çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli
yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir." denilmektedir.
Gelişen teknoloji ile sağlık teknolojisi gelişmekle birlikte teknolojinin getirdiği
hastalıklar ve kazalarda artmıştır. Günümüzde tedbir ve güvenlik önemini gün geçtikçe
hissettirmektedir. Avrupa birliği de “iş güvenliği ve işçi sağlığına” önem vermektedir. Avrupa
birliği ile uyum içinde olmaya çalıştığımız bu günlerde bizim de kanun ve yasal düzenlemeler
ile iş güvenliğine ve işçilerimizin sağlığına verdiğimiz önem artmaktadır. Bu amaca yönelik
kanunlardan, yönetmeliklerden ve tüzüklerden yararlanarak derlediğimiz bu ders notları,
umarım sizlere iyi bir rehber olacaktır.
Doç. Dr. Aydın DURMUŞ
Makine Mühendisi
3
İÇİNDEKİLER
1. Bölüm Sayfa No
İşçi ve işveren tanımları ve kavramları……………………..……………………………..1
1.1 İşçi tanımı ve kavramı………………….……………………………………………………………1
1.2 İşveren, iş ilişkisi ve işyeri tanımları……………….…...…………………………………………..1
1.3 Ücret ve ücretin ödenmesi………………………….…...…………………………………………..2
1.4 İşverenlerin ve işçilerin yükümlülükleri…………………….……….…….………………………..3
2. Bölüm
İş sağlığı ve güvenliği temel bilgileri…………………………………………...8
2.1 İş sağlığı ve güvenliği kavramının başlangıcı ……………………………………………………….8
2.2 İş sağlığı ve güvenliğinde tanımlar…………………………………………………………………...9
2.3 İş sağlığı ve güvenliğinde amaç…………………………………………………………………........9
2.4 İşçilerin hakları…………………………………………………………………………………..….10
2.5 İş Kanununda işçi sağlığını ilgilendiren maddeler………………………………………………….10
3. Bölüm
Meslek hastalıkları ve iş kazaları…………………………………………………………...13
3.1 Meslek hastalıkları…………………………………………………………………………………13
3.2 Meslek hastalıklarının sınıflandırılması ……………………………………………………….……13
3.3 Beslenme bilgisi……………………………………………………………………………..………14
3.4 Gürültü ve titreşim…………………………………………………………………………………..14
3.5 Meslek hastalıklarından korunma…………………………………………………………………...15
3.6 İş kazaları ve meslek hastalıklarında görünen – görünmeyen zararlar……………………………...15
4. Bölüm
İş güvenliği ve işçi sağlığı konusunda yapılaması gereken görevler………........16
4.1 İş güvenliğinde sorumluluk………………………………………………………………………....16
5. Bölüm
Kanunlar ve yönetmelikler………………………………………………………………........17
5.1- Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik………………………………………………………...17
5.2- Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği ……………………………………………………………….25
5.3- Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik …………...26
5.4- Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği …………………………………………………………………….29
5.5- Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkında Yönetmelik…………………31
5.6- Gürültü Yönetmeliği………………………………………………………………………………..32
5.7- Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik………………..36
5.8- Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik…………….43
5.9- Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği ………………..47
5.10- Sıvılaştırılmış Petrol Gazları Piyasası Eğitim Yönetmeliği………………………………………59
5.11- Titreşim Yönetmeliği……………………………………………………………………………..62
5.12- Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği…………….66
5.13- İnşaat ile İlgili Mevzuat ………………………………………………………………………….77
Kaynaklar…………………………………………………...………………………………………84
4
1.Bölüm
İşçi ve işveren tanımları ve kavramları
1.1. İşçi tanımı ve kavramı
4857 sayılı iş kanunun 1. Bölümünde yer alan ve tanımları veren Madde 2’e göre; “Bir iş
sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi” denir. Bu maddeye göre işçi geçerli bir
anlaşmaya ve iş ilişkisine göre çalışan bireydir. Her iş ilişkisi işçi sayılmak için hukuken yeterli
değildir. İş ilişkisinin, öncelikle, hukuken geçerli bir iş ilişkisi olması gerekir. Hukuka ve ahlaka
aykırı, yürürlükteki hukuk düzeninin temel görüşleriyle bağdaşmadığı durumlarda, geçerli bir iş
ilişkisinin doğması, ilgili bir kişinin işçi sayılması düşünülmez. Çalışan tutuklu ve hükümlülerde
görüldüğü üzere işgörmenin, serbest iradeyle kurulmuş bir iş sözleşmesinin yerine, yasa hükmüne
dayandığı durumlarda, iş hukuku anlamında bir iş ilişkisine rastlanmaz. Hükümlü ve tutukluların
çalıştırılması, kamu hukuku yükümlerinin yerine getirilmesine ilişkin hükümlere dayanır. Buna göre,
esirlere, cezaevindeki tutuklu veya hükümlülere yaptırılan iş serbest iradeye dayanmadığından bunlar
işçi sayılmazlar. Ancak, Yargıtay’a göre hükümlülerin cezaevi dışında üçüncü kişilere yaptıkları işler
hizmet akdine dayanır ve geçerlidir. Benzer şekilde atanma işlemine dayanarak çalışanların, yani
memurların işçi sayılması söz konusu değildir. Hizmet akdinin mutlaka özel kesim işverenleri ile bu
kesimdeki işçiler arasında söz konusu olacağı düşünülmemelidir. Kamu kesiminde çalışan işçiler de
vardır. Gerçekten, devlet daireleriyle öteki kamu tüzel kişilerinde, kamu iktisadi teşebbüslerinde ve
bunlara bağlı müessese, bağlı ortaklık ve iştiraklerde kadro karşılığı maaş veya ücret alıp Emekli
Sandığı ile ilgilendirilmiş memurlar çalıştığı gibi, belirtilen kuruluşların kurdukları yerlerde veya
bunlara bağlı olan yerlerde hizmet akdine göre çalışan işçiler de vardır. Memurların hukuki
durumları ile, kural olarak, İdare Hukuku ilgilenir. Hizmet akdiyle çalışan işçilere ise İş Hukuku
alanına giren mevzuat uygulanır. Bir kimsenin memur ya da işçi sayılması, uygulanacak mevzuat
hükümlerinin büyük farklılıklar göstermesi nedeniyle, önemlidir. Memurlara 657 sayılı Devlet
Memurları Kanunu uygulanmaktadır. Memurlar işçilere tanınan sendika hakkı ile toplu sözleşme ve
grev haklarından yararlanamamaktadırlar[1-2].
1.2. İşveren, iş ilişkisi ve işyeri tanımları
Yine iş kanunun 1. Bölümünde yer alan Madde 2’de tanımlar başlığı altında verilen
tanımlamaya göre; “Bir iş sözleşmesine dayanarak, işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut
tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren” denir. Yine aynı maddeye göre “işçi ile işveren
arasında kurulan ilişkiye iş ilişkisi denir. İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla
maddî olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir. İşverenin
işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında
örgütlenen yerler (işyerine bağlı yerler) ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma,
muayene ve bakım, beden ve meslekî eğitim ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçlar da işyerinden
sayılır. İşyeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu kapsamında
bir bütündür.”
İş kanununda; “İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev
alan kimselere işveren vekili denir. İşveren vekilinin bu sıfatla işçilere karşı işlem ve
yükümlülüklerinden doğrudan işveren sorumludur. Bu Kanunda işveren için öngörülen her çeşit
sorumluluk ve zorunluluklar işveren vekilleri hakkında da uygulanır. İşveren vekilliği sıfatı, işçilere
tanınan hak ve yükümlülükleri ortadan kaldırmaz.”, ibaresi yer almaktadır.
Ayrıca iş kanunun tanımlar kısmını oluşturan Madde 2’de; “Bir işverenden, işyerinde
yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde
işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için
görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren
arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir. Bu ilişkide asıl işveren, alt işverenin
işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu Kanundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf
5
olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur. Asıl
işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam ettirilmesi suretiyle
hakları kısıtlanamaz veya daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisi kurulamaz.
Aksi halde ve genel olarak asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı kabul
edilerek alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görürler.
İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl iş bölünerek
alt işverenlere verilemez.” hükmü yer almaktadır.
1.3. Ücret ve ücretin ödenmesi
Sosyal, ekonomik ve hukuksal yönden değişik biçimlerde tanımlanabilen ücret kavramı,
sözlük anlamı "karşılık, mükâfat, çeyiz, mehir" gibi anlamları içermekte olup, Arapça "ecr" (çoğulu
"ücur" dur) kökünden türetilmiştir. Terim olarak ücret çok değişik şekillerde tanımlanmaktadır.
İktisadi anlamda ücret, bir üretim faktörü olan emeğin üretime (fikren yada bedenen) katılması
sonucu elde edilen bir gelir unsurudur. İktisatçılara göre ücret, işçiye iş gücünü kiraya vermesi
karşılığında ödenen bedeldir.
İş kanununun “ücret ve ücretin ödenmesini” tanımlayan 32. Maddesine göre ise; Genel
anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para
ile ödenen tutardır. Ücret, kural olarak, Türk parası ile işyerinde veya özel olarak açılan bir banka
hesabına ödenir. Ücret yabancı para olarak kararlaştırılmış ise ödeme günündeki rayice göre Türk
parası ile ödenebilir.Emre muharrer senetle (bono ile), kuponla veya yurtta geçerli parayı temsil ettiği
iddia olunan bir senetle veya diğer herhangi bir şekilde ücret ödemesi yapılamaz. Ücret en geç ayda bir
ödenir. İş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebilir. İş
sözleşmelerinin sona ermesinde, işçinin ücreti ile sözleşme ve Kanundan doğan para ile ölçülmesi
mümkün menfaatlerinin tam olarak ödenmesi zorunludur. Meyhane ve benzeri eğlence yerleri ve
perakende mal satan dükkan ve mağazalarda, buralarda çalışanlar hariç, ücret ödemesi yapılamaz.
Ücret alacaklarında zamanaşımı süresi beş yıldır.
Gelir İdaresi Başkanlığı, Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığının yapmış olduğu
tanımlamaya göre ise; “ Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet
karşılığı verilen para ve ayınlar (hizmet karşılığının mal olarak verilmesi) ile sağlanan ve para ile
temsil edilebilen menfaatlerdir.(konut, araç sağlanması vb.) Gerçek kişilerin bir takvim yılı içinde
elde etmiş oldukları ücret gelirleri gelir vergisine tabidir. Ücret bedensel ya da zihinsel bir emek
karşılığında işverenden elde edilen hasılayı ifade eder. Bu hasıla para şeklinde olabileceği gibi ayni
(hizmet karşılığının mal olarak verilmesi) veya para ile temsil edilebilen menfaat şeklinde de olabilir.
Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı, mali sorumluluk tazminatı, tahsisat, zam, avans, aidat,
huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık
ilişkisi niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması bile
ücretin niteliğini değiştirmez.” olarak tanımlanmaktadır.
Yine Gelir İdaresi Başkanlığı, Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığının yapmış olduğu
tanımlamaya göre; Aşağıda sayılan ödemeler ücret olarak vergilendirilir.
 Kanunla kurulan emekli sandıkları ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20’nci
maddesinde belirtilen bankalar, sigorta ve reasürans şirketleri, ticaret odaları, sanayi odaları, borsalar
veya bunların teşkil ettikleri birliklerin personellerinin malullük, yaşlılık ve ölümlerinde yardım
yapmak üzere kurulan sandıklardan ödenen ve en yüksek devlet memuruna ödenen tutarı aşmayan
kısım istisna kapsamında olup bunların dışında kalan emeklilik, maluliyet, dul ve yetim aylıkları,
 Daha önce yapılmış veya gelecekte yapılacak hizmetler karşılığında verilen para ve ayınlarla
sağlanan menfaatler,
 TBMM, İl Genel Meclisi ve Belediye Meclisi üyeleri ile Özel kanunlarına veya İdari kararlara
göre kurulan daimi veya geçici bütün komisyonların üyelerine ve yukarıda sayılanlara benzer diğer
kişilere bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler,
 Yönetim ve Denetim Kurulları başkanı ve üyeleriyle, tasfiye memurlarına bu sıfatları dolayısıyla
ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler,
 Bilirkişilere, resmi arabuluculara, eksperlere, spor hakemlerine ve her türlü yarışma jürisi
üyelerine ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler,
6
 Sporculara transfer ücreti veya sair adlarla yapılan ödemeler ve sağlanan menfaatler,
Gelir idaresi başkanlığına göre; Gelir Vergisi açısından bir ödemenin ücret olarak mı yoksa
başka bir gelir unsuru olarak mı vergilendirilmesi gerektiği aşağıda sayılan üç unsura göre tespit
edilecektir. Bu üç unsur birlikte varsa elde edilen gelir ücret olacak, aksi takdirde ücretten söz etmek
mümkün olmayacaktır.
Ücret gelirini meydana getiren 3 ana unsur :
 Bir işverene tabi olma; Herhangi bir ödemenin ücret olarak kabul edilebilmesi için gerekli olan
ilk unsur çalışanın işverene tabi olmasıdır. İşveren, hizmet erbabını işe alan, emir ve talimatları
dahilinde çalıştıran gerçek ve tüzel kişilerdir. Çalışanın işverene bağlılığı fiili olabileceği gibi kanun,
tüzük, yönetmelik veya sözleşmelerle de saptanmış olabilmektedir.
 Belli bir iş yerine bağlı olma; İş yeri ticari, sınai, zirai ve mesleki bir faaliyetin yürütülmesi için
tahsis edilen veya bu faaliyetlerde kullanılan yerlerdir. Bu yerlere bağlılık hukuki anlamda bir
bağlılıktır. Hizmetin mutlaka fiilen işyerinde yapılması zorunlu değildir.
 Hizmetin karşılığı olarak bir ödemenin yapılması; Ödeme bir hizmet karşılığı değilse ücret
sayılmasına imkan yoktur. Hizmet karşılığı olarak yapılan ödeme, nakit (haftalık, aylık vb.), ayın
(hizmet karşılığının mal olarak verilmesi ) veya para ile temsil edilebilen menfaatler ( konut, araç
sağlanması gibi ) şeklinde olabilir[3].
1.4. İşverenlerin ve işçilerin yükümlülükleri
İş kanununa göre işverenin işçiye karşı borçları;
1- Ücret ödeme borcu: İş sözleşmesinden doğan ve işin yapılması karşılığında işveren veya üçüncü
kişiler tarafından işçiye ücret ödeme yükümlülüğüdür.
2- İşçiyi koruma borcu: İş ilişkisi içinde işçiyi korumak, ona yardımcı olmak, onun çıkarlarına zarar
verici davranışlardan kaçınmak, işin sağlık ve güvenlik içerisinde yürümesi için gerekli işçi sağlığı ve
iş güvenliği tedbirlerini alarak korumasıdır.
3- İşçilere eşit davranma borcu: Bir işyerinde aynı nitelikte ve eşit verimle çalışan kadın-erkek işçilere
sadece cinsiyet ayrılığı sebebiyle farklı davranılamaz ve farklı ücret verilemez. İş veya toplu iş
sözleşmelerine buna aykırı hüküm konamaz.
4- İşverenin, İş Kanunundan doğan diğer borçları: Çalışma belgesi, işçi çalışma ve kimlik belgesi
vermesi, işçiye dinlenmesi için hafta tatili, yıllık ücretli izin ve ara dinlenmesi kullandırması, işyerinde
işçi sağlığı ve iş güvenliği tedbirlerinin sağlanması.
olarak özetlenebilinir.
Yine iş kanununa göre işçinin işverene karşı borçları ise;
1- İş yapma borcu: İşçinin hizmet akdinden doğan başlıca borcudur. İşin bizzat işçi tarafından ve
işyerinde tespit edilen çalışma şartlarına uygun olarak yapılmasıdır. Ayrıca işçi, işyerinde işin
güvenliğini tehlikeye düşürmemesi, herhangi bir hasar veya kayba sebebiyet vermemesi için gereken
ihtimam ve özeni göstermesi gerekmektedir.
2- İşverenin emir ve talimatlarına uyma borcu: İşverenin yönetim haklarından dolayı, işçinin işverene
bağlı olarak çalışması ve onun vereceği emir ve talimatlara uymasıdır.
3- İşçinin işini sadakat ve iyi niyetle görme borcu: İşçi, işini işverenin yararına en uygun biçimde
yerine getirmekle yükümlüdür. İş sözleşmesi devam ettiği sürece, işverenin mesleki çıkarlarını
korumak, onun mesleki çıkarlarına ters düşecek her türlü davranıştan kaçınmak zorundadır. İşçi ayrıca
işverene ait mesleki ve ticari sırları da saklamakla yükümlüdür.
olarak özetlenebilinir.
4857 sayılı iş kanunun, İş Sağlığı ve Güvenliği’ni tanımlayan 5. Bölümünde yer alan ve İş
sağlığı yönünden işçilerin ve işverenin yükümlülüklerini belirten 77. Maddesine göre; “İşverenler
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve
gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme
uymakla yükümlüdürler. İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup
uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli
tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği
eğitimini vermek zorundadırlar. Yapılacak eğitimin usul ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. İşverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazasını
7
ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç iki iş günü içinde yazı ile ilgili bölge müdürlüğüne
bildirmek zorundadırlar. Bu bölümde ve iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tüzük ve yönetmeliklerde
yer alan hükümler işyerindeki çıraklara ve stajyerlere de uygulanır.” denilmektedir.
İş sağlığı ve İş güvenliği Yönetmeliğinin ikinci bölümünde yer alan ve genel hükümlerini başlığında
Madde 5-12 arasında verilen işverenin yükümlülükleri;
İşverenlerin Yükümlülükleri
Genel Hükümler
Madde 5 — İşverenlerin yükümlülükleri ile ilgili genel hükümler aşağıda belirtilmiştir:
a) İşveren, işle ilgili her konuda işçilerin sağlık ve güvenliğini korumakla yükümlüdür.
b) İşverenin iş sağlığı ve güvenliği konusunda işyeri dışındaki uzman kişi veya kuruluşlardan
hizmet alması bu konudaki sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
c) İşçilerin iş sağlığı ve güvenliği konusundaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluğu ilkesini
etkilemez.
İşverenin Genel Yükümlülükleri
Madde 6 — İşveren aşağıda belirtilen sağlık ve güvenlikle ilgili hususları yerine getirmekle
yükümlüdür:
a) İşveren, işçilerin sağlığını ve güvenliğini korumak için mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve
bilgi verilmesi dahil gerekli her türlü önlemi almak, organizasyonu yapmak, araç ve gereçleri
sağlamak zorundadır.
İşveren, sağlık ve güvenlik önlemlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut
durumun sürekli iyileştirilmesi amaç ve çalışması içinde olacaktır.
b) İşveren, sağlık ve güvenliğin korunması ile ilgili önlemlerin alınmasında aşağıdaki genel
prensiplere uyacaktır:
1) Risklerin önlenmesi,
2) Önlenmesi mümkün olmayan risklerin değerlendirilmesi,
3) Risklerle kaynağında mücadele edilmesi,
4) İşin kişilere uygun hale getirilmesi için, özellikle işyerlerinin tasarımında, iş ekipmanları,
çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen gösterilmesi, özellikle de monoton çalışma ve
önceden belirlenmiş üretim temposunun hafifletilerek bunların sağlığa olumsuz etkilerinin en aza
indirilmesi,
5) Teknik gelişmelere uyum sağlanması,
6) Tehlikeli olanların, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanlarla değiştirilmesi,
7) Teknolojinin, iş organizasyonunun, çalışma şartlarının, sosyal ilişkilerin ve çalışma ortamı ile
ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
8) Toplu korunma önlemlerine, kişisel korunma önlemlerine göre öncelik verilmesi,
9) İşçilere uygun talimatların verilmesi.
c) İşveren, işyerinde yapılan işlerin özelliklerini dikkate alarak;
1) Kullanılacak iş ekipmanının, kimyasal madde ve preparatların seçimi, işyerindeki çalışma
düzeni gibi konular da dahil işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden tüm riskleri değerlendirir. Bu
değerlendirme sonucuna göre; işverence alınan önleyici tedbirler ile seçilen çalışma şekli ve üretim
yöntemleri, işçilerin sağlık ve güvenlik yönünden korunma düzeyini yükseltmeli ve işyerinin idari
yapılanmasının her kademesinde uygulanmalıdır.
2) Bir işçiye herhangi bir görev verirken, işçinin sağlık ve güvenlik yönünden uygunluğunu göz
önüne alır.
3) Yeni teknolojinin planlanması ve uygulanmasının, seçilecek iş ekipmanının çalışma ortam ve
koşullarına, işçilerin sağlığı ve güvenliğine etkisi konusunda işçiler veya temsilcileri ile istişarede
bulunur.
4) Ciddi tehlike bulunduğu bilinen özel yerlere sadece yeterli bilgi ve talimat verilen işçilerin
girebilmesi için uygun önlemleri alır.
d) Aynı işyerinin birden fazla işveren tarafından kullanılması durumunda işverenler, yaptıkları
işin niteliğini dikkate alarak; iş sağlığı ve güvenliği ile iş hijyeni önlemlerinin uygulanmasında
işbirliği yapar, mesleki risklerin önlenmesi ve bunlardan korunma ile ilgili çalışmaları koordine eder,
birbirlerini ve birbirlerinin işçi veya işçi temsilcilerini riskler konusunda bilgilendirirler.
e) İş sağlığı ve güvenliği ile iş hijyeni konusunda alınacak önlemler hiç bir şekilde işçilere mali
yük getirmez.
8
Koruyucu ve Önleyici Hizmetler
Madde 7 — İşyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili koruyucu ve önleyici hizmetlerin yerine
getirilmesi için aşağıda belirtilen hususlara uyulacaktır:
a) Bu Yönetmeliğin 5 ve 6 ncı maddelerinde belirtilen yükümlülükler saklı kalmak kaydıyla,
işveren, işyerindeki sağlık ve güvenlik risklerini önlemek ve koruyucu hizmetleri yürütmek üzere,
işyerinden bir veya birden fazla kişiyi görevlendirir.
b) Sağlık ve güvenlikle görevli kişiler, işyerinde bu görevlerini yürütmeleri nedeniyle hiçbir
şekilde dezavantajlı duruma düşmezler. Bu kişilere, söz konusu görevlerini yapabilmeleri için yeterli
zaman verilir.
c) İşyerinde bu görevleri yürütebilecek nitelikte personel bulunmaması halinde, işveren dışarıdan
bu konuda yeterlik belgesi olan uzman kişi veya kuruluşlardan hizmet alır.
d) İşveren hizmet aldığı kişi veya kuruluşlara, işçilerin sağlık ve güvenliğini etkilediği bilinen
veya etkilemesi muhtemel faktörler hakkında bilgi verir. Bu kişi veya kuruluşlar, bu Yönetmeliğin 10
uncu maddesinin (b) bendinde sözü edilen işçiler ve bu işçilerin işverenleri hakkındaki gerekli
bilgilere de ulaşabilmelidirler.
e) İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütmek üzere:
1) Görevlendirilen kişiler gerekli nitelik, bilgi ve beceriye sahip olacaktır.
2) Dışarıdan hizmet alınan kişi veya kuruluşlar gerekli kişisel beceri, mesleki bilgi ve donanıma
sahip olacaktır.
3) Görevlendirilen kişiler veya dışarıdan hizmet alınan kişi veya kuruluşların sayısı; işyerinin
büyüklüğü, maruz kalınabilecek tehlikeler ve işçilerin işyerindeki dağılımı dikkate alınarak, koruyucu
ve önleyici çalışmaların organizasyonunu yapmaya ve yürütmeye yeterli olacaktır.
f) İşyeri içindeki veya dışındaki kişi veya kuruluşların bu maddede belirtilen sağlık ve güvenlik
risklerini önleme ve risklerden korunma ile ilgili görev ve sorumlulukları açık olarak belirlenir. Bu
kişi ve kuruluşlar gerektiğinde birlikte çalışırlar.
g) İşverenin yeterli mesleki bilgi, beceri ve donanıma sahip olması halinde, işyerinin büyüklüğü,
işin niteliği ve işçi sayısı dikkate alınarak bu maddenin (a) bendinde belirtilen hususların yerine
getirilmesi sorumluluğunu kendisi üstlenebilir.
h) İş sağlığı ve güvenliği konularında hizmet verecek kişi ve kuruluşların nitelikleri ve
belgelendirilmesi ile işverenin sorumluluğu hangi hallerde üstlenebileceği ile ilgili usul ve esaslar
Bakanlık tarafından belirlenir.
İlkyardım, Yangınla Mücadele ve Kişilerin Tahliyesi, Ciddi ve Yakın Tehlike
Madde 8 — İlkyardım, yangınla mücadele ve kişilerin tahliyesi, ciddi ve yakın tehlike ile ilgili
uyulacak hususlar aşağıda belirtilmiştir:
a) İşveren;
1) İşyerinin büyüklüğünü, yapılan işin özelliğini ve işyerinde bulunan işçilerin ve diğer kişilerin
sayısını dikkate alarak; ilkyardım, yangınla mücadele ve kişilerin tahliyesi için gerekli tedbirleri alır.
2) Özellikle ilkyardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında, işyeri
dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar.
b) İşveren, (a) bendinde belirtilen ilkyardım, yangınla mücadele ve tahliye işleri için, işyerinin
büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeleri dikkate alarak, bu konuda eğitimli, uygun donanıma sahip yeterli
sayıda kişiyi görevlendirir.
c) İşveren;
1) Ciddi ve yakın tehlikeye maruz kalan veya kalma riski olan tüm işçileri, tehlikeler ile bunlara
karşı alınmış ve alınacak önlemler hakkında mümkün olan en kısa sürede bilgilendirir.
2) Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlike durumunda, işçilerin işi bırakarak derhal çalışma
yerlerinden ayrılıp güvenli bir yere gidebilmeleri için gerekli talimatı verir ve gerekeni yapar.
3) Ciddi ve yakın tehlike durumunun devam ettiği çalışma şartlarında, zorunlu kalınması halinde,
gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilen kişiler hariç, işçilerden çalışmaya devam
etmelerini istemeyecektir.
d) Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlike durumunda işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk eden
işçiler bu hareketleri nedeniyle dezavantajlı duruma düşmeyecek ve herhangi bir zarar görmeyecektir.
e) İşveren, işçilerin kendileri veya diğer kişilerin güvenliği için ciddi ve yakın bir tehlike
olduğunda ve amirine hemen haber veremedikleri durumlarda, kendi bilgileri doğrultusunda ve
9
mevcut teknik donanımlar ile tehlikenin sonuçlarının engellenmesi için gerekeni yapabilecek durumda
olmalarını sağlamak zorundadır.
İşçiler, kendi görevlerini yapmakta ihmal veya kusurlu davranışları olmadıkça bu hareketlerinden
dolayı dezavantajlı duruma düşürülemezler.
İşverenin Diğer Yükümlülükleri
Madde 9 — İşveren yukarıda belirtilen yükümlülükleri ile beraber aşağıdaki hususları yerine
getirmekle yükümlüdür:
a) İşveren ;
1) İşyerinde risklerden özel olarak etkilenebilecek işçi gruplarının durumunu da kapsayacak
şekilde sağlık ve güvenlik yönünden risk değerlendirmesi yapar.
2) Risk değerlendirmesi sonucuna göre, alınması gereken koruyucu önlemlere ve kullanılması
gereken koruyucu ekipmana karar verir.
3) Üç günden fazla işgünü kaybı ile sonuçlanan iş kazaları ile ilgili kayıt tutar.
4) İşçilerin uğradığı iş kazaları ile ilgili rapor hazırlar.
b) (a) bendinin (1) ve (2) numaralı alt bentlerinde belirtilen çalışmalar ve değerlendirmelerle ilgili
kayıt ve dokümanların hazırlanması ile (a) bendinin (3) ve (4) numaralı alt bentlerinde belirtilen
belgelerin düzenlenmesi, işyerinin büyüklüğü ve yapılan işin niteliğine göre, Bakanlıkça belirlenen
usul ve esaslara uygun şekilde yapılır.
İşçilerin Bilgilendirilmesi
Madde 10 — İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin etkin bir biçimde sürdürülmesi için
işçilerin bilgilendirilmesi esastır. Bu amaçla;
a) İşveren, işyerinin büyüklüğüne göre;
1) İşyerinin geneli ile işçinin çalışmakta olduğu bölümde veya yaptığı her işte yürütülen
faaliyetler, sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler hakkında,
2) Bu Yönetmeliğin 8 inci maddesinin (b) bendine göre, işyerinde görevlendirilen kişiler
hakkında,
işçilerin ve temsilcilerinin gerekli bilgiyi almalarını sağlamak zorundadır.
b) İşveren, başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen işçilerin de, (a) bendinde
belirtilen bilgileri almalarını sağlamak üzere, söz konusu işçilerin işverenlerine gerekli bilgileri verir.
c) İşveren, işyerinde sağlık ve güvenlik ile ilgili özel görev ve sorumluluğu bulunan işçilerin veya
temsilcilerinin bu görevlerini yürütebilmeleri için;
1) Bu Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) bendinin (1) ve (2) numaralı alt bentlerinde belirtilen
risk değerlendirmesi ve alınan koruyucu önlemlere,
2) Bu Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) bendinin (3) ve (4) numaralı alt bentlerinde belirtilen
iş kazası kayıtları ve raporlarına,
3) Sağlık ve güvenlikle ilgili denetim faaliyetlerinden, bu konuda sorumlu kişi ve kuruluşlardan,
koruma ve önleme çalışmalarından elde edilen bilgilere,
ulaşabilmelerini sağlar.
İşçilerin Görüşlerinin Alınması ve Katılımlarının Sağlanması
Madde 11 — İşveren sağlık ve güvenlikle ilgili konularda işçilerin görüşlerinin alınması ve
katılımlarının sağlanması için aşağıdaki hususları yerine getirmekle yükümlüdür:
a) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği konularında işçi veya temsilcilerinin görüşlerini alır, öneri
getirme hakkı tanır ve bu konulardaki görüşmelerde yer almalarını ve dengeli katılımlarını sağlar.
b) İşverence, iş sağlığı ve güvenliği konusunda özel görevleri bulunan işçi veya temsilcilerinin
özellikle aşağıdaki konularda dengeli bir şekilde yer almaları sağlanır veya önceden görüşleri alınır:
1) Sağlık ve güvenliği önemli derecede etkileyebilecek herhangi bir önlemin alınmasında.
2) Bu Yönetmeliğin 7 nci maddesinin (a) bendinde belirtilen işler ile 7 nci maddesinin (a)
bendinde ve 8 inci maddesinin (b) bendinde belirtilen kişilerin görevlendirilmesinde.
3) Bu Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) bendinde ve 10 uncu maddesinde belirtilen
hususlarda.
4) Bu Yönetmeliğin 7 nci maddesinin (c) bendinde belirtilen işyeri dışındaki uzman kişi veya
kuruluşlardan hizmet alınmasında.
5) Bu Yönetmeliğin 12 nci maddesinde belirtilen eğitimin organizasyonu ve planlanmasında.
10
c) İş sağlığı ve güvenliği konusunda özel görevi bulunan işçi temsilcileri, tehlikenin azaltılması
veya tehlikenin kaynağında yok edilmesi için işverene öneride bulunma ve işverenden gerekli
tedbirlerin alınmasını isteme hakkına sahiptir.
d) İş sağlığı ve güvenliği konusunda özel görevleri bulunan işçi veya işçi temsilcileri, bu
görevlerini yürütmeleri nedeniyle dezavantajlı duruma düşürülemezler.
e) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği konusunda özel görevi bulunan işçi temsilcilerine, bu
Yönetmelikte belirtilen görevlerini yerine getirebilmeleri için her türlü imkanı sağlar ve herhangi bir
ücret kaybı olmadan çalışma saatleri içerisinde yeterli zamanı verir.
f) İşçiler veya temsilcileri, iş sağlığı ve güvenliği konusunda işverence alınan önlemlerin ve
sağlanan imkanların yetersiz olduğu kanaatine varmaları halinde Bakanlığa başvurma hakkına sahiptir.
İşçi temsilcileri, işyerinde yetkili makamlarca yapılan denetimler sırasında görüşlerini bildirme
hakkına sahiptir.
İşçilerin Eğitimi
Madde 12 — İşyerinde sağlık ve güvenliğin sağlanması ve sürdürülebilmesi için;
a) İşveren, her işçinin çalıştığı yere ve yaptığı işe özel bilgi ve talimatları da içeren sağlık ve
güvenlik eğitimi almasını sağlamak zorundadır. Bu eğitim özellikle;
1) İşe başlanmadan önce,
2) Çalışma yeri veya iş değişikliğinde,
3) İş ekipmanlarının değişmesi halinde,
4) Yeni teknoloji uygulanması halinde,
yapılır.
Eğitim, değişen ve yeni ortaya çıkan risklere uygun olarak yenilenir ve gerektiğinde periyodik
olarak tekrarlanır.
b) İşveren, başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen işçilerin yaptıkları işlerde
karşılaşacakları sağlık ve güvenlik riskleri ile ilgili yeterli bilgi ve talimat almalarını sağlar.
c) Sağlık ve güvenlik ile ilgili özel görevi bulunan işçi temsilcileri özel olarak eğitilir.
d) (a) ve (c) bentlerinde belirtilen eğitim, işçilere veya temsilcilerine herhangi bir mali yük
getirmez ve eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır.
şeklindedir.
Yine İş sağlığı ve İş güvenliği Yönetmeliğinin üçüncü bölümünde yer alan Madde 13 de verilen
işçilerin yükümlülükleri ise;
İşçilerin Yükümlülükleri
Madde 13 — İşçiler işyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili aşağıda belirtilen hususlara uymakla
yükümlüdür:
a) İşçiler, davranış ve kusurlarından dolayı, kendilerinin ve diğer kişilerin sağlık ve güvenliğinin
olumsuz etkilenmemesi için azami dikkati gösterirler ve görevlerini, işveren tarafından kendilerine
verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda yaparlar.
b) İşçiler, işveren tarafından kendilerine verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda, özellikle;
1) Makina, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını doğru
şekilde kullanmak,
2) Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve kullanımdan sonra
muhafaza edildiği yere geri koymak,
3) İşyerindeki makina, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalardaki güvenlik donanımlarını kurallara
uygun olarak kullanmak ve bunları keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek,
4) İşyerinde sağlık ve güvenlik için ciddi ve ani bir tehlike olduğu kanaatine vardıkları herhangi
bir durumla karşılaştıklarında veya koruma tedbirlerinde bir aksaklık ve eksiklik gördüklerinde,
işverene veya sağlık ve güvenlik işçi temsilcisine derhal haber vermek,
5) İşyerinde, sağlık ve güvenliğin korunması için teftişe yetkili makam tarafından belirlenen
zorunlulukların yerine getirilmesinde, işverenle veya sağlık ve güvenlik işçi temsilcisi ile işbirliği
yapmak,
6) İşveren tarafından güvenli çalışma ortam ve koşullarının sağlanması ve kendi yaptıkları işlerde
sağlık ve güvenlik yönünden risklerin önlenmesinde, işveren veya sağlık ve güvenlik işçi temsilcisi ile
mevzuat uygulamaları doğrultusunda işbirliği yapmak,
ile yükümlüdürler.
şeklinde tanımlanmıştır.
11
2.Bölüm
İş sağlığı ve güvenliği temel bilgileri
2.1. İş sağlığı ve güvenliği kavramının başlangıcı
Kanunen ülkemizde “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği” kavramı; 1475 sayılı İş Kanununa göre
çıkarılacak "İşyerlerinin Kurulmasına ve İşletilmesine İlişkin Tüzük" çıkarılıncaya kadar, 22.12.1969
tarih ve 6/12782 sayılı Kararname ile yürürlüğe konulan "İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünün"
515-520 nci maddeleri son hükümler bölümde yer almıştır. İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ
TÜZÜĞÜ, Bakanlar kurulunun 04/12/1973 tarih ve - 7/7583 nolu kararı ile 25/08/1971 tarihli - 1475
nolu iş kanuna dayandırılarak, 11/01/1974 tarihinde 14765 No ile resmi gazetede yayınlanarak
yürürlüğe girmiştir. Resmiyette bu şekilde olan, “İşçi sağlığı kavramının” gelişimi işçi sınıfının bazı
yasal haklar kazanması ile başlamaktadır. Son günlerde önemi daha da anlaşılan “İşçi Sağlığı ve İş
Güvenliği” için; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 09 Aralık 2003 Tarihli Resmi Gazete
yayınlanarak 25311 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğini devreye sokmuştur. Bu
Yönetmelik 12/6/1989 tarihli ve 89/391/EEC sayılı Avrupa Birliği Konsey Direktifi esas alınarak
hazırlanmıştır.
Türkiye'de her yıl yaklaşık 80.000 iş kazası meydana gelmekte, bu kazalarda 1.000 den fazla
işçi hayatını kaybetmekte, 5.000 den fazla işçi ise sakat kalmaktadır. Sosyal Güvenlik Kurumu (SSK)
İstatistiklerine göre ülkemizde 2007 yılı içerisinde; 80602 iş kazası, 1208 meslek hastalığı meydana
gelmiştir. İş kazaları sonucu 1043, meslek hastalıkları sonucu 1 kişi hayatını kaybetmiştir. 1509'u iş
kazası 41'i meslek hastalığı sonucu olmak üzere 1550 işçi sürekli iş göremez hale gelmiştir. İş kazaları
ve meslek hastalıkları işyerlerinde meydana gelmektedir. Başka bir ifade ile iş kazası ve meslek
hastalıklarının nedeni işyeri koşullarıdır. İşyerlerindeki kuralları işverenler koymakta, kararları
işverenler almaktadır. Dolayısı ile sağlıklı ve güvenli işyerleri oluşturulması görevi de işverenlerindir.
İş güvenliği ile ilgili Türkiye’deki mevzuatın özeti verilir ise;
 T.C. Anayasasının, 50.55.56. maddeleri,-
 Hafta tatili Kanunu,-Borçlar kanunu: İş sahiplerinin tehlikelere karşı gereken tedbirleri
alacağını,
 Belediyeler Kanunu: İşyerlerinde sağlık kurallarına uyulacağını,
 1475 sayılı İş Kanunu:5. bölümü işçi sağlığı ve iş güvenliğine ait hükümleri. 73. maddesi
işverenin işyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili her türlü tedbiri alacağını, anlatır. Bu kanuna
dayalı olarak çıkarılan bazı tüzükler de vardır.
 Umumi Hıfzıssıhha Kanunu
 506 sayılı SSK Kanunu:
 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı:1946 yılından beri iş ve çalışma hayatını 3308 Sayılı
Çıraklık Mesleki Eğitim Kanunu Geliştirmek, çalışma barışını korumak amacıyla
faaliyetlerini yürütmektedir
Özet bir şekilde verdiğimiz iş güvenliğine ait mevzuatta, borçlar kanunun konumuzla yakın ilgisi
olan bazı bölümleri vardır. Örnek; İşçi taahhüt ettiği şeyi ihtimam ile ifaya mecburdur. Diyor
kanun, bir başka yerinde, zarar kasten ağır bir ihmal veya tedbirsizlikle yapılmamış olduğu ve
tazmini de borçluyu ödemeye (müzayakaya) maruz bıraktığı takdirde hakim hakkaniyete
tevfikan zarar ve ziyanı tenkis edebilir[10].
12
2.2. İş sağlığı ve güvenliğinde tanımlar
09.12.2003 tarihinde 25311 Sayılı Resmi gazetede yayınlanan “İş sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliği” kapsamında yayımlanan ve Madde 4 verilen Tanımlamalar;
Tanımlar
Madde 4
a) Risk değerlendirmesi: İşyerlerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin, işçilere,
işyerine ve çevresine verebileceği zararların ve bunlara karşı alınacak önlemlerin belirlenmesi
amacıyla yapılması gerekli çalışmaları,
b) Sağlık ve güvenlik işçi temsilcisi: İşyerinde sağlık ve güvenlik konularında işçileri temsil etmeye
yetkili kişiyi,
c) Önleme: Mesleki riskleri önlemek veya azaltmak için işyerinde yapılan işlerin bütün aşamalarında
planlanmış veya alınmış önlemlerin tümünü,
d) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
ifade eder.
Günümüzde üretimin en önemli faktörü olan insan, teknolojik gelişmelere paralel olarak,
işyerlerinde çeşitli problemlerle karşılaşmaktadır. Bu problemler önce insan sağlığına, sonra işletmeye
ait her türlü mala yönelik tehditler oluşturmaktadır. Sanayinin bugünkü, gibi gelişmemiş olduğu
çağlarda durum, iş güvenliği yönünden bir problem olarak görülmemiştir. Faaliyet alanlarının artması,
işlemlerin karmaşıklaşması, bunların neticesinde tehlikelerin çoğalması, bazı kuralların konulmasını,
kanunların çıkarılmasını gerektirmiştir.
İşte bütün bunlardan dolayı konu ile ilgili bilimsel araştırmalar başlamış, tıbbın, tekniğin, diğer
bilim dallarının ortak bir çalışma alanı olarak,İş Güvenliği kavramı ortaya çıkmıştır. Hipokrat’ın
kurşun zehirlenmesini tespiti ile başlayan alana ait çalışmalar, günümüzde pek çok çalışmanın
yanında, sadece meslek hastalıkları ile ilgilenen hastanelerin kurulmasını gerekli hale getirmiştir.
İş Güvenliğinin Tanımı: İş yerlerinde işin yapımı sırasında, sağlığa, işe ve işyerine, zarar
verebilecek olan, çeşitli sebeplerden kaynaklanan, olumsuz şartlardan korunmak amacı ile yapılan
planlı çalışmaların hepsine İş Güvenliği denir.
2.3. İş sağlığı ve güvenliğinde amaç
Yine 09.12.2003 tarihinde 25311 Sayılı Resmi gazetede yayınlanan “İş sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliği” kapsamında yayımlanan ve Madde 1 verilen Amaç;
Amaç
Madde 1 - Bu Yönetmelik, işyerlerinde sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için alınacak
önlemleri belirler.
Bu amaçla;
a) Mesleki risklerin önlenmesi, sağlık ve güvenliğin korunması, risk ve kaza faktörlerinin ortadan
kaldırılması,
b) İş sağlığı ve güvenliği konusunda işçi ve temsilcilerinin eğitimi, bilgilendirilmesi, görüşlerinin
alınması ve dengeli katılımlarının sağlanması,
c) Yaş, cinsiyet ve özel durumları sebebi ile özel olarak korunması gereken kişilerin çalışma şartları,
ile ilgili genel prensipler ve diğer hususlar bu Yönetmelikte düzenlenmiştir.
İş güvenliğinin önemi ise; İş güvenliği kavramında, çalışanların can güvenliği, sağlıkları, makine araç
ve gerecin, işyerinin, çevrenin, üretilen malın güvenliği yer almaktadır. Bu kapsamdan, iş dünyasında
çalışan çok sayıda insan, büyük miktarlar tutan malzeme, makine, araç ve gereçler, parasal değer,
çevre, ekoloji, iş dünyası ile ilgisi olmayan milyonlarca insanın hayatı ve mutluluğu anlaşıldığına göre
iş güvenliğinin önemi kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle denilebilir ki, bir iş yerinde değil,
bir ülkede İş Güvenliği varsa orada sağlık ve mutluluk vardır. İş güvenliği yoksa,can kaybı,sakatlık,
hastalık, para ve zaman kaybı vardır..O halde .”önce iş güvenliği.” dir[10].
İş Güvenliğinin tanımı ve öneminden anlaşıldığı gibi amaçları şunlardır:
1-Çalışanları korumak,
2-Üretimin güvenliğini korumak,
13
3-İşletmenin güvenliğini sağlamak,
4-Ekolojik çevreye zarar vermemek.
2.4. İşçilerin hakları
25.05.2003 tarihinde kabul edilen 4857 Nolu iş kanunun İşçi haklarını belirleyen 83.
Maddesine göre;
İŞÇİLERİN HAKLARI
Madde 83 - İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği açısından işçinin sağlığını bozacak veya vücut
bütünlüğünü tehlikeye sokacak yakın, acil ve hayati bir tehlike ile karşı karşıya kalan işçi, iş sağlığı ve
güvenliği kuruluna başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar
verilmesini talep edebilir. Kurul aynı gün acilen toplanarak kararını verir ve durumu tutanakla tespit
eder. Karar işçiye yazılı olarak bildirilir.
İş sağlığı ve güvenliği kurulunun bulunmadığı işyerlerinde talep, işveren veya işveren vekiline
yapılır. İşçi tespitin yapılmasını ve durumun yazılı olarak kendisine bildirilmesini isteyebilir. İşveren
veya vekili yazılı cevap vermek zorundadır.
Kurulun işçinin talebi yönünde karar vermesi halinde işçi, gerekli iş sağlığı ve güvenliği
tedbiri alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir.
İşçinin çalışmaktan kaçındığı dönem içinde ücreti ve diğer hakları saklıdır.
İş sağlığı ve güvenliği kurulunun kararına ve işçinin talebine rağmen gerekli tedbirin
alınmadığı işyerlerinde işçiler altı iş günü içinde, bu Kanunun 24 üncü maddesinin (I) numaralı
bendine uygun olarak belirli veya belirsiz süreli hizmet akitlerini derhal feshedebilir.
Bu Kanunun 79 uncu maddesine göre işyerinde işin durdurulması veya işyerinin kapatılması
halinde bu madde hükümleri uygulanmaz.
şeklinde belirtilmiştir.
2.5. İş Kanununda işçi sağlığını ilgilendiren maddeler
Yine 4857 Nolu iş kanunun “iş sağlığı ve güvenliğini” ilgilendiren maddeler;
SAĞLIK VE GÜVENLİK TÜZÜK VE YÖNETMELİKLERİ
Madde 78 - ( Değişik madde: 15/05/2008-5763 S.K/3.md.)
Bu Kanuna tabi işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği şartlarının belirlenmesi ve gerekli önlemlerin
alınması, işyerlerinde kullanılan araç, gereç, makine ve hammaddeler yüzünden çıkabilecek iş kazaları
ve meslek hastalıklarının önlenmesi ve özel durumları sebebiyle korunması gereken kişilerin çalışma
şartlarının düzenlenmesi, ayrıca iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygunluğu yönünden; işçi sayısı,
işin ve işyerinin özellikleri ile tehlikesi dikkate alınarak işletme belgesi alması gereken işyerleri ile
belgelendirilmesi gereken işler veya ürünler ve bu belge veya belgelerin alınmasına ilişkin usul ve
esaslar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda yapılacak risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm,
inceleme ve araştırmaların usul ve esasları ile bunları yapacak kişi ve kuruluşların niteliklerinin
belirlenmesi, gerekli iznin verilmesi ve verilen iznin iptal edilmesi Sağlık Bakanlığının görüşü
alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir.
İŞİN DURDURULMASI VEYA İŞYERİNİN KAPATILMASI
Madde 79 - Bir işyerinin tesis ve tertiplerinde, çalışma yöntem ve şekillerinde, makine ve
cihazlarında işçilerin yaşamı için tehlikeli olan bir husus tespit edilirse, bu tehlike giderilinceye kadar
işyerlerini iş sağlığı ve güvenliği bakımından denetlemeye yetkili iki müfettiş, bir işçi ve bir işveren
temsilcisi ile Bölge Müdüründen oluşan beş kişilik bir komisyon kararıyla, tehlikenin niteliğine göre iş
tamamen veya kısmen durdurulur veya işyeri kapatılır. Komisyona kıdemli iş müfettişi başkanlık eder.
Komisyonun çalışmaları ile ilgili sekretarya işleri bölge müdürlüğü tarafından yürütülür.
Askeri işyerleri ile yurt emniyeti için gerekli maddeler üretilen işyerlerindeki komisyonun yapısı,
çalışma şekil ve esasları Milli Savunma Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca
birlikte hazırlanacak bir yönetmelikle belirtilir.
Bu maddeye göre verilecek durdurma veya kapatma kararına karşı işverenin yerel iş mahkemesinde
altı iş günü içinde itiraz etmek yetkisi vardır.
14
İş mahkemesine itiraz, işin durdurulması veya işyerinin kapatılması kararının uygulanmasını
durdurmaz.
Mahkeme itirazı öncelikle görüşür ve altı iş günü içinde karara bağlar. Kararlar kesindir.
Bir işyerinde çalışan işçilerin yaş, cinsiyet ve sağlık durumları böyle bir işyerinde çalışmalarına
engel teşkil ediyorsa, bunlar da çalışmaktan alıkonulur.
Yukarıdaki fıkralar gereğince işyerlerinde işçiler için tehlikeli olan tesis ve tertiplerin veya makine
ve cihazların ne şekilde işletilmekten alıkonulacağı ve bunların ne şekilde yeniden işletilmelerine izin
verilebileceği, işyerinin kapatılması ve açılması, işin durdurulmasına veya işyerinin kapatılmasına
karar verilinceye kadar acil hallerde alınacak önlemlere ilişkin hususlar ile komisyonda görev yapacak
işçi ve işveren temsilcilerinin nitelikleri, seçimi, komisyonun çalışma şekil ve esasları Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir.
Bir işyerinin kurulmasına ve işletilmesine izin verilmiş olması 78 inci maddede öngörülen
yönetmelik hükümlerinin uygulanmasına hiçbir zaman engel olamaz.
Bu maddenin birinci fıkrası gereğince makine, tesisat ve tertibat veya işin durdurulması veya
işyerinin kapatılması sebebiyle işsiz kalan işçilere işveren ücretlerini ödemeye veya ücretlerinde bir
düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermeye zorunludur.
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULU
Madde 80 - Bu Kanuna göre sanayiden sayılan, devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran ve altı aydan
fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde her işveren bir iş sağlığı ve güvenliği kurulu kurmakla
yükümlüdür.
İşverenler iş sağlığı ve güvenliği kurullarınca iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun olarak
verilen kararları uygulamakla yükümlüdürler.
İş sağlığı ve güvenliği kurullarının oluşumu, çalışma yöntemleri, ödev, yetki ve yükümlülükleri
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir.
İŞYERİ HEKİMLERİ
Madde 81 - ( Değişik madde: 15/05/2008-5763 S.K/4.md.)
İşverenler, devamlı olarak en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken iş sağlığı ve
güvenliği önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş kazası ve meslek hastalıklarının
önlenmesi, işçilerin ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin
yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya birden fazla mühendis veya teknik
elemanı görevlendirmekle,
yükümlüdürler.
İşverenler, bu yükümlülüklerinin tamamını veya bir kısmını, bünyesinde çalıştırdığı ve bu
maddeye dayanılarak çıkarılacak yönetmelikte belirtilen vasıflara sahip personel ile yerine
getirebileceği gibi, işletme dışında kurulu ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak da
yerine getirebilir. Bu şekilde hizmet alınması işverenin sorumluklarını ortadan kaldırmaz.
(Ek fıkra: 23/07/2010-6009 S.K/49.md.) İşyeri sağlık ve güvenlik birimleri ile ortak sağlık ve
güvenlik birimlerinin nitelikleri, ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alınmasına ilişkin
hususlar, bu birimlerde bulunması gereken araç, gereç ve teçhizat ile görevlendirilecek işyeri hekimi,
iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık personelinin nitelikleri, sayısı, işe alınmaları, görev, yetki ve
sorumlulukları, çalışma şartları, görevlerini nasıl yürütecekleri, eğitimleri ve belgelendirilmeleri ile
eğitim kurumlarının yetkilendirilmeleri, işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı eğitim programlarının ve
bu programlarda görev alacak eğiticilerin niteliklerinin belirlenmesi ve belgelendirilmeleri ile
eğitimlerin sonunda yapılacak sınavlar ilgili tarafların görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
(Ek fıkra: 23/07/2010-6009 S.K/49.md.) İşyeri hekimlerinin, işyeri sağlık ve güvenlik birimleri ile
ortak sağlık ve güvenlik birimlerinde görevlendirilmeleri ve hizmet verilen işyerlerinde çalışan
işçilerle sınırlı olmak üzere görevlerini yerine getirmeleri hususunda diğer kanunların kısıtlayıcı
hükümleri uygulanmaz.
(Mülga fıkra: 23/07/2010-6009 S.K/49.md.)
Kanuna veya kanunun verdiği yetkiye dayanılarak kurulan kamu kurum ve kuruluşlarında ilgili
mevzuatına göre çalıştırılmakta olan hekimlere, üçüncü fıkrada öngörülen eğitimler aldırılmak
15
suretiyle ve aslî görevleri kapsamında, çalışmakta oldukları kurum ve kuruluşların asıl işveren olarak
çalıştırdıkları işçilerin işyeri hekimliği hizmetleri gördürülür. Bu kurum ve kuruluşların diğer personel
için oluşturulmuş olan sağlık birimleri, işyeri sağlık ve güvenlik birimi olarak da kullanılabilir.
şeklinde verilmektedir. Ayrıca kanun çeşitli yönetmelikler ile açıklanmıştır. Kanunda belirtilen
diğer iş sağlığı ve güvenliği maddeleri;
İÇKİ VEYA UYUŞTURUCU MADDE KULLANMA YASAĞI
Madde 84 - İşyerine sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelmek ve işyerinde alkollü içki
veya uyuşturucu madde kullanmak yasaktır.
İşveren; işyeri eklentilerinden sayılan kısımlarda, ne gibi hallerde, hangi zamanda ve hangi şartlarla
alkollü içki içilebileceğini belirleme yetkisine sahiptir.
Alkollü içki kullanma yasağı;
a) Alkollü içki yapılan işyerlerinde çalışan ve işin gereği olarak üretileni denetlemekle
görevlendirilen,
b) Kapalı kaplarda veya açık olarak alkollü içki satılan veya içilen işyerlerinde işin gereği alkollü
içki içmek zorunda olan,
c) İşinin niteliği gereği müşterilerle birlikte alkollü içki içmek zorunda olan,
İşçiler için uygulanmaz.
AĞIR VE TEHLİKELİ İŞLER
Madde 85 - Onaltı yaşını doldurmamış genç işçiler ve çocuklar ile çalıştığı işle ilgili mesleki eğitim
almamış işçiler * ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamaz.
Hangi işlerin ağır ve tehlikeli işlerden sayılacağı, kadınlarla onaltı yaşını doldurmuş fakat onsekiz
yaşını bitirmemiş genç işçilerin hangi çeşit ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılabilecekleri Sağlık
Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikte
gösterilir.
AĞIR VE TEHLİKELİ İŞLERDE RAPOR
Madde 86 - Ağır ve tehlikeli işlerde çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en
az yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı oldukları işyeri hekimi, işçi sağlığı dispanserleri,
bunların bulunmadığı yerlerde sırası ile en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, sağlık ocağı, hükümet
veya belediye hekimleri tarafından verilmiş muayene raporları olmadıkça, bu gibilerin işe alınmaları
veya işte çalıştırılmaları yasaktır. Sosyal Sigortalar Kurumu işe ilk giriş muayenesini yapmaktan
kaçınamaz.
İşyeri hekimi tarafından verilen rapora itiraz halinde, işçi en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu
hastanesi sağlık kurulunca muayeneye tabi tutulur, verilen rapor kesindir.
Yetkili memurlar isteyince, bu raporları işveren kendilerine göstermek zorundadır.
Bu raporlar damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan muaftır.
ON SEKİZ YAŞINDAN KÜÇÜK İŞÇİLER İÇİN RAPOR
Madde 87 - Ondört yaşından onsekiz yaşına kadar (onsekiz dahil) çocuk ve genç işçilerin işe
alınmalarından önce işyeri hekimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırası ile
en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, sağlık ocağı, hükümet veya belediye hekimlerine muayene
ettirilerek işin niteliğine ve şartlarına göre vücut yapılarının dayanıklı olduğunun raporla belirtilmesi
ve bunların onsekiz yaşını dolduruncaya kadar altı ayda bir defa aynı şekilde doktor muayenesinden
geçirilerek bu işte çalışmaya devamlarına bir sakınca olup olmadığının kontrol ettirilmesi ve bütün bu
raporların işyerinde saklanarak yetkili memurların isteği üzerine kendilerine gösterilmesi zorunludur.
Sosyal Sigortalar Kurumu işe ilk giriş muayenesini yapmaktan kaçınamaz.
Birinci fıkrada yazılı hekimlerce verilen rapora itiraz halinde, işçi en yakın Sosyal Sigortalar
Kurumu hastanesi sağlık kurulunca muayeneye tabi tutulur, verilen rapor kesindir.
Bu raporlar damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan muaftır.
GEBE VEYA ÇOCUK EMZİREN KADINLAR İÇİN YÖNETMELİK
Madde 88 - Gebe veya çocuk emziren kadınların hangi dönemlerde ne gibi işlerde
çalıştırılmalarının yasak olduğu ve bunların çalışmalarında sakınca olmayan işlerde hangi şartlar ve
usullere uyacakları, ne suretle emzirme odaları veya çocuk bakım yurdu (kreş) kurulması gerektiği
veya hangi hallerde dışarıdan hizmet alabilecekleri * Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir.
16
3.Bölüm
Meslek hastalıkları ve iş kazaları
3.2 Meslek hastalıkları
Meslek hastalığının tanımı yapılmadan önce meslek kelimesini tanımlamamız gerekiyor.
Meslek, sürekli olarak yapılması öngörülen, öğrenilmesi için belli bir eğitim ve/veya iş tecrübesi
gerektiren, insanın hayatını kazanmak için yaptığı, ona manevi doyum da sağlayan ve genel kabul
görmüş ahlak kuralları ile çelişmeyen bir faaliyettir.
Sosyal sigortalar sağlık işlemleri tüzüğünde de meslek tanımı şu şekilde ifade edilmektedir: İş
kazasının meydana geldiği veya meslek hastalığının başladığı zaman, hizmet akdine göre yapmakta
olduğu iş "Sigortalının mesleği" sayılır. Kurum, bu mesleğin tespitinde sigortalının çalıştığı iş
yerinden alınacak belgeyi esas tutabileceği gibi, bu hususu kendi yetkili elemanları vasıtasıyla
inceletmeye ve buna göre karar vermeye yetkilidir.
506 sayılı kanunun 11/B fıkrasında “Meslek hastalığı, sigortalının çalıştırıldığı işin
niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya
sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halleri” olarak tanımlanmıştır. 5489 sayılı kanunda da
aynı tanım yinelenmektedir. Hastalığın meslek hastalığı olup olmadığı, ortaya çıkış zamanı ve ilgili
diğer özellikleri Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğünde belirtilmektedir[10].
Meslek hastalığı kelime kökeninde de anlaşıldığı gibi işçinin yaptığı işten kaynaklanan bir
hastalıktır. Bir hastalığın meslek hastalığı olarak kabul edilebilmesi için hastalık ile işçinin yaptığı iş
arasında uygun bir illiyet bağının bulunması şarttır. Meslek hastalığı, işçinin yaptığı işten
kaynaklanan bir anlık değil tekrarlayan bir hastalıktır. Meslek hastalığının daha iyi anlaşılması için
şunları söyleyebiliriz:
a) 506 sayılı kanun gereği sigortalı bir işçi,
b) İşçinin yapmakla yükümlü olduğu iş,
c) İşçinin yaptığı işten kaynaklanan bir hastalığın ortaya çıkması,
d) Bu hastalığın tekrarlayan bir hastalık olması,
e) İşçinin sakat kalması veya ruhsal olarak kayba uğraması.
3.2 Meslek hastalıklarının sınıflandırılması
Meslek hastalıkları Sosyal sigortalar sağlık işlemleri tüzüğünde 5 gruba ayrılmıştır. Bu meslek
hastalığı grupları şunlardır:
A. Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları,
B. Mesleki cilt hastalıkları,
C. Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları,
D. Mesleki bulaşıcı hastalıklar,
E. Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları
Meslek Hastalıkların aşağıdaki gruplarda toplamak mümkündür.
A-Kimyasal maddelerden meydana gelen hastalıklar
a-Kurşun zehirlenmeleri, akü yapımı, kurşun oksit imalatı, kuruşun kaynağı, oksi-gaz ile
hurda kesimi işlerinde görülür.
b-Gaz zehirlenmeleri, karbon monoksit, Klor, Amonyak gibi ani etki yapan gazların neden
olduğu zehirlenmelerdir.
c-Diğer zehirlenmeler, Krom Kadmiyum ve nikel etkilenmeleri ve bu metallerle yapılan
kaplama işlerinden kaynaklanır,
d-Fosforlu Bileşiklerin Zehirlenmeleri, tarım işlerinde çalışanlarda görülen zehirlenmelerdir.
B-Mesleki Deri Hastalıkları, Sanayileşmiş ülkelerde Meslek Hastalılarının % 60 ı deri hastalıklarıdır.
Cilt dış etkenle sürekli temas halinde olduğundan, çeşitli kimyasal maddeler, ilaçlar, boyalar, deri
hastalıklarına neden olurlar.
17
-Galvano plastik işlerinde,
-Madeni eşya imalatında,
-Kömür damıtma işlerinde,
-Çimento, yapı malzemesi imalatında,
-Radyoaktif maddelerin kullanıldığı iş kollarında deri hastalıkları görülür.
C-Solunum Sistemi Hastalıkları: İşyerlerinde çeşitli nedenlerle oluşan tozlar soluma yolu ile
hastalıklara neden olurlar. Bunlar;
a-Akciğer dokusunda değişiklik yapanlar: Silis, Kömür, Asbest, Talk,
b-Kana geçerek zehirlenme yapanlar: Kurşun, Kadmiyum, Krom, Manganez,
c-Kanserojen etki gösterenler: Asbest. Arsenik, Kromatlar, Nikel,
d-Radyoaktif etki yapanlar: Uranyum ve tuzları, Toryum, Radyum ve tuzları,
e-Allerji yapanlar: Pamuk, Kendir, Saman ve yün,
D-Bulaşıcı Mesleki Hastalıklar: Deri, Hayvancılık, kanalizasyon işlerinde çalışanlarda görülen
şarbon, ruam, brusella gibi parazit ve bakterilerin neden olduğu hastalıklarıdır.
E-Fiziki Şartlardan meydana gelen hastalıklar
a-İş yerinin ısı, ışık, havalandırma yönlerinden uygun olmaması,
b- Gürültü, Havalı çekiç, Testere, Planya, Kırma makinelerini kullananlarda, rahatsızlık,
dikkatin dağılması, ilerleyen aşamalarda duyma kaybı meydana getirir.
Son zamanlarda 6. olarak da Radyo aktif ortamlarda çalışmaların artmasından dolayı Işınlar 6.
Madde olarak yerini almıştır;
F-Işınlar,
a-İyonlaştırıcılar, röntgen ışını gibi alanlarda, ciltte kanda,kemiklerde hastalıklara neden
olurlar,
b-Enfraruj ışınları, cam sanayi, karpit imalatında, izabecilikte, görülen gözde katarakt
meydana getiren ışınlardır[10].
3.3 Beslenme bilgisi
Beslenme: İnsanın büyümesi, gelişmesi, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşaması için
gerekli olan enerji, protein, vitamin ve madenlerin ihtiyaç duyulan oranlarda alınmasına beslenme
denir.
Beslenme insan sağlığını etkileyen en önemli faktördür. Yetersiz ve dengesiz beslenme
büyüme, gelişmeyi engeller, çalışma gücünü azaltır, sağlık harcamalarını arttırır, ömrü kısaltır.
İnsan tükettiği enerjiyi aldığı besinlerle karşılar, harcadığı ölçüde enerji alamayan bir kişinin
büyümesi yavaşlar, dikkatinde, hareketlerinde, çalışma gücünde yavaşlamalar olur.
Harcanan enerjinden daha çok miktarda besin alındığında da vücutta yağ birikir, şişmanlama
ve harekette kısıtlılık görülür.
Aşağıda yazılı 4 besin gurubundan dengeli olarak alınması gerekir.
1. Gurup : Süt, yoğurt, peynir vb.
2. “ : Et, yumurta, kuru baklagiller,
3. “ : Sebzeler, meyveler,
4. “ : Ekmek, tahıl,
Her öğünde 4 gurup besinden alınmalıdır. Dengeli beslenmenin pahalı yemek olmadığı
bilinerek, guruplarda gösterilen yiyeceklerden biri yoksa onun görevini gören diğer besin alınmalıdır.
Örnek: Et yoksa kuru baklagil yenilmeli böylece ucuz ama dengeli beslenilmeli “yemek seçme” de
den vazgeçilmelidir[10].
3.4 Gürültü ve titreşim
Gürültü: Genel olarak arzu edilmeyen sestir. Ses şiddetinin ölçü birimi Desibel’dir. Sıfır
desibel duyma eşiği, 90 desibel’in üstü sağlığa zararlı ses olarak kabul edilir.
Gürültü; Sinir, ruh sistemi ve işitme duyusu üzerinde olumsuz etkiler yapar, dikkat eksikliği,
yorgunluk, uyku bozukluğu, baş ağrısı, dolaşım sistemi bozukluğu, gibi etkileri görülür. İşitme duyusu
18
üzerinde ise, gürültünün şiddeti, frekansı, kesintili olması gibi durumlara göre geçici sağırlık zamanla
tam işitme bozukluğuna yol açabilir.
Titreşim: İşyerlerinde makine, tezgah kurulu düzenler ve binalarda meydana gelen vibrasyon
ve salınımlardır. Delme işlemlerinde, elle çalışan elektrikli iş aletlerinde, kompresörlerde, un
fabrikalarındaki yüksek devirli makinelerde, titreşim fazladır. Titreşimli zemin ve makinelerde
çalışmak çalışanı yorar ve sinirli hale getirir. Elle çalışan aletlerin titreşimleri zamanla elin
hassasiyetinin kaybolmasına ve parmaklarda iltihaplanmaya neden olur[10].
3.5 Meslek hastalıklarından korunma
İş ve üretim alanının özellikleri nedeni ile meslek hastalıklarını yapan şartları tamamen ortadan
kaldırmak mümkün olmayabilir. Bu nedenle meslek hastalıklarından korunmak bunların insan sağlığı
üzerindeki etkilerini en aza indirmek için korunma yöntemlerinin uygulanması gerekir. Bu korunma
yöntemleri:
a) Tıbbi korunma yöntemleri: İşe girişte ve çalışma esnasında düzenli aralıklarla yapılacak
olan tıbbi muayene ve tedaviler, çalışanların yaptıkları işlerin tehlikeleri hakkında
eğitilmeleri ve uyarılmaları,
b) İş yeri ve çevresinde meslek hastalıkları ile ilgili tedbirler alınması: İş yerinin
havalandırılması, zararsız kimyasallar kullanılması vb.
c) İşçiye ait korunma önlemlerinin alınması: Şahsi koruyucular kullanılması[10].
3.6 İş kazaları ve meslek hastalıklarında görünen – görünmeyen zararlar
Görünen zararlar; Bir ülkenin gelişmesini etkileyen temel faktörler; İnsan gücü, sermaye,
hammadde, makine araç ve gereçlerdir. İş kazalarından dolayı insan sağlığına yönelik, ölüm, geçici
veya kalıcı arızalar yanında, meydana gelen mali zararlar, görünen zararlardır.
Görünmeyen zararlar; Kaza anı ve sonrasında işçinin zaman kaybı, iş arkadaşlarının zaman kaybı,
iş yerindeki bütün personelin moral bozukluğu ve iş veriminin düşmesi, makinelerin çalışmaması,
arızalanmaları, yenilenmesi için masraflar, SSK müfettiş ve personelinin zaman kayıpları, hastane
personelinin zaman kayıpları diğer maddi ve manevi kayıplar görünmeyen zararlardır.
19
4.Bölüm
İş güvenliği ve işçi sağlığı konusunda yapılaması gereken görevler
4.1 İş güvenliğinde sorumluluk
İş kazaları ve meslek hastalıklarından korunmak, işçi, işveren ve devletin işbirliği ile
mümkündür.
İşçi: Kendi sağlığı söz konusu olduğundan mesleğine ait bilgi ve beceriler yönünden kendini
yetiştirmesi, iş güvenliği kurallarına uyması işçinin hem sağlığını koruyacak hem de mali sorumluluk
altına girmesini önleyecektir. Yapılan araştırmalar iş kazalarının % 80-90 oranının çalışanların
hatasından ve kurallara uymamalarından kaynaklandığını göstermektedir. Sendikaların işçi kuruluşu
olmaları neden ile konu ile ilgili hassasiyeti göstermeleri gerekir.
İşveren: İş yeri sahipleri, iş görenlerin yapılan işin özelliklerine uyan şartları oluşturmak,
işçilerin kendi başlarına alamayacakları eğitimleri kendilerine gördürmek, işçiye ve çevreye karşı
kanunların kendilerine yüklediği yükümlülükleri yerine getirmek durumundadırlar. İş kazalarının %
10 – 20 si yönetim hatalarından meydana gelmektedir.
Devlet: Devlet iş ve çalışma dünyasında kanunlara dayanan gücü ile yaptırımcı özelliğe
sahiptir. Anayasamızın ilgili hükümleri ve buna dayanarak çıkarılmış olan yasa ve yönetmeliklere
ilgili olan herkes uymak mecburiyetindedir. Devletin yasal yükümlülükleri uygulatması yanında,
Çalışma bakanlığı, çalışma hayatını düzenleyici, rehberlik edici ve eğitici çalışmaları da yerine getirir.
İş ve çalışma hayatında gerek iş barışı gerekse iş güvenliği açısından ilgili kuruluşların elbirliği içinde
çalışmaları, olumlu sonuçlar verir.
Sendika: Sendikalar Yasası'nın ilk maddesi, sendikaların kuruluş amacını "Çalışma
ilişkilerinde ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerin korunması ve geliştirilmesi" olarak
tanımlamaktadır. Bu tanım doğrultusunda, sendikaların işçilerin sağlığının korunması ve
geliştirilmesiyle uğraşmasının da, bu örgütlerin varoluş nedenleriyle uyumlu olduğu ortaya
çıkmaktadır. Sendikalar Yasası'nda olduğu gibi, uluslararası insan hakları belgeleri (sözgelimi
Birleşmiş Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Konusunda Uluslararası Sözleşme 1966) ve
T.C.Anayasası'nda ekonomik ve sosyal hak kavramına rastlanmaktadır. Buradan anlaşılan,
sendikaların, üyelerinin, insan hakları kapsamındaki haklarını da korumak ve geliştirmekle görevli
olduğudur. İnsan hakları belgelerinde, 1948'den beri yaşama hakkının içinde, "sağlıklı yaşama hakkı";
çalışma hakkının içinde "işyeri ortamının geliştirilmesi", "çalışma koşullarının iyileştirilmesi " vb
"sağlıklı güvenli koşullarda çalışma" yer almaya başlamıştır. Bu kapsamda, sendikaların, çalışanların
sağlık ve güvenliklerini korumaları, işyeri ortamlarının geliştirilmesi için uğraş vermeleri; hem
örgütsel ödevleri, hem de bir toplum örgütü olmaktan doğan ödevleridir[11].
İşçi sağlığı iş güvenliği çok-boyutlu ve çok-bilimli bir kavramdır. Her şeyden önce saf teknik
görünen bu konunun, yoğun bir toplumsal içeriği olduğuna değinmek gereklidir. Çünkü işçi sağlığı iş
güvenliği, bir insan hakkıdır. Uluslararası İnsan Hakları Belgelerine baktığımız zaman insanların
sağlıklı ve güvenli koşullarda çalışma hakkının, -Uluslararası Çalışma Örgütü Sözleşmeleri bir yana
bırakılırsa- özellikle 1960'lı yıllardan sonra onaylanan belgelerde belirgin bir biçimde vurgulandığını
görürüz. Sözgelimi, Türkiye tarafından da onaylanan Avrupa Sosyal Şartı'nın 3.Maddesi "güvenli ve
sağlıklı çalışma koşulları hakkı" başlığını taşımakta olup, şöyledir:
"Sözleşmeci taraflar, güvenli ve sağlıklı çalışma koşulları hakkının etkin biçimde kullanılmasını
sağlamak üzere;
 Güvenlik ve sağlık alanında yasal düzenlemeler yapmayı;
 Gözetim önlemleriyle bu düzenlemelerin uygulanmasını sağlamayı;
 Gerektiğinde, iş güvenliği ve sağlığını geliştirmeyi amaçlayan önlemler konusunda çalıştıranların
ve çalışanların örgütlerine danışmayı;
üstlenirler"[12].
Sendikaların işçi sağlığı iş güvenliğine yönelik olarak işyeri düzeyindeki diğer olanaklarını üç başlık
altında toplayabiliriz:
1. İşyeri Sendika Temsilcileri
20
2. İşyeri Komiteleri ve İşçi Sağlığı İş Güvenliği Kurulları
3. Kalite Kontrol Çemberleri Uygulamalarında İşçi Sağlığı İş Güvenliği Çalışma Grupları
1. İşyeri Sendika Temsilcileri: Sendikanın işveren karşısında işyerindeki temsilcisi ve o işyerindeki
üyelerle sendika arasındaki köprüdür. İşyeri, yöre, bölge vs düzeyde kurulacak danışma organlarında
da görev alabilirler. Bu işlevlerinin yanında, işyerinde iş yasalarının ve toplu iş sözleşmesinde
öngörülen çalışma koşullarının izlenmesinde de işlevlidirler. Ancak yalnızca temsilci oldukları
dönemde iş güvencelerinin arttırılmış olması, bu önlemin yeterli olmasına olanak vermemektedir.
Ayrıca, yeterli araç, gereç, eğitim olanağı, uzman vb desteklerinden yoksun oluşları da işyeri
temsilcilerinin işçi sağlığı iş güvenliği alanında etkin çalışmasına engel olmaktadır.
2. İşyeri Komiteleri ve İşçi Sağlığı İş Güvenliği Kurulları: İşçi komisyonları olarak da
adlandırılabilen bu tür komiteler, çeşitli ülkelerde, işçi hareketinin bir unsuru olarak değişik biçimlerde
ve adlarda ortaya çıkabilmektedirler. Bağımsız işçi hareketinin bir ürünü olarak ortaya çıkmışlardır.
Belirli yıllarda, sendikal yapılanmanın işyeri düzeyinde temel organları da olabilmektedir. Ayrıca,
sendikal yapılanmalar da doğrudan kendileri işyerlerinde, bu tür örgütlenmelere gidebilmektedirler.
Sürekli olarak 50 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde kurulan İşçi Sağlığı İş Güvenliği
Kurulları'nda üyelik görevini ve bu ölçekten küçük işyerlerinde de, bu kurulun yapması gerekenleri
üstlenen yine işyeri sendika (işçi) temsilcileridir. Ülkemizde, işçi temsilcilerinin işçi sağlığı iş
güvenliğine ilişkin ödevlerinin yeterince yerine getirilmediğinin en önemli iki kanıtı, toplu iş
sözleşmeleri ile işçi sağlığı iş güvenliği kurulu karar defterleridir. Çok az sayıdaki toplu iş sözleşmeler
dışında, işçi sağlığı iş güvenliği konusundaki somut istemlere yeterince yer verilmemiştir. İşyerlerinde
işçilerin sağlığını bozucu koşulların varlığında, konunun, işçi temsilcisi tarafından, Kurul gündemine
getirilmesi gereklidir. Temsilcinin görüşleri ve oyu azınlıkta bile kalsa, karar defterlerinde "aykırı oy
yazıları"na rastlanması gerekmektedir. Oysa, şimdiye değin aykırı oy yazısı konulan İşçi Sağlığı İş
Güvenliği Kurulu kararına rastlanmamıştır. Bu da yargımızı doğrulamaktadır.10
İşçi Sağlığı İş Güvenliği Kurulları, işyerlerinde bu konuda çalışan tüm görevlilerin katılımı ile
gerçekleşmektedir. Şu görevlilerden oluşmaktadır[13]:
 İşveren temsilcisi
 İş güvenliği ile ilgili teknik kişi
 İşyeri hekimi
 Sosyal danışman (yoksa personel ile ilgili kişi)
 Sivil savunma görevlisi
 Ustabaşı temsilcisi
 Sendika (yoksa işçi) temsilcisi.
Görüldüğü gibi burada bir platformdan söz etmek olasıdır. İşyerinde çalışanlar belirli aralarla yasa
gereği bir araya gelmekte ve yine yasalarca öngörülen bir programa göre aralarında iletişim ve işbirliği
kurmaktadırlar. Bu çalışmanın en somut ürünleri de, şöyle sıralanabilir:
1. İşyerindeki somut işçi sağlığı iş güvenliği sorunlarının çözümüne ilişkin öneriler,
2. İşyerindeki sağlık risklerini ve bunlara karşı alınması gerekli somut önlemleri içeren İç
Yönetmelik'in hazırlanması,
3. İşçiler için eğitim programının hazırlanması,
4. İşyerindeki ağır ve ölümlü kazalardan sonra, durumun yinelenmemesi için bu acı olaydan
çıkarılacak derslerin ve alınacak önlemlerin ortaya konulması vb.
1994 yılında görülen 92.087 iş kazasıyla 1.280 meslek hastalığından, 1.191 'i ölümle ve 3.209 'u
sürekli işgöremezlikle sonuçlanmıştır. Bu durumda, 4.400 inceleme gerektiren olgudan, orta-büyük
ölçekli işyerlerinde meydana gelenlerinde, işçi sağlığı iş güvenliği kurulu değerlendirmesinin
bulunması gerekmektedir. Böyle bir değerlendirmenin yapıldığına ilişkin hiçbir kanıt yoktur. Sendika
düzeyinde de böylesi bir araştırmaya gidildiği duyulmamıştır.
İşyeri düzeyindeki çalışmaların, merkezi ölçekte kontrol ve desteklenmesi gereklidir. Kaldı ki, "aynı
işverene bağlı işyerlerinin Kurul raporlarının 6 ayda bir işveren tarafından uzmanlarına inceletilmesi
ve ortak politikalar belirlenmesi" zorunluluğunun da işletildiğine ilişkin bugüne kadar bir-iki
uygulama dışında kanıt bulunamamaktadır. İşçi sendikalarının bu çalışmayı izlemesi ve dahası bu
çerçevede alternatif toplantı ve belge ortaya koymaları gerekmektedir. Ne yazık ki, buna ilişkin
kanıtlar da elde edilememektedir[13].
21
3. Kalite Kontrol Çemberleri Uygulamalarında İşçi Sağlığı İş Güvenliği Çalışma Grupları: Kalite
kontrol çemberleri uygulamasında oluşturulan gruplar (çemberler), asıl olarak verimlilik, maliyet,
kalite kontrol gibi doğrudan üretime yönelik olmakla birlikte, işçi sağlığı iş güvenliği ile diğer idari ve
sosyal konularda bu tür grup çalışmalarına gidilebilmektedir. Örneğin Brisa A.Ş. lastik fabrikasında
yürütülen kalite kontrol çember çalışmalarının % 50'sinin verimlilik, % 23'ünün kalite, %16'sının
maliyet, %8'inin işçi sağlığı iş güvenliği, % 3'ünün de yönetsel ve sosyal konularda
gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, fabrika yönetimi ile sendikanın işyeri temsilcileri arasında yapılan ayalık
toplantılarda aylık üretim programları, enerji, hurda, verimlilik konularında alınacak önlemlerin yanı
sıra işçi sağlığı iş güvenliği ile ilgili iyileştirme çalışmalarının konu edildiği belirtilmektedir[14-15].
Sendikaların işçi sağlığı iş güvenliği işlevlerini sergilemelerine elverişli en önemli alanlardan biri işçi
sağlığı iş güvenliği kurullarıdır. Bu kurullar, ilk olarak 1892 yılında İngiltere'de "South Metropolitan
Gas Company" imindeki işyerinde bir jüri şeklinde kurulmuştur. Daha sonra 1912 yılında İsveç'te,
1921'de Çekoslovakya'da, 1931'de Meksika'da, 1934'te Almanya'da, 1937'de Hollanda'da, 1946'da
Belçika ve Fransa'da yasal düzenlemelerle zorunlu kılınmıştır5Ülkemizde ilk kez 931 sayılı İş
Kanunu'nun 76.maddesi ile zorunlu kılınmıştır. Bu konuda işçi sendikalarının, bazı işyeri
temsilcilerinin kişisel çabalarının ötesinde, örgütlü bir müdahalesine tanık olunmamıştır. 1965 yılında
Devlet Planlama Teşkilatı'nın gündemine gelen, icra planlarına konulan, ulusal ölçekte bir Kurul
oluşturulması düşüncesi, planlarda yer almasına karşın 3. ve 4.Beş Yıllık Kalkınma Plan dönemlerinde
gereken ilgiyi görememiştir. 1978 yılında zamanın İşçi Sağlığı Genel Müdürü'nün çabalarıyla
oluşturulmaya çalışılan ve Bakanlık Katı'nca belli sınırlar içerisinde desteklenen Ulusal Düzeyde İşçi
Sağlığı İş Güvenliği Kurulu girişimi, üzerinde durulması gereken bir girişimdir. Bu girişim, DİSK'in
etkin katılımıyla - bu nedenle de Türk İş ve TİSK'in katılmaktan kaçınmasıyla- yürütülmüştür. 7
Temmuz 1978'de ilk toplantısını yapan Ulusal Düzeyde İşçi Sağlığı İş Güvenliği Kurulu'na (UD İşSİşGK)
bu alanda yıllarını vermiş kişilerden, kamu kuruluşlarının ve toplum örgütlerinin
temsilcilerinden oluşmuştu. Atılımcı ve gündelik kaygılardan arınmış özellikler taşıyan Kurul, ikinci
toplantısında, alt komisyonun hazırladığı ilkeleri kabul etti.
Bu ilke kararları şöyleydi:
1. Ulusal Düzeyde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Kurulu, mali ve idari yönden özerk olmalıdır. Bu
amaçla değiştirilmekte olan İş Yasası'nın 76.maddesinin yeniden düzenlenmesi
önerilmektedir. Bu değişiklikle,
a. Mali ve idari yönden özerk olduğu vurgulanmakta,
b. Parasal kaynak sağlanmaktadır.
2. Ulusal Düzeyde İşS-İşGK, kendi bilgi kaynaklarına sahip olmalı, aldığı kararlar ve ilkeleri en
küçük birimlere kadar iletebilmelidir. Bu amaçla, bölgesel, işyeri ve il düzeyinde İşS-İşG
Kurullarının, ulusal kurulla bağlantısı getirilmektedir.
3. Ulusal Düzeyde İşS-İşGK , biri Genel Kurul, diğeri Yönetim Kurulu ve Denetim Kurulu'ndan
oluşmalıdır. Genel Kurulda çeşitli yörelerden, işkollarından ve alt birimlerden gelen üyelerin
bulunmasına dikkat edilmelidir.
4. Sadece İş Yasası kapsamına giren işçilerin değil, tüm çalışanların sağlıklı ve güvenli çalışma
koşullarında çalışmalarının sağlanması için çaba gösterilmelidir.
5. Mevzuat düzenlemeleri, bakanlıklar arası eşgüdüm, inceleme araştırma, eğitim, yayın ve
benzeri tanıtma çalışmaları yapmak ve konuya ilişkin alınan kararları uygulanmak üzere ilgili
kuruluşlara iletmek amaçlanmalıdır.
6. Yasal değişiklik gerçekleştirilene kadar Çalışma Bakanlığı'nca çıkarılacak bir yönetmelikle
çalışmalar düzenlenmelidir. İş Yasası'nın 76.maddesinin nasıl değiştirilmesi gerektiği de yine
Kurul'ca düzenlenerek "öneri" olarak sunulmuştur[16].
Burada altı çizilen dört önemli nokta, "Ulusal-bölgesel-işyeri düzeyinde kurullar kurulması",
"mali ve idari yönden özerklik", "gelir kaynaklarına sahip olma" ve "çalışma usul, ödev ve yetkilerinin
belirlenmesi" dir[13].
Ancak, Kurul'un uzun erimde, özerk nitelikli bir kurum olarak geliştirilmek istenmesi ve kısa
erimde Bakanlık denetiminden kurtarılmak istenmesi sorun yaratmıştır. Böylesi bir adımı Bakanlık
Katı'nın uygun görmemesi, çalışmaların Bakanlık denetimi altında sürdürülmesini de DİSK'in
onaylamaması yüzünden, girişim sönmüştür. Aradan geçen bunca yılda, ne ulusal ölçekte ne de işyeri
düzeyinde İşçi Sağlığı İş Güvenliği Kurullarına ilişkin hiçbir adım atılmamıştır.
22
Sendikaların, işçi sağlığı iş güvenliği alanında beklenen diğer önemli bir adımı eğitim çalışmalarıdır.
Bu konuda sendikaların başvurabilecekleri 2 önemli kaynakları vardır: Bunlardan ilki, bütçelerinden
yasal olarak ayırmak zorunda oldukları %10'luk paydır. İkinci kaynak ise, Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı'nın "İşçilerden Kesilen Ceza Paralarını Kullanmaya Yetkili Kurul" olup; 19.2.1973 gün ve
14453 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan bir Tüzük uyarınca çalışmaktadır. Bu kurul, işverenin toplu
iş sözleşmesi ya da hizmet sözleşmesinde gösterilen nedenlerle işçi ücretlerinden ceza olarak yaptığı
kesintilerin toplandığı fonun, % 75'inin işçilerin mesleki eğitim ile işçi sağlığı iş güvenliği
konularındaki eğitimleri, % 25'inin sosyal hizmetler için kullanılmasını öngörmektedir. Bu kurulun
oluşumunda, asıl ağırlığı taşıyan Bakanlık yetkililerinin dışında, en çok sayıda işçiyi kavrayan işçi
sendikaları konfederasyonu yönetim kurulunca seçilen ve değişik işkollarından gelen iki işçi temsilcisi
ile yine aynı yöntemle seçilen iki işveren temsilcisine yer verilmiştir. Ne yazıkki bu parasal
olanakların kullanılmasıyla bugüne değin ortaya, dikkate değer bir birikim çıkarılamamıştır.
Sendikaların bir yönüyle teknik bir konu olan işçi sağlığı iş güvenliğine yaklaşımda uzman
kullanmaları çok doğal ve kaçınılmazdır. Petrol-İş Sendikası'nın 1992 yılı başlarında, Türk-İş'e bağlı
24 sendikayla 2 bağımsız sendikayı kapsayan araştırmasında, bu sendikalarda toplam 175 uzman ve 35
danışman, 1160 uzman dışı personel çalıştırıldığı saptanmıştır. Sendika uzmanlarının alanlara dağılımı
şöyledir: % 36,5 hukuk, % 19,2 toplu iş sözleşmesi, % 12,6 eğitim, % 13,2 basın-yayın, % 10,2
örgütlenme, % 1,8 işçi sağlığı iş güvenliği, % 6,6 diğer uzmanlık dalları.. Uzmanların 154'ü genel
merkez, 21'ı şube düzeyinde çalışmaktadır. İşçi sağlığı iş güvenliği uzmanları, yalnızca iki sendikada 3
kişi ile sınırlıdır.7
Sendikaların işçi sağlığı iş güvenliğine yönelik etkinliklerini genel olarak değerlendirmek için genel
kurul çalışma raporlarının incelenmesi iyi bir araçtır. Ülkemizde, genel kurullar genellikle, sendika
yönetiminin seçimlerine yönelik geçmekte; bu nedenle, Çalışma Raporları üzerinde yeterince
durulmamaktadır. Ancak, bu raporlar, hem sendika yönetiminin yaptığı çalışmalara ilişkin
sendikaların en yüksek karar organı genel kurula bilgi verir; hem de, bu organın geleceğe yönelik
alacağı kararlar için gerekli bilgileri sağlar.
İşçi sendikalarının Genel Kurul çalışma raporlarında,
1. Konuya yakınma düzleminde yaklaşıldığını,
2. Öncelikle işçi sağlığı iş güvenliği politikası saptanması gerekirken, böyle bir yaklaşımın
ortaya konulmadığını,
3. Buna bağlı olarak da, işçi sağlığı iş güvenliği ile ilgili araçlar, yöntemler ve çalışma tarzı
oluşturulamadığını,
4. İşçi sağlığı iş güvenliği ile ilgili bilgilere, genellikle, akçalı haklarla ilgili olduğu ölçüde yer
verildiğini;
5. Bu nedenle de işçi sağlığı iş güvenliği ile ilgili çalışmalar bütünlükten yoksun, süreklilik ve
kalıcılık kazanamayan bir durumda kaldığını belirtmektedir.
Bugün, işçi sendikalarının işyerlerindeki kazanımları için en çok kullandıkları silah, toplu iş
sözleşmeleridir (TİS). Demek ki TİS’lerin işçi sağlığı iş güvenliği yönünden değerlendirilmesi, bize
sendikaların en çok önem vermiş oldukları alandaki başarı düzeylerini ortaya koyabilecektir.
1978-80 arasında bağıtlanan 200 ve 1994-96 arasında bağıtlanan 94 TİS üzerinde, 16 yıl ara ile
değerlendirmeler yapılmıştır. İşçi sağlığı iş güvenliği yönünden gerçekleşen değişikliklerin, hem
kapsam bakımından, hem de işçi sağlığı iş güvenliğinin sağlanmasındaki önemi yönünden ne kadar
yetersiz olduğunu yansıtması bakımından anlamlıdır.8
TİS’lerle ilgili değerlendirme yapılan bölüm başlıklarından seçmeleri şöyle sıralanmıştır:
* eğitim
* çalışma süresinin düzenlenmesi
* işyerinde beslenmenin düzenlenmesi
* sağlık
* tazminatlar
* işçi sağlığı iş güvenliği kurulu.
23
5.Bölüm
Kanunlar ve yönetmelikler
5.1 Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, çalışanların asbest tozuna maruziyetlerinin önlenmesi ve bu
maruziyetten doğacak sağlık risklerinden korunması, sınır değerlerin ve diğer özel önlemlerin
belirlenmesidir.
Kapsam
Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren, asbest
veya asbestli malzeme ile yapılan çalışmalarda, asbest tozuna maruziyetin olabileceği tüm işlerde ve
işyerlerinde uygulanır.
Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile, İş Sağlığı ve
Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de uygulanır.
Dayanak
Madde 3 — Bu Yönetmelik 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre düzenlenmiştir.
Tanımlar
Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen;
a) Bakanlık : Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
b) Asbest :
- Aktinolit Asbest, CAS No 77536-66-4,
- Grünerit Asbest (amosit) CAS No 12172-73-5,
- Antofilit Asbest, CAS No 77536-67-5,
- Krizotil, CAS No 12001-29-5,
- Krosidolit, CAS No 12001-28-4,
- Tremolit Asbest, CAS No 77536-68-6.
lifli silikatları ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Genel Hükümler
Risk Değerlendirmesi
Madde 5 — İşveren, asbest tozuna maruziyet riski bulunan çalışmalarda, asbestin türü ve fiziksel
özellikleri ile çalışanların maruziyet derecesini dikkate alarak risk değerlendirmesi yapmakla
yükümlüdür. İşyerinde yapılan risk değerlendirmesi sonucunda;
a) İşçilerin maruziyetinin düşük seviyede ve nadir olması ve risk değerlendirmesinde çalışılan
ortam havasındaki asbest miktarının belirlenmiş sınır değerin altında olduğunun ortaya çıkması
halinde, bu Yönetmeliğin 6 ncı, 19 uncu ve 20 nci madde hükümleri, aşağıda belirtilen işlerde
uygulanmayabilir;
1) Sadece, kolay kırılmayan malzeme ile çalışılan, geçici ve kısa süreli tamir ve bakım işlerinde,
2) Asbest liflerinin sıkı şekilde bağlı olduğu malzemenin bozulmadan ve parçalanmadan
uzaklaştırılması işlerinde,
3) İyi durumdaki asbestli malzemenin paketlenmesi işlerinde,
4) Ortam havasının izlenmesi ve kontrolü işleri ile malzemelerde asbest bulunup bulunmadığının
tespiti için örnek alınması işlerinde.
b) Risk değerlendirmesi yapılırken işçiler veya temsilcilerinin görüşleri alınacaktır. Gerek
görüldüğünde ve kullanılan asbestli malzemenin değişmesi halinde risk değerlendirmesi yeniden
yapılacaktır.
24
Bildirim
Madde 6 — İşveren, bu Yönetmelik kapsamına giren işyerini çalışmaya başlamadan önce
Bakanlığa bildirmekle yükümlüdür.
a) Bildirimde aşağıdaki hususlar yer alacaktır:
1) İşyerinin adresi,
2) Kullanılan veya işlenen asbestin türü ve miktarı,
3) Yapılan işler ve kullanılan prosesler,
4) Çalışan işçi sayısı,
5) İşe başlama tarihi ve işin süresi,
6) Çalışanların maruziyetini önlemek için alınan tedbirler.
b) İşçiler ve/veya temsilcileri, Bakanlığa yapılan bildirimle ilgili belgeleri görme hakkına sahiptir.
c) Çalışma şartlarındaki asbest tozuna maruziyeti önemli ölçüde artıracak her değişiklikte işveren
yeniden bildirimde bulunmak zorundadır.
Kullanım Yasağı
Madde 7 — Asbestin püskürtülerek (sprey) kullanılması ve asbest içeren, yoğunluğu 1
gr/cm3’den az olan, yalıtım veya ses yalıtımı malzemesi ile çalışılması yasaktır.
Asbestin kullanılması ve pazarlanması ile ilgili yürürlükteki diğer mevzuata aykırı olmamak
şartıyla; asbestin çıkarılması, asbest ürünlerinin veya asbest ilave edilmiş ürünlerin üretimi ve
işlenmesi sırasında işçilerin asbest liflerine maruz kalabileceği işler yasaktır.
Ancak, asbest içeren malzemenin yıkımı, sökümü ve ayırma gibi işlemlerden kaynaklanan asbestli
ürünlerin atılması için yapılan işler hariçtir.
Limit Değerlerin Aşılmasının Önlenmesi
Madde 8 — Asbest ve asbestli malzemelerle yapılan çalışmalarda, işçilerin bu malzemelerden
çıkan toza maruziyetini en aza indirmek ve her durumda asbestin ortam havasındaki miktarının bu
Yönetmeliğin 10 uncu maddesinde belirtilen limit değeri aşmaması için özellikle aşağıda belirtilen
önlemler alınacaktır:
a) Asbest ve asbestli malzemelerle yapılan çalışmalar mümkün olan en az sayıda işçi ile
yapılacaktır.
b) Çalışma sistemi asbest tozu çıkarmayacak şekilde, bu mümkün değilse çıkan tozun ortama
yayılması önlenecek şekilde tasarlanacaktır.
c) Asbest içeren çalışmaların yapıldığı yerler ve ekipman, temizlik ve bakım işlerinin düzenli ve
etkili şekilde yapılmasına elverişli olacaktır.
d) Asbest veya toz çıkaran asbestli malzemeler, sızdırmaz uygun paketler içerisinde taşınacak ve
diğer malzemelerden ayrı olarak depolanacaktır.
e) Asbest içeren atıklar derhal toplanarak içinde asbest olduğunu gösterecek şekilde etiketlenmiş
ve sızdırmaz paketler içinde en kısa zamanda işyerinden uzaklaştırılacak ve ilgili mevzuata uygun
şekilde yok edilecektir.
Bu hüküm maden işlerinde uygulanmaz.
Asbest Ölçümleri
Madde 9 — Asbest ölçme ve numune alma işlemleri aşağıda belirtildiği şekilde yapılacaktır:
a) Başlangıçta yapılan risk değerlendirmesi sonuçlarını dikkate alarak ve bu Yönetmeliğin 10
uncu maddesinde belirtilen limit değere uygunluğu sağlamak için düzenli olarak çalışma ortamında
asbest lifi ölçülecektir.
b) Ölçüm için numune alınması, işçilerin asbest veya asbestli malzemeden kaynaklanan toza
kişisel marufiyetlerini gösterecek şekilde olacaktır.
c) Numune alınırken işçilerin veya temsilcilerinin görüşleri alınacaktır.
d) Numuneler bu konuda eğitilmiş kişiler tarafından alınacaktır. Alınan numunelerin analizi, (f)
bendinde belirtildiği şekilde, lif saymak için uygun araç gereçle donatılmış laboratuarlarda
yapılacaktır.
e) Numune alma süresi, ölçüm veya zaman ağırlıklı hesaplama ile 8 saatlik çalışma süresinde (bir
vardiya) işçinin maruziyetini belirleyecek şekilde olacaktır.
f) Lif sayımı, faz-kontrast mikroskobu (PCM) kullanılarak Dünya Sağlık Teşkilatı’nın 1997
tarihinde tavsiye ettiği metotla veya eşdeğer sonuçları veren başka bir metotla yapılacaktır.
Havadaki asbestin ölçülmesinde, uzunluğu 5 mikrondan daha büyük, eni 3 mikrondan daha küçük
ve boyu eninin 3 katından büyük olan lifler hesaba katılacaktır.
25
Sınır Değer
Madde 10 — İşveren, işçilerin maruz kaldığı havadaki asbest konsantrasyonunun, sekiz saatlik
zaman ağırlıklı ortalama (TWA) değerinin 0,1 lif/cm3’ü geçmemesini sağlayacaktır.
Sınır Değerin Aşılması
Madde 11 — Bu Yönetmeliğin 10 uncu maddesinde verilen sınır değerin aşılması halinde;
a) Sınır değerin aşılmasının nedenleri tespit edilerek asbest konsantrasyonunun bu değerin altına
inmesi için gerekli önlemler derhal alınacaktır. İşçilerin korunması için uygun önlemler alınıncaya
kadar etkilenmiş alanda çalışma yapılmayacaktır.
b) Alınan önlemlerin yeterli olup olmadığını belirlemek için ortam havasında yeniden asbest
konsantrasyonu ölçümü yapılacaktır.
c) Maruziyetin diğer önlemlerle azaltılmasının mümkün olmadığı ve ancak solunum sistemi
koruyucusu kullanılarak sınır değere uyumun mümkün olduğu hallerde, işçilerin koruyucu ile
çalışmaları süreklilik arz etmeyecek ve her bir işçinin çalışacağı azami süre önceden belirlenecek ve
bu süre kesinlikle aşılmayacaktır. Koruyucu kullanılarak yapılan çalışma süresince, fiziki şartlar ve
iklim şartları dikkate alınarak ve işçilerin veya temsilcilerinin görüşleri de alınarak uygun dinlenme
araları verilecektir.
Yıkım ve Tamir-Bakım İşleri
Madde 12 — İşveren yıkım veya tamir bakım işlerine başlamadan önce, asbest içerebilecek
malzemeleri belirlemek için bina veya tesis sahibinden de bilgi alarak gerekeni yapacaktır. Herhangi
bir yapı veya malzemede asbest bulunduğu şüphesi varsa bu Yönetmelik hükümleri uygulanacaktır.
Söküm ve Yıkım İşleri
Madde 13 — Teknik önlemler alınmasına rağmen, havadaki asbest konsantrasyonunun bu
Yönetmeliğin 10 uncu maddesinde belirtilen sınır değeri aşabileceği yıkım, söküm, uzaklaştırma,
tamir ve bakım gibi belirli işlerde; işçilerin korunması için işveren, özellikle aşağıda belirtilen
önlemleri alacaktır:
a) Uygun solunum sistemi koruyucusu ve diğer kişisel koruyucu ekipman ile bunları kullanacak
işçiler belirlenecektir.
b) Sınır değerin aşılması ihtimali olan yerlere uyarı levhası konulacaktır.
c) Asbest veya asbestli malzemeden çıkan tozun tesis veya çalışma alanı dışına yayılması
önlenecektir.
Yukarıda belirtilen işlere başlamadan önce, alınacak tedbirler hususunda işçilerin veya
temsilcilerinin görüşleri alınacaktır.
İş Planı
Madde 14 — Asbest ve/veya asbestli malzeme içeren binalar, yapılar, atölyeler, fabrikalar ve
diğer tesisler veya gemilerdeki söküm ve yıkım işlerine başlamadan önce bir iş planı yapılacaktır.
a) İş planında, işçilerin sağlık ve güvenliğini korumak için işyerinde alınacak önlemler
belirtilecektir. Bu planda özellikle;
1) Asbest veya asbestli malzemenin uzaklaştırılması işlemleri, bu malzemelerin yerinde
kalmasından daha büyük bir risk oluşturmuyorsa, yıkıma başlanmadan önce asbest veya asbestli
malzemelerin bina ve tesislerden uzaklaştırılması,
2) Gereken durumlarda, bu Yönetmeliğin 13 üncü maddenin (a) bendinde belirtilen kişisel
koruyucunun sağlanması,
3) Asbestin yıkım veya uzaklaştırılması işleri tamamlandığında, işyerinde asbeste maruziyet riski
kalmadığını belirten bir belge düzenlenmesi,
hususları yer alacaktır.
b) İşe başlanmadan önce yukarıda belirtilen iş planı Bakanlığa verilecektir.
Eğitim
Madde 15 — İşveren, asbest içeren tozlara maruz kalan veya kalma ihtimali bulunan bütün
işçilere uygun ve yeterli eğitimi sağlamak zorundadır. Bu eğitim;
a) Belirli aralıklarla tekrarlanacak ve işçilere maddi bir yük getirmeyecektir.
b) İşçilerin kolayca anlayabileceği şekilde yapılacak, korunma ve güvenlik yönünden özellikle
aşağıdaki hususlarda işçilerin gerekli bilgi ve beceriyi kazanmaları sağlanacaktır;
1) Asbestin özellikleri ve sigara içmenin olumsuz etkilemesi de dahil asbestin sağlığa etkileri,
2) Asbest içermesi muhtemel malzeme ve ürünlerin türleri,
26
3) Asbeste maruz kalınabilecek işlemler ve bu maruziyeti en aza indirmek için alınacak koruyucu
tedbirlerin önemi,
4) Güvenli çalışma şekli ve yöntemi ile koruyucu ekipman,
5) Uygun solunum sistemi koruyucusu seçimi, bunların koruma şekli ve koruma derecesi ve
uygun şekilde kullanılması,
6) Acil durum işlemleri,
7) Dekontaminasyon işlemleri,
8) Atıkların uzaklaştırılması ve
9) Gerekli tıbbi muayeneler.
Söküm İşinin Uzmanlarca Yapılması
Madde 16 — Asbestin sökümü veya uzaklaştırılması işi, bu konuda yeterli bilgi ve deneyime
sahip uzman kişi veya kuruluşlarca yapılacaktır.
Genel Önlemler
Madde 17 — Asbest veya asbestli malzemeyle yapılan çalışmalarda aşağıdaki önlemler
alınacaktır:
a) Asbestle çalışılan yerler;
1) Açıkça işaretlenecek ve uyarı levhaları konulacaktır.
2) Bu yerlere, görevli olanlar dışındaki işçilerin girmesi önlenecektir.
3) Sigara içilmesi yasak olan alanlar belirlenecektir.
b) Yeme içme için ayrılan yerlerde asbest tozu ile kirlenme riski bulunmayacaktır.
c) Asbestle çalışılan işyerlerinde;
1) İşçilere uygun koruyucu iş elbiseleri verilecektir.
2) Koruyucu elbiseler işyeri dışına çıkarılmayacaktır. Elbiseler işyerinde veya bu tür temizlik
işlerinin yapıldığı yerlerde temizlenecek, ancak elbiseler işyerinden kapalı kaplar içerisinde
çıkarılacaktır.
3) Koruyucu elbiseler ile işçilerin kendilerine ait elbiseler ayrı ayrı yerlerde muhafaza edilecektir.
4) İşçilere uygun el ve yüz yıkama yerleri, tozlu işlerde duş sağlanacaktır.
5) Kullanılan koruyucu malzemeler, özel olarak belirlenmiş yerlerde saklanacak, her kullanımdan
sonra kontrol edilip temizlenerek, tamir ve bakımı yapılacaktır.
Yukarıda belirtilen önlemler işçilere herhangi bir mali yük getirmeyecektir.
İşçilerin veya Temsilcilerin Bilgilendirilmesi
Madde 18 — Asbest veya asbestli malzemeyle yapılan çalışmalarda;
a) İşçilere ve temsilcilerine aşağıdaki konularda yeterli bilgi verilecektir:
1) Asbest veya asbestli malzemeden yayılan tozdan doğacak sağlık riskleri,
2) Yönetmelikte belirtilen limit değerler ve ortam havasında sürekli yapılması gerekli ölçümler,
3) Sigara içilmemesi de dahil uyulması gereken hijyen şartları,
4) Koruyucu ekipman ve giyim eşyası kullanımına yönelik önlemler,
5) Asbeste maruziyeti en aza indirecek özel önlemler.
b) Yukarıda (a) bendinde yer alan önlemlere ek olarak;
1) İşçi ve/veya temsilcilerine, ortam havasındaki asbest konsantrasyonu ölçüm sonuçları hakkında
bilgi verilecek ve bu sonuçlarla ilgili gerekli açıklamalar yapılacaktır.
2) Bu Yönetmeliğin 10 uncu maddesinde belirtilen sınır değerin aşıldığı hallerde, işçiler ve
temsilcileri bu durumdan derhal haberdar edilecek, nedenleri bildirilecek, alınacak önlemler hakkında
görüş alışverişinde bulunulacaktır. Acil bir durumda alınan önlemler bildirilecektir.
Sağlık Gözetimi
Madde 19 — İşçiler aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurularak sağlık gözetimine tabi
tutulacaktır:
a) Asbestle çalışacak her işçinin çalışmaya başlamadan önce genel sağlık durumu
değerlendirilecek ve Yönetmelik Ek’inde belirtildiği şekilde, özellikle göğüs muayeneleri ile diğer
tetkik ve kontrolleri yapılacaktır.
İşçilerin sağlık durumlarının değerlendirmesi en az 3 yılda bir tekrarlanacak ve her işçi için sağlık
kaydı tutulacaktır.
b) Sağlık gözetiminden sorumlu hekim; muayene ve tetkiklerin sonucuna göre, işçinin asbeste
maruz kalacağı işlerde çalıştırılmaması da dahil, her türlü koruyucu ve önleyici önlemleri belirleyecek
ve önerilerde bulunacaktır.
27
c) İşçilere maruziyetin sona ermesinden sonra da yapılması gereken sağlık değerlendirmeleri ile
ilgili bilgi verilecektir. Hekim, maruziyetin bitmesinden sonra sağlık gözetiminin devam etmesi
gereken süreyi belirleyebilir.
d) İşçi veya işveren sağlık muayene ve tetkiklerinin yeniden yapılmasını isteme hakkına sahiptir.
Kayıt Tutulması
Madde 20 — Asbestle çalışılan işyerlerinde işverenler aşağıda belirtilen kayıtları tutmak ve
bunları saklamakla yükümlüdürler:
a) İşveren, asbest veya asbestli malzeme ile çalışanların yaptıkları işleri, çalışma süresini ve
maruziyet miktarını belirten kayıtları tutacaktır. Doktor veya sağlık konusunda yetkili kişiler bu
kayıtları inceleyebilirler. İşçiler kendilerine ait kayıtların bir örneğini alabilirler. İşçiler ve/veya
temsilcileri de kayıtlar hakkında isimsiz genel bilgileri alabilirler.
b) Yukarıda (a) bendinde belirtilen kayıtlar ile bu Yönetmeliğin 19 uncu maddesinin (a) bendinde
belirtilen kayıtlar, maruziyetin sona ermesinden sonra en az 40 yıl süreyle saklanacaktır.
c) İşyerinde faaliyetin sona ermesi halinde işveren (b) bendinde belirtilen kayıtları Bakanlığa
vermek zorundadır.
Asbestosis ve Mezotelyoma Kayıtları
Madde 21 — Sosyal Sigortalar Kurumunca tespit edilen veya bu Kuruma bildirilen asbestosis ve
mezotelyoma vakaları ile ilgili kayıtlar Kurum tarafından tutulur.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Son Hükümler
İlgili Avrupa Birliği Mevzuatı
Madde 22 — Bu Yönetmelik 19/9/1983 tarihli ve 83/477/EEC sayılı ve 25/6/1991 tarihli ve
91/382/EEC sayılı Avrupa Konseyi Direktifleri ile 27/3/2003 tarihli ve 2003/18/EC sayılı Avrupa
Parlamentosu ve Konseyi Direktifi dikkate alınarak hazırlanmıştır.
Uygulama Esasları
Madde 23 — Bakanlık bu Yönetmelikle ilgili uygulama esaslarını düzenlemek amacıyla
yönergeler çıkarabilir.
Yürürlük
Madde 24 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer. (Yürürlük Tarihi Değiştirildi.
Tıklayınız)
Yürütme
Madde 25 — Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
EK – I
Bu Yönetmeliğin 19 uncu maddesinde belirtilen sağlık muayene ve kontrolleri ile ilgili hususlar:
1. Mevcut bilgilere göre serbest asbest liflerine maruziyet aşağıdaki hastalıklara sebep olabilir:
- asbestosis
- mezotelyoma
- akciğer kanseri (bronchial carcinoma)
- mide-bağırsak kanseri (gastro-intestinal carcinoma)
2. Doktor ve/veya diğer görevli sağlık personeli asbeste maruz kalan işçilerin her birinin
maruziyet durumunu ve çalışma şartlarını yakından bilmelidir.
3. İşçilerin sağlık muayeneleri iş hekimliğinin prensip ve uygulamalarına uygun şekilde yapılacak
ve en az aşağıdaki hususları içerecektir:
- işçinin mesleki ve tıbbi özgeçmişi ile ilgili kayıtların tutulması,
- her işçi ile görüşme yapılması,
- genel klinik muayenesi, özellikle göğüs muayenesi,
- solunum fonksiyon testi. (solunan havanın hacmi ve hızı)
Doktor ve/veya diğer yetkili sağlık personeli, iş hekimliğindeki gelişmeleri göz önüne alarak
sputum sitoloji testleri, göğüs filmi (X-ray), tomodensitometri gibi daha ileri tetkikler isteyebilir
28
5.2 Ağır Ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği
Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından
Resmi Gazete Tarihi: 16/06/2004
Resmi Gazete Sayısı: 25494
BİRİNCİ BÖLÜM : Amaç, Kapsam ve Dayanak
Amaç
Madde 1 - Bu Yönetmelik, hangi işlerin ağır ve tehlikeli işlerden sayılacağına, kadınlarla 16 yaşını
doldurmuş fakat 18 yaşını bitirmemiş genç işçilerin hangi çeşit ağır ve tehlikeli işlerde
çalıştırılabileceklerine ilişkin hükümleri belirler.
Kapsam
Madde 2 - Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren işyerlerinde
ve EK-I deki çizelgede belirtilen ağır ve tehlikeli işler için uygulanır.
Dayanak
Madde 3 - Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 85 inci maddesine
dayanılarak hazırlanmıştır.
İKİNCİ BÖLÜM : Genel Hükümler
Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalıştırılacak İşçiler
Madde 4 - (Değişik madde: 23/10/2004 - 25622 S.R.G. Yön/1.mad) *1* 16 yaşını doldurmamış
genç işçilerin ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılması yasaktır.
EK-1 deki çizelgede, karşısında (K) harfi bulunmayan işlerde kadınlar ve (Gİ) harfleri bulunmayan
işlerde de 16 yaşını doldurmuş fakat 18 yaşını bitirmemiş genç işçiler çalıştırılamaz.
Ancak; ihtisas ve meslek öğrenimi veren okulları bitirip bu işi meslek edinmiş kadınlar ihtisas ve
mesleklerine uygun ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılabilir.
İhtisas ve meslek öğrenimi veren okulları bitirip bu konudaki işi meslek edinmiş 16 yaşını
doldurmuş genç işçiler ise, sağlığı, güvenliği ve ahlâkının tam olarak güvenceye alınması şartıyla
ihtisas ve mesleklerine uygun ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılabilir.
İlgili Bakanlıklarca yeterliliği kabul edilen kursları bitirip, o işi meslek edinmiş olan kadınlar ile 16
yaşını doldurmuş genç işçiler EK-1'deki çizelgede 36 ncı sırasından 66 ncı sırasına kadar (66 dahil)
belirtilen işlerde çalıştırılabilir.
EK-1 deki çizelgede karşısında (Gİ) harfleri bulunan işlerde genç işçi çalıştırılması halinde,
6/4/2004 tarihli ve 25425 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma
Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik hükümleri göz önünde bulundurulur.
Sağlık Raporu
Madde 5 - Ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılacak işçiler (kadınlar dahil) ile 16 yaşını doldurmuş
fakat 18 yaşını bitirmemiş genç işçilerin işe girişlerinde, işin niteliğine ve şartlarına göre bedence bu
işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının fizik muayene ve gerektiğinde laboratuvar bulgularına
dayanılarak hazırlanan hekim raporu ile belirlenmesi zorunludur. İşin devamı süresince de bu işlerde
çalıştırılmalarında bir sakınca olmadığının 16 yaşını doldurmuş fakat 18 yaşını bitirmemiş genç işçiler
için en az 6 ayda bir, diğerleri için de en az yılda bir defa hekim raporu ile tespiti zorunludur. Bu
raporlar işyeri hekimi, işyeri ortak sağlık birimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı
yerlerde sırasıyla en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, Sağlık Ocağı, Hükümet veya belediye hekimleri
tarafından verilir.
Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından belirlenen
Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalışacaklara Ait İşe Giriş / Periyodik Muayene Formu örneği EK-II de
verilmiştir.
Sağlık raporu alınmamış herhangi bir işçinin ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılması yasaktır. İşçilerin
gerek ilk işe girişlerinde gerekse periyodik muayenelerinde belirlenen sağlık durumları ile diğer
gerekli bilgiler bu raporlara işlenir.
Bu raporlar, teftiş esnasında İş Müfettişlerine her istenildiğinde gösterilmek üzere işveren veya
yetkilisi tarafından, gizliliğine halel gelmeyecek bir surette işyerlerindeki özlük dosyalarının kişisel
sağlık bölümünde saklanır.
İşyeri hekimi tarafından verilen rapora itiraz halinde, işçi en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu
Hastanesi Sağlık Kurulunca muayeneye tabi tutulur. Verilen rapor kesindir.
29
İşyerinden ilişkileri kesilerek yeni bir işe giren işçilerin bu raporları veya örnekleri yeni işveren
veya vekilinin isteği halinde o işyerine gönderilir.
Kadın İşçilerin Özel Günleri
Madde 6 - Kadınlar, ay hali günlerinde ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamazlar. Bu günlerin sayısı
5 gün olarak hesap edilir. Daha fazlası için hekim raporuna göre hareket edilir.
Ay halinin başlangıcı işçinin ihbar tarihidir.
Nüfus Cüzdanlarının Onaylı Örneklerinin Saklanması
Madde 7 - İşveren veya vekili, ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırdığı işçilerin nüfus cüzdanlarının
onaylı örneklerini saklayarak, bunları İş Müfettişlerinin her isteyişinde göstermekle yükümlüdür.
Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalıştırılmama Durumu
Madde 8 - Bu Yönetmelikte belirtilen şartlara aykırı olarak, ağır ve tehlikeli işlerde kadın ve genç
işçi çalıştırıldığının veya çalışan işçinin sağlık durumu itibariyle böyle bir işte çalıştırılmamasının
gerektiğinin tespiti halinde, bu işçiler ağır ve tehlikeli işlerde çalışmaktan alıkonulur.
Ağır ve Tehlikeli İşlere Ait Çizelge
Madde 9 - Hangi işlerin ağır ve tehlikeli işlerden sayılacağı, kadınlarla 16 yaşını doldurmuş fakat
18 yaşını bitirmemiş genç işçilerin hangi çeşit ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılabilecekleri EK-I deki
çizelgede gösterilmiştir.
Kapsam Belirleme
Madde 10 - EK-I deki çizelgede yer almayan herhangi bir işin ağır ve tehlikeli işlerden sayılıp
sayılmayacağı konusunda karar vermeye Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı yetkilidir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM : Son Hükümler
Geçici Madde 1 - Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce alınmış olan Ağır ve Tehlikeli
İşlerde Çalışacaklara Ait Sağlık Raporu geçerlidir.
Yürürlük
Madde 11 - Bu Yönetmelik, yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 12 - Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
EKLER
5.3. Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık Ve Güvenlik Önlemleri
Hakkında Yönetmelik
Resmî Gazete : 23.12.2003/25325
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1 —Bu Yönetmeliğin amacı, ekranlı araçlarla çalışmalarda alınacak asgari sağlık ve
güvenlik önlemlerini belirlemektir.
Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile 4 üncü maddede
tanımlanan ekranlı araçların kullanımında, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de
uygulanır.
Kapsam
Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren ve
ekranlı araçlarla çalışmaların yapıldığı tüm işyerlerini kapsar.
Ancak, bu Yönetmelik hükümleri:
a) Hareketli makine ve araçların kumanda kabinleri ve sürücü mahallinde,
b) Taşıma araçlarındaki bilgisayar sistemlerinde,
c) Toplumun kullanımına açık bilgisayar sistemlerinde,
d) İşyerinde, kullanımı sürekli olmayan taşınabilir sistemlerde,
e) Hesap makineleri, yazar kasa ve benzeri, data veya ölçüm sonuçlarını gösteren küçük ekranlı
cihazlarda,
f) Ekranlı daktilolarda,
uygulanmaz.
Kanuni Dayanak
30
Madde 3 — Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 78 inci maddesi uyarınca
hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen;
a) Ekranlı araç : Uygulanan işlemin içeriğine bakılmaksızın ekranında harf, rakam, şekil, grafik
ve resim gösteren her türlü aracı,
b) Operatör : Ekranlı aracı kullanan kişiyi,
c) Zorlayıcı Travmalar : Göz yorgunluğu, kas gücünün aşırı kullanımı, uygun olmayan duruş
biçimi, uzun süre ekranlı araç karşısında ara vermeden çalışma, aşırı iş yükü duygusu, zihinsel
yorgunluk ve stres ile gürültü, ısı, nem ve aydınlatmanın neden olduğu olumsuzluklarının tümünü,
d) Çalışma merkezi : Operatörün oturduğu sandalye, ekranlı aracın konulduğu masa, bilgi kayıt
ünitesi, monitör, klavye, yazıcı, telefon, faks, modem ve benzeri aksesuar ve ekranlı araçla ilgili tüm
donanımların tamamının veya bir kısmının bulunduğu çalışma yerini,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
İşverenin Yükümlülükleri
Çalışma Merkezleri
Madde 5 — İşveren, çalışma merkezlerinde, ekranlı araçların kullanımından kaynaklanan
zorlayıcı travmalara neden olabilecek riskleri belirleyecek ve bu riskleri ortadan kaldıracak veya en
aza indirecek sağlık ve güvenlik önlemlerini alacaktır.
Çalışanların Bilgilendirilmesi ve Eğitimi
Madde 6 — Ekranlı araçlarla çalışmalarda, çalışanların bilgilendirilmesi ve eğitimi ile ilgili
olarak aşağıdaki hususlara uyulacaktır:
a) İşveren, işçilere ve temsilcilerine çalışma yerlerinde sağlık ve güvenlik ile ilgili bütün
konularda ve özellikle bu Yönetmeliğin 5, 7 ve 9 uncu maddelerinde belirtilen hususlarda bilgi
verecektir.
b) İşveren ekranlı araçlarla çalışanlara, işe başlamadan önce ve çalışma koşullarında önemli bir
değişiklik olduğunda gerekli eğitimi verecek ve bu eğitimler periyodik olarak tekrarlanacaktır.
Eğitim, özellikle aşağıdaki konuları içerecektir;
1) Zorlayıcı travmalar ve korunma yolları,
2) Doğru oturuş,
3) Gözlerin korunması,
4) Gözleri en az yoran yazı karakterleri ve renkler,
5) Çalışma sırasında gözleri kısa sürelerle dinlendirme alışkanlığı,
6) Gözlerin, kas ve iskelet sisteminin dinlendirilmesi,
7) Ara dinlenmeleri.
Günlük Çalışma Düzeni
Madde 7 — İşveren, ekranlı araçlarla yapılan çalışmalardan kaynaklanan iş yükünü ve
etkilenmeyi azaltmak amacıyla, uygun çalışma planı yaparak, operatörlerin periyodik olarak ara
vermesini veya dönüşümlü olarak başka işlerde çalışmalarını sağlayacaktır.
Çalışanların Görüşlerinin Alınması ve Katılımlarının Sağlanması
Madde 8 — İşveren çalışanların ve temsilcilerinin bu Yönetmelik ve ekinde belirtilen
konularda İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nde belirtildiği şekilde görüş ve önerilerini dikkate
alacak ve katılımlarını sağlayacaktır.
Gözlerin Korunması
Madde 9 — Ekranlı araçlarla çalışmalarda işçilerin gözlerinin korunması için uyulacak
hususlar aşağıda belirtilmiştir:
a) Aşağıdaki durumlarda işçilerin göz muayeneleri yapılacaktır;
- ekranlı araçlarla çalışmaya başlamadan önce,
- düzenli aralıklarla ve
- ekranlı araçla çalışmalardan kaynaklanacak görme zorluğu olduğunda.
b) Yukarıda belirtilen muayene sonuçlarına göre gerekiyorsa işçiler oftalmolojik testlere tabi
tutulacaktır.
31
c) Yukarıda (a) ve (b) bentlerinde belirtilen muayene ve test sonuçlarına göre gerekiyorsa
işçilere yaptıkları işe uygun araç ve gereç verilecektir.
d) Bu madde uyarınca alınacak önlemler işçilere herhangi bir maddi yük getirmeyecektir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Çeşitli Hükümler
Yönetmelik Hükümlerine Uyum
Madde 10 — Yönetmeliğin yayımlandığı tarihten sonra açılacak çalışma merkezleri bu
Yönetmelik hükümlerine uygun olarak kurulacaklardır. Yönetmeliğin yayımlandığı tarihte faaliyette
olan çalışma merkezleri ise 2 yıl içinde Yönetmelik hükümlerine uygun hale getirilecektir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İlgili Avrupa Birliği Mevzuatı, Yürürlük, Yürütme
İlgili Avrupa Birliği Mevzuatı
Madde 11 — Bu Yönetmelik 29/5/1990 tarihli ve 90/270/EEC sayılı Konsey Direktifi esas
alınarak hazırlanmıştır.
Yürürlük
Madde 12 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 13 — Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
EK - 1
EKRANLI ARAÇLARLA ÇALIŞMALARDA ARANACAK ASGARİ GEREKLER
1. Ekipman
a) Genel hususlar
Bu tür ekipmanın kullanımı işçiler için risk kaynağı olmayacaktır.
b) Monitör
Ekranda görünen karakterler kolayca seçilebilecek şekil ve formda, uygun büyüklükte olacak,
satır ve karakterler arasında yeterli boşluk bulunacaktır.
Ekran görüntüsü stabil olacak, görüntünün titremesi ve benzeri olumsuzluklar bulunmayacaktır.
Parlaklık ve karakterler ile arka plan arasındaki kontrast, operatör tarafından kolaylıkla
ayarlanabilecektir.
Ekran, operatörün ihtiyacına göre kolaylıkla her yöne döndürülerek ayarlanabilir olacaktır.
Ekranın ayrı bir kaide veya ayarlanabilir bir masa üzerinde kullanılması mümkün olacaktır.
Kullanıcıyı rahatsız edebilecek yansıma ve parlamalar önlenecektir.
c) Klavye
Klavye, operatörün el ve kollarının yorulmaması ve rahatça çalışabilmesi için ekrandan ayrı ve
hareketli olacaktır.
Klavyenin ön tarafına, operatörün bileklerini dayayabileceği özel destek konulacaktır.
Operatörün elleri ve kolları için klavyenin önünde yeterli boşluk olacaktır.
Klavyenin rengi mat olacak ve ışığı yansıtmayacaktır.
Klavye karakterlerinin yerleri kullanımı kolaylaştıracak şekilde düzenlenmiş olacaktır.
Çalışma pozisyonuna göre, tuşlar üzerindeki semboller kolaylıkla seçilebilecek, düzgün ve
okunaklı olacaktır.
d) Çalışma masası veya çalışma yüzeyi
Çalışma masası veya çalışma yüzeyi; ekran, klavye, dokümanlar ve diğer ilgili malzemelerin
rahat bir şekilde düzenlenebilmesine olanak sağlayacak şekilde ve yeterli büyüklükte olacak ve yüzeyi
ışığı yansıtmayacak nitelikte olacaktır.
Operatörün rahatsız edici göz ve baş hareketleri ihtiyacını en aza indirecek şekilde yerleştirilmiş
ve ayarlanabilir özellikte doküman tutucu kullanılacaktır.
Çalışanın rahat bir pozisyonda olması için yeterli alan olacaktır.
e) Çalışma sandalyesi
Sandalye dengeli ve operatörün rahat bir pozisyonda oturabileceği ve kolaylıkla hareket
edebileceği şekilde olacaktır.
Oturma yerinin yüksekliği ayarlanabilir olacaktır.
Sırt dayama yeri öne-arkaya ve yukarı-aşağı ayarlanabilir, sırt desteği bele uygun ve esnek
olacaktır.
32
İstendiğinde operatöre uygun bir ayak dayanağı sağlanacaktır.
2. Çalışma ortamı
a) Gerekli alan
Operatörün oturma şeklini değiştirebilmesi ve rahatça hareket edebilmesi için çalışma merkezi
yeterli genişlikte olacak ve uygun şekilde düzenlenecektir.
b) Aydınlatma
Operatörün gereksinimleri ve yapılan işin türü dikkate alınarak uygun aydınlatma şartları
sağlanacak, arka planla ekran arasında uygun kontrast bulunacaktır.
Yapay aydınlatma kaynaklarının yeri ve teknik özellikleri ekrandaki ve diğer ekipmanlar
üzerindeki parlama ve yansımaları önlenecek şekilde olacaktır.
c) Yansıma ve parlama
Pencereler, açıklıklar ve benzeri yerler, saydam veya yarı saydam duvarlar ve parlak renkli
cisim ve yüzeylerden ekran üzerine direk ışık gelmeyecek ve mümkünse yansımalar önlenecektir.
Ekrana gelen gün ışığının kontrol edilebilmesi için yatay ve dikey ayarlanabilir perdeler
kullanılacaktır.
d) Gürültü
Çalışma merkezlerinde kullanılan ekipmanların gürültüsü çalışanların dikkatini dağıtmayacak
ve karşılıklı konuşmayı engellemeyecek düzeyde olacaktır.
e) Isı
Çalışma merkezindeki ekipmanlar çalışanları rahatsız edecek düzeyde ortama ısı vermeyecektir.
f) Radyasyon
Çalışma merkezindeki görünür ışık dışındaki tüm radyasyonların sağlığa zarar vermeyecek
düzeylerde olması için gerekli önlemler alınacaktır.
g) Nem
Çalışma ortamındaki nemin uygun düzeyde olması sağlanacak ve bu düzey korunacaktır.
3. Bilgisayar programları
İşveren, ekranlı araçlarla yapılacak işin düzenlenmesinde ve kullanılacak programların
seçiminde aşağıdaki hususlara uyacaktır.
a) Programlar işe uygun olacaktır.
b) Programlar kolay kullanılabilir ve eğer uygunsa operatörün bilgi düzeyine ve deneyimine
göre ayarlanabilir olacaktır. Operatörün bilgisi dışında programlara müdahale edilemeyecektir.
c) Sistemler çalışanların verimini artıracak ve kolaylık sağlayacak şekilde geri beslemeli
olacaktır.
d) Sistemler operatöre uygun hız ve formatta bilgi verecek şekilde olacaktır.
e) Programlar, özellikle verilerin algılanması ve kullanılması konusunda ergonomi prensiplerine
uygun olacaktır.
5.4 Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından: Ele Taşıma İşleri Yönetmeliği
11/02/2004 tarih ve 25370 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır)
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, elle yapılan taşıma işlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden
ortaya çıkabilecek risklerden, özellikle sırt ve bel incinmelerinden işçilerin korunmasını sağlamak
için, alınması gerekli önlemleri belirlemektir.,
Kapsam
Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren tüm
işyerlerini kapsar.
Dayanak
Madde 3 — Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre düzenlenmiştir.
33
Tanımlar
Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen;
Elle taşıma işi : Olumsuz ergonomik koşullar ve nitelikleri bakımından işçilerin bel ve sırt
incinmelerine neden olabilecek yüklerin, bir veya daha fazla işçi tarafından elle veya beden gücü
kullanılarak kaldırılması, indirilmesi, itilmesi, çekilmesi, başka bir yere götürülmesi veya hareket
ettirilmesi gibi işlerin yapılması veya bu işlerin yapılması için fiziki olarak destek olunmasını ifade
eder.
İKİNCİ BÖLÜM
İşverenin Yükümlülükleri
Genel Hüküm
Madde 5 — İşveren :
a) İşyerinde yüklerin elle taşınmasına gerek duyulmayacak şekilde, iş organizasyonu yapmak ve
yükün uygun yöntemlerle, özellikle mekanik sistemler kullanılarak taşınmasını sağlamak için gerekli
tedbirleri almakla yükümlüdür.
b) Yükün elle taşınmasının kaçınılmaz olduğu durumlarda, Ek-I’deki hususları dikkate alarak elle
taşımadan kaynaklanan riski azaltmak için uygun yöntemler kullanılmasını sağlayacak ve gerekli
düzenlemeleri yapacaktır.
İş ve İşin Yapıldığı Yerin Organizasyonu
Madde 6 — Yükün elle taşınmasının kaçınılmaz olduğu durumlarda işveren, işin mümkün olduğu
kadar sağlık ve güvenlik şartlarına uygun olarak yapılabilmesi için işyerinde gerekli düzenlemeyi
yapacak ve:
a) Ek-I’deki hususları ve yüklerin özelliklerini de göz önünde bulundurarak, yapılan işteki sağlık ve
güvenlik koşullarını değerlendirecek,
b) Özellikle işçilerin sırt ve bel incinme risklerini önlemek veya azaltmak için, Ek-I’deki hususları
dikkate alarak, çalışma ortamının özellikleri ve yapılan işin gereklerine uygun önlemleri alacaktır.
Bireysel Risk Faktörleri
Madde 7 — İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 6 ncı maddesinin (c) bendinin 2 numaralı alt
bendi ile 14 üncü ve 15 inci maddelerinin uygulanmasında Ek-II’de belirtilen hususlar dikkate
alınacaktır.
İşçilerin Eğitimi ve Bilgilendirilmesi
Madde 8 — Elle yapılan taşıma işlerinde, işçilerin bilgilendirilmesi ve eğitimi ile ilgili olarak
aşağıdaki hususlara uyulacaktır:
a) İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 10 uncu maddesindeki hususlarla birlikte, bu
Yönetmelik uyarınca sağlık ve güvenliğin korunmasına yönelik alınan tedbirler hakkında işçileri
ve/veya temsilcilerini bilgilendirecektir.
İşveren, elle taşıma işlerinde işçiler ve/veya temsilcilerine taşınan yükle ilgili genel bilgileri ve
mümkünse yükün ağırlığı ile eksantrik yüklerin ağır tarafının ağırlık merkezinin yeri hakkında, kesin
bilgileri vermekle yükümlüdür.
b) İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 12 nci maddesindeki hususlarla birlikte, bu
Yönetmeliğin eklerinde belirtilen hususları da dikkate alarak, yüklerin doğru olarak nasıl taşınacağı
ve yanlış taşınması halinde ortaya çıkabilecek riskler hakkında işçilere yeterli bilgi ve eğitim
verecektir.
İşçilerin Görüşlerinin Alınması ve Katılımlarının Sağlanması
Madde 9 — İşveren, bu Yönetmelik ve eklerinde belirtilen konularda İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliğinin 11 inci maddesine uygun olarak işçilerin veya temsilcilerinin görüşlerini alacak ve
katılımlarını sağlayacaktır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Son Hükümler
İlgili Avrupa Birliği Mevzuatı
Madde 10 — Bu Yönetmelik 29/5/1990 tarihli ve 90/269/EEC sayılı Avrupa Birliği Konsey Direktifi
esas alınarak hazırlanmıştır.
Uygulama
Madde 11 — Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile, elle
34
yapılan taşıma işlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de uygulanır.
Yürürlük
Madde 12 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 13 — Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
EKLER
5.5 Geçici Veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı Ve Güvenliği Hakkında
Yönetmelik
Resmi Gazete Tarihi: 15/05/2004
Resmi Gazete Sayısı: 25463
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından:
BİRİNCİ BÖLÜM : Amaç, Kapsam, Dayanak
Amaç
Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı, geçici veya belirli süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçilerin
sağlık ve güvenlikleri bakımından işyerinde çalışan diğer işçilerle aynı düzeyde korunmalarını
sağlamaktır.
Kapsam
Madde 2 - Bu Yönetmelik, 22/05/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren:
a) Belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması ya da belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi,
sözleşme süresinin sona ermesinin objektif koşullara bağlı olduğu işlerde, işveren ile işçi arasında
yazılı şekilde yapılan belirli süreli iş sözleşmesi,
b) Geçici iş ilişkisi kurulan işverene ait işyerinde geçici iş sözleşmesi
ile çalışan işçileri kapsar.
Dayanak
Madde 3 - Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre hazırlanmıştır.
İKİNCİ BÖLÜM: Genel Hükümler
Eşit Davranma
Madde 4 - İşveren, bu Yönetmeliğin 2 nci maddesinde belirtilen iş ilişkisi ile çalıştırdığı işçilere,
işyerinde sağlık ve güvenliklerinin korunmasını içeren çalışma koşulları bakımından aynı işyerinde
çalışan diğer işçilere sağladığı düzeydeki korumayı sağlayacak, özellikle kişisel koruyucu
donanımlara erişim açısından farklı uygulamada bulunamaz.
İşçilerin Bilgilendirilmesi
Madde 5 - 09/12/2003 tarihli ve 25311 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliğinin 10 uncu maddesi hükmü ile birlikte:
a) İşveren, bu Yönetmeliğin 2 nci maddesinde belirtilen iş sözleşmeleri ile çalıştıracağı işçilere,
çalışmaya başlamadan önce yapacağı işin ne olduğu, bu işte karşılaşacağı özel riskler hakkında
gerekli bilgilerin verilmesini sağlar.
b) Bu bilgiler özellikle, yapılacak işin gerektirdiği mesleki bilgi, yetenek ve tecrübe ile yapılması
gerekli tıbbi muayene ve tetkikleri içerir, iş nedeniyle ortaya çıkabilecek ilave özel riskler açıkça
belirtilir.
Eğitim
Madde 6 - İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 12 nci maddesi hükmü ile birlikte işveren, bu
Yönetmeliğin 2 nci maddesinde belirtilen iş sözleşmeleri ile çalıştıracağı işçilerin, bilgi ve
tecrübelerini de dikkate alarak, yapacakları işin niteliğine uygun yeterli eğitim almalarını sağlar.
Sağlık Gözetimi
Madde 7 - İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 14 üncü maddesi hükmü ile birlikte yapılacak
sağlık gözetimlerinde aşağıdaki hususlara uyulacaktır:
a) Sağlık ve güvenlik yönünden özel tehlike bulunan ve özel sağlık gözetimi gerektiren işlerde,
işveren, bu Yönetmeliğin 2 nci maddesinde belirtilen iş sözleşmeleri ile çalıştıracağı işçilerin, işin
gerektirdiği özel sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar.
b) Yukarıda (a) bendinde belirtilen özel sağlık gözetimi, gerekli olduğu durumlarda, işçinin sözleşme
süresinin sona ermesinden sonra da sürdürülür.
35
Koruyucu ve Önleyici Hizmetler
Madde 8 - İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 7 nci maddesine göre işyerinde sağlık ve
güvenlikle ilgili koruyucu ve önleyici hizmetlerin yerine getirilmesi için görevlendirilen kişiler veya
dışarıdan hizmet alınan kişi veya kuruluşlar, bu Yönetmeliğin 2 nci maddesinde belirtilen iş
sözleşmeleri ile çalıştırılacak işçilerle ilgili olarak bilgilendirilir ve söz konusu işçilerin de diğer
işçilerle birlikte sağlık ve güvenliklerinin sağlanması için gerekli çalışmalar yapılır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM : Özel Hükümler
Geçici İş İlişkisinde Bilgilendirme
Madde 9 - Bu Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde belirtilen hususlar ile birlikte:
a) Bu Yönetmeliğin 2 nci maddesinin (b) bendinde belirtilen geçici iş ilişkisi ile çalıştırılacak işçiler
temin edilmeden önce, işçiyi çalıştıracak işveren işçiyi devredecek işverene, yapılacak işin
gerektirdiği mesleki bilgi ve yetenek ile işin özellikleri hakkında gerekli bilgiyi verir.
b) İşçiyi devredecek işveren de aldığı bu bilgileri ilgili işçiye verir.
Geçici İş İlişkisinde Sorumluluk
Madde 10 - İşçiyi devreden işveren ile birlikte:
a) Geçici iş ilişkisi kurulan işveren, görev süresinden ve işin yapılması ile ilgili koşullardan
sorumludur.
b) (a) bendinin uygulanması bakımından, işin yapılması ile ilgili koşullar, iş sağlığı ve güvenliği ve
hijyen konuları ile sınırlıdır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM : Çeşitli Hükümler
Daha Uygun Önlemlerin Alınması
Madde 11 - Bu Yönetmelik, 2 nci maddede belirtilen iş ilişkisi ile çalıştırılan işçilerin sağlık ve
güvenliklerinin korunması için daha uygun önlemlerin alınmasına ve uygulanmasına engel teşkil
etmez.
BEŞİNCİ BÖLÜM : Son Hükümler
İlgili Avrupa Birliği Mevzuatı
Madde 12 - Bu Yönetmelik 25/06/1991 tarihli ve 91/383/EEC sayılı Avrupa Birliği Konsey Direktifi
dikkate alınarak hazırlanmıştır.
Hüküm Bulunmayan Haller
Madde 13 - Bu Yönetmelikte belirtilen özel önlemler ile birlikte geçici veya belirli süreli iş
sözleşmesi ile işçi çalıştırılan işyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de
uygulanır.
Yürürlük
Madde 14 - Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 15 - Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür
5.6 Gürültü Yönetmeliği
Resmi Gazete Tarihi: 23/12/2003
Resmi Gazete Sayısı: 25325
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından:
BİRİNCİ BÖLÜM : Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı, işçilerin gürültüye maruz kalmaları sonucu sağlık ve güvenlik
yönünden oluşabilecek risklerden, özellikle işitme ile ilgili risklerden korunmaları için alınması
gerekli önlemleri belirlemektir.
Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile, İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliği hükümleri de uygulanır.
Kapsam
Madde 2 - Bu Yönetmelik 22/05/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren tüm
işyerlerinde uygulanır.
Dayanak
36
Madde 3 - Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre düzenlenmiştir.
Tanımlar
Madde 4 - Bu Yönetmelikte geçen;
a) En yüksek ses basıncı (Ppeak) : "C"-frekans ağırlıklı anlık gürültü basıncının maksimum değerini,
b) Günlük gürültü maruziyet düzeyi (LEX, 8 saat) (dB(A) re.20 μPa) : TSE 2607 ISO 1999: 1990
standardında tanımlandığı gibi, sekiz saatlik iş günü için, anlık darbeli gürültünün de dahil olduğu
bütün gürültü maruziyet düzeylerinin zaman ağırlıklı ortalamasını,
c) Haftalık gürültü maruziyet düzeyi (LEX, 8h) : TSE 2607 ISO 1999: 1990 standardında
tanımlandığı gibi, günlük gürültü maruziyet düzeylerinin sekiz saatlik beş iş gününden oluşan bir
hafta için zaman ağırlıklı ortalamasını,
d) Bakanlık : Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM : İşverenlerin Yükümlülükleri
Maruziyet Sınır Değerleri ve Maruziyet Etkin Değerleri
Madde 5 - Maruziyet sınır değerleri ve maruziyet etkin değerleri ile ilgili hususlar aşağıda
belirtilmiştir:
a) Bu Yönetmeliğin uygulanması bakımından, günlük gürültü maruziyet düzeyleri ve en yüksek ses
basıncı yönünden maruziyet sınır değerleri ve maruziyet etkin değerleri, aşağıda verilmiştir;
1) Maruziyet sınır değerleri : LEX, 8h = 87 dB (A) ve ppeak = 200 μ Pai
2) En yüksek maruziyet etkin değerleri : LEX, 8h = 85 dB (A) ve ppeak = 140 μ Paii
3) En düşük maruziyet etkin değerleri : LEX, 8h = 80 dB (A) ve ppeak = 112 μ Paiii
b) İşçiyi etkileyen maruziyetin belirlenmesinde, işçinin kullandığı kişisel kulak koruyucularının
koruyucu etkisi de dikkate alınarak maruziyet sınır değer uygulanacaktır. Maruziyet etkin
değerlerinde kulak koruyucularının etkisi dikkate alınmayacaktır.
c) Günlük gürültü maruziyetinin günden güne belirgin şekilde farklılık gösterdiğinin kesin olarak
tespit edildiği işlerde ve aşağıdaki şartlara uyulmak kaydı ile maruziyet sınır değerleri ve maruziyet
etkin değerlerinin uygulanmasında günlük maruziyet değerleri yerine haftalık maruziyet değerleri
kullanılabilir:
1) Yeterli ölçümle tespit edilen haftalık gürültü maruziyet düzeyi 87 dB (A) maruziyet sınır değerini
aşmayacaktır.
2) Bu işlerdeki riskleri en aza indirmek için yeterli önlemler alınmış olacaktır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM : İşverenlerin Yükümlülükleri
Risklerin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi
Madde 6 - İşyerlerinde gürültüden kaynaklanan risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesinde;
a) İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 6 ncı maddesinin (c) bendinde ve 9 uncu
maddesinin (a) bendinde belirtilen yükümlülükleri yerine getirirken, işçilerin maruz kaldığı gürültü
düzeyini değerlendirecek ve gerekiyor ise gürültü ölçümü yapacaktır.
b) Kullanılan yöntemler ve aygıtlar, mevcut koşullara, özellikle de ölçülecek olan gürültünün
özelliklerine, maruziyet süresine ve çevresel faktörlere uygun olacaktır.
Bu yöntemler ve aygıtlar bu Yönetmeliğin 4 üncü maddesindeki tanımlanan parametrelerin
belirlenmesine ve 5 inci maddesinde belirlenen değerlerin aşılıp aşılmadığına karar verilebilmesine
olanak sağlayacaktır.
c) Kullanılan gürültü ölçme yöntemi, bir işçinin kişisel maruziyetini gösterecek şekilde olacaktır.
d) Yukarıda (a) bendinde belirtilen değerlendirme ve ölçümler İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliğinin 7 nci maddesindeki hükümler dikkate alınarak uzmanlarca planlanacak ve uygun
aralıklarla yapılacaktır.
Gürültü maruziyet düzeyinin değerlendirilmesi ve ölçüm sonuçları, daha sonraki zamanlarda tekrar
değerlendirilebilmesi için uygun bir şekilde saklanacaktır.
e) Ölçüm sonuçları değerlendirilirken, ölçme uygulamalarına bağlı olan ölçüm hataları dikkate
alınacaktır.
f) İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 6 ncı maddesinin (c) bendi gereğince yapacağı
risk değerlendirmesinde aşağıda belirtilen hususlara özel önem verecektir:
1) Darbeli gürültüye maruziyet de dahil maruziyetin düzeyine, türü ve süresine,
2) Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinde belirtilen maruziyet sınır değerlerine ve maruziyet etkin
değerlerine,
37
3) Özellikle hassas risk gruplarına dahil işçilerin sağlık ve güvenliklerine olan etkilerine,
4) Teknik olarak mümkünse, gürültü ile işe bağlı ototoksik maddelerin etkileşimlerine veya gürültü
ile titreşim arasındaki etkileşimlerin işçinin sağlık ve güvenliğine olan etkisine,
5) Kaza riskini azaltmak için kullanılan ve işçiler tarafından algılanması gereken uyarı sinyalleri ve
diğer sesler ile gürültünün etkileşmesinin işçilerin sağlık ve güvenlikleri yönünden dolaylı etkisine,
6) İş ekipmanlarının gürültü emisyonları hakkında ilgili mevzuat uyarınca imalatçılardan sağlanan
bilgilere,
7) Gürültü emisyonu daha az olan alternatif bir iş ekipmanının bulunup bulunmadığına,
8) Gürültüye maruziyetin, işverenin sorumluluğundaki normal çalışma saatleri dışında da devam edip
etmediğine,
9) Sağlık gözetiminden elde edilen ve mümkünse en son yayınlanmış olanları da içeren tüm bilgilere,
10) Yeterli korumayı sağlayabilecek kulak koruyucularının bulunup bulunmadığına.
g) İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 9 uncu maddesinin (a) bendinin (1) numaralı alt
bendi uyarınca, risk değerlendirmesini yaptırmış olacak ve aynı Yönetmeliğin 5, 6, 7 ve 8 inci
maddelerine uygun olarak hangi önlemlerin alınması gerektiğini tanımlayacaktır. Risk
değerlendirmesi ile ilgili, yürürlükteki mevzuata uygun olarak kayıt tutulacak ve saklanacaktır. Risk
değerlendirmesi, düzenli olarak ve önemli bir değişiklik olduğunda veya sağlık gözetimi sonuçlarının
gerektirdiğinde yeniden yapılacaktır.
Maruziyetin Önlenmesi veya Azaltılması
Madde 7 - Gürültüden kaynaklanan maruziyetin önlenmesi veya azaltılması için;
a) Teknik gelişmelere uygun önlemler alınarak gürültüye maruziyetten kaynaklanan riskler
kaynağında yok edilecek veya en aza indirilecektir.
Gürültüden kaynaklanan risklerin azaltılmasında, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 6 ncı
maddesinin (b) bendinde belirtilen genel prensiplere uyulacak ve özellikle;
1) Gürültüye maruziyetin daha az olduğu başka çalışma yöntemleri seçmek,
2) Yapılan işi göz önünde bulundurarak, mümkün olan en düşük düzeyde gürültü yayan uygun iş
ekipmanını seçmek,
3) İşyerinin ve çalışılan yerlerin tasarımı ve düzenlenmesi,
4) İşçilere, iş ekipmanını gürültüye en az maruz kalacakları doğru ve güvenli bir şekilde kullanmaları
için, gerekli bilgiyi ve eğitimi vermek,
5) Gürültüyü teknik yollarla azaltmak için;
- Hava yoluyla yayılan gürültüyü, perdeleme, kapatma, gürültü emici örtülerle ve benzeri
yöntemlerle azaltmak,
- Yapıdan kaynaklanan gürültüyü, yalıtım ve benzeri yöntemlerle azaltmak,
6) İşyeri, çalışma sistemleri ve iş ekipmanları için uygun bakım programlarının uygulanması,
7) Gürültüyü azaltacak bir iş organizasyonu ile;
- Maruziyet süresini ve gürültü düzeyini sınırlamak,
- Yeterli dinlenme araları verilerek çalışma sürelerinin düzenlenmesi,
gibi önlemler alınacaktır.
b) Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesine göre yapılan risk değerlendirmesinde, en yüksek maruziyet
etkin değerlerinin aşıldığının tespiti halinde, işveren, özellikle yukarıda (a) bendinde belirtilen
önlemleri de dikkate alarak, gürültüye maruziyeti azaltmak için teknik ve/veya organizasyona
yönelik bir önlem programı oluşturacak ve uygulayacaktır.
c) Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesi uyarınca yapılan risk değerlendirmesine göre, işçilerin en yüksek
maruziyet etkin değerlerini aşan gürültüye maruz kalabileceği çalışma yerleri uygun şekilde
işaretlenecektir. Ayrıca, bu alanların sınırları belirlenecek ve teknik olarak mümkün ise, bu alanlara
girişler kontrollü olacaktır.
d) İşçilerin dinlenmesi için ayrılan yerlerdeki gürültü düzeyi, bu yerlerin kullanım amacına uygun
olacaktır.
e) İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 15 inci maddesi uyarınca kadınlar, çocuklar,
yaşlılar, özürlüler gibi hassas risk gruplarının korunması için gerekli önlemleri alacaktır.
Kişisel Korunma
Madde 8 - Gürültüye maruziyetten kaynaklanan riskler başka yollarla önlenemiyor ise;
a) İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 13 üncü maddesinin (b) bendine ve Kişisel Koruyucu
Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olarak ve aşağıda
38
belirtilen koşullarda, işçilere, kişiye tam olarak uyan kulak koruyucuları verilecek ve bu koruyucular
işçiler tarafından kullanılacaktır:
1) Gürültü maruziyeti en düşük maruziyet etkin değerleri aştığında, işveren kulak koruyucuları
sağlayarak işçilerin kullanımına hazır halde bulunduracaktır,
2) Gürültü maruziyeti en yüksek maruziyet etkin değerlerine ulaştığında ya da bu değerleri aştığında,
kulak koruyucuları kullanılacaktır,
3) Kulak koruyucuları işitme ile ilgili riski ortadan kaldıracak veya en aza indirecek bir biçimde
seçilecektir.
b) İşveren kulak koruyucularının kullanılmasını sağlamak için her türlü çabayı gösterecek ve alınan
önlemlerin etkililiğini denetlemekten sorumlu olacaktır.
Maruziyetin Sınırlanması
Madde 9 - İşçinin maruziyeti, hiçbir koşulda bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin (b) bendinde
belirtildiği şekilde maruziyet sınır değerlerini aşmayacaktır.
Bu Yönetmelikte belirtilen tüm önlemlerin alınmasına rağmen, maruziyet sınır değerlerinin
aşıldığının tespit edildiği durumlarda, işveren;
a) Maruziyeti, maruziyet sınır değerlerinin altına indirmek üzere gerekli olanı derhal yapacak,
b) Maruziyet sınır değerlerinin aşılması nedenlerini belirleyecek ve
c) Bunun tekrarını önlemek amacıyla, koruma ve önlemeye yönelik tedbirleri alacaktır.
İşçilerin Bilgilendirilmesi ve Eğitimi
Madde 10 - İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 10 uncu ve 12 nci maddelerinde
belirtilen hususlarla birlikte, işyerinde en düşük maruziyet etkin değerindeki veya üzerindeki
gürültüye maruz kalan işçilerin ve/veya temsilcilerinin gürültü maruziyeti ile ilgili olarak ve özellikle
de aşağıdaki konularda bilgilendirilmelerini ve eğitilmelerini sağlayacaktır:
a) Gürültüye maruziyetten kaynaklanan riskler,
b) Gürültüden kaynaklanan riskleri önlemek veya en aza indirmek amacıyla bu Yönetmelik
hükümlerini uygulamak için alınan önlemler ve bu önlemlerin uygulanacağı koşullar,
c) Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinde belirtilen maruziyet sınır değerleri ve maruziyet etkin
değerleri,
d) Bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesine uygun olarak yapılan değerlendirme ve gürültü ölçümünün
sonuçları ve bunların önemi ve potansiyel riskler,
e) Kulak koruyucularının doğru kullanılması,
f) İşitme kaybı belirtilerinin niçin ve nasıl tespit edileceği ve bildirileceği,
g) Bu Yönetmeliğin 12 nci maddesine göre, işçilerin hangi şartlarda sağlık gözetimine tabi tutulacağı
ve sağlık gözetiminin amacı,
h) Gürültü maruziyetini en aza indirecek güvenli çalışma uygulamaları.
İşçilere Danışılma ve Katılımın Sağlanması
Madde 11 - İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 11 inci maddesine uygun olarak işçilere ve/veya
temsilcilerine bu Yönetmeliğin kapsadığı konular ile özellikle aşağıdaki konularda danışılacak ve
katılımları sağlanacaktır:
a) Bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinde belirtildiği şekilde risklerin değerlendirilmesinde ve alınacak
önlemlerin tanımlanmasında,
b) Bu Yönetmeliğin 7 nci maddesinde belirtilen, gürültüden kaynaklanan risklerin ortadan
kaldırılmasını veya azaltılmasını amaçlayan önlemlerin alınmasında,
c) Bu Yönetmeliğin 8 inci maddesinin (a) bendinin 3 numaralı alt bendinde belirtildiği şekilde kulak
koruyucularının seçilmesinde.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM . Çeşitli Hükümler
Sağlık Gözetimi
Madde 12 - İşçiler aşağıdaki hususlar gözönünde bulundurularak sağlık gözetimine tabi tutulacaktır:
a) Bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (a) bendi gereğince yapılan risk değerlendirmesi sonucunda
sağlık riski olduğunun anlaşılması halinde işçiler uygun sağlık gözetimine tabi tutulacaktır.
b) En yüksek maruziyet etkin değerlerini aşan gürültüye maruz kalan bir işçi, bir hekim veya
hekimin sorumluluğu altındaki uzman bir başka kişi tarafından işitme testi yapılmasını isteme
hakkına sahiptir. Bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinde hükme bağlanan değerlendirme ve ölçüm
sonuçlarının bir sağlık riski olduğunu gösterdiği yerlerde, en düşük maruziyet etkin değerlerini aşan
gürültüye maruz kalan işçiler için de işitme testleri yapılacaktır. Bu testlerin amacı gürültüye bağlı
39
olan herhangi bir işitme kaybında erken tanı koymak ve işitme işlevini koruma altına almaktır.
c) Yukarıda (a) ve (b) bentlerine uygun olarak yapılan sağlık gözetimi ile ilgili olarak her işçinin
kişisel sağlık kaydı tutulacak ve güncelleştirilecektir. Sağlık kayıtları, sağlık gözetiminin bir özetini
içerecektir. Bu kayıtlar gizlilik esasına uygun olarak ve gerektiğinde incelenebilecek şekilde
saklanacaktır.
Bu kayıtların kopyaları, yetkili makamların istemesi halinde verilecektir. Her işçi, istediğinde
kendisiyle ilgili kayıtlara ulaşabilecektir.
d) İşitme ile ilgili sağlık gözetimi sonucunda, işçide işitme kaybı saptandığında, işitme kaybının
gürültü maruziyetine bağlı olup olmadığını bir hekim veya hekimin uygun gördüğü bir uzman
değerlendirecektir. İşitme kaybı gürültüye bağlı ise;
1) İşçi, hekim veya uygun nitelikli diğer bir kişi tarafından, kendisi ile ilgili sonuçlar hakkında
bilgilendirilecektir.
2) İşveren;
i) Yönetmeliğin 6 ncı maddesi uyarınca yapılan risk değerlendirmesini gözden geçirecektir.
ii) Riskleri önlemek veya azaltmak için Yönetmeliğin 7 nci ve 8 inci maddeleri uyarınca alınan
önlemleri gözden geçirecektir.
iii) Riskleri önlemek veya azaltmak için Yönetmeliğin 7 nci ve 8 inci maddeleri uyarınca gerekli
görülen ve işçinin gürültüye maruz kalmayacağı başka bir işte görevlendirilmesinin de aralarında
olduğu önlemleri uygularken, iş sağlığı uzmanları veya diğer uygun vasıflı kişilerin veya yetkili
makamın önerilerini dikkate alacaktır.
iv) Benzer biçimde maruz kalan işçilerin sağlık durumunun gözden geçirilmesi için de düzenli bir
sağlık gözetimi uygulayacaktır.
BEŞİNCİ BÖLÜM : Son Hükümler
İlgili Avrupa Birliği Mevzuatı
Madde 13 - Bu Yönetmelik, 06/02/2003 tarihli ve 2003/10/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve
Konseyi Direktifi esas alınarak hazırlanmıştır.
Yürürlük
Madde 14 - Bu Yönetmelik yayımı tarihinden 3 (üç) yıl sonra yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 15 - Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
5.7 Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında
Yönetmelik
11 Şubat 2004 Tarihli Resmi Gazete
Sayı: 25370
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından:
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, işyerindeki risklerin önlenmesinin veya yeterli derecede
azaltılmasının, teknik tedbirlere dayalı toplu koruma ya da iş organizasyonu veya çalışma yöntemleri
ile sağlanamadığı durumlarda, kullanılacak kişisel koruyucuların özellikleri, temini, kullanımı ve diğer
hususlarla ilgili usul ve esasları belirlemektir.
Kapsam
Madde 2 — Bu Yönetmelik 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren tüm
işyerlerini kapsar.
Hukuki Dayanak
Madde 3 — Bu Yönetmelik 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesi uyarınca çıkarılmıştır.
Tanımlar
Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen;
Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
40
Kişisel koruyucu donanım: Çalışanı, yürütülen işten kaynaklanan, sağlık ve güvenliği etkileyen
bir veya birden fazla riske karşı koruyan, çalışan tarafından giyilen, takılan veya tutulan, bu amaca
uygun olarak tasarımı yapılmış tüm alet, araç, gereç ve cihazları,
ifade eder.
A) Bu tanım kapsamında;
a) Kişiyi aynı anda bir veya birden fazla riske karşı korumak amacıyla üretici tarafından bir bütün
haline getirilmiş cihaz, alet veya malzemeden oluşmuş donanım,
b) Belirli bir faaliyetin yapılması için korunma amacı olmaksızın taşınan veya giyilen donanımla
birlikte kullanılan, ayrılabilir veya ayrılamaz nitelikteki koruyucu cihaz, alet veya malzeme,
c) Kişisel koruyucu donanımın rahat ve işlevsel bir şekilde çalışması için gerekli olan ve sadece
bu tür donanımlarla kullanılan değiştirilebilir parçalar da,
kişisel koruyucu donanım sayılır.
Ayrıca;
Tehlikeye maruz kalma süresince, sürekli olarak kullanılması veya giyilmesi amaçlanmasa da,
farklı ve ilave bir dış cihazla birleştirilmesi için kişisel koruyucu donanım ile bağlantılı olarak
piyasaya arz edilen herhangi bir sistem, kişisel koruyucu donanımın bütünleyici bir parçası olarak
kabul edilir.
B) Aşağıda belirtilenler, yukarıda tanımı yapılan kişisel koruyucu donanımdan sayılmaz:
a) Özel olarak çalışanın sağlığını ve güvenliğini korumak üzere yapılmamış sıradan iş elbiseleri
ve üniformalar,
b) Acil kurtarma servislerinin kullandıkları ekipman,
c) Askerlerin, polislerin ve diğer kamu güvenlik güçlerinin giydiği ve kullandığı kişisel
koruyucular,
d) Kara taşımacılığında kullanılan kişisel koruyucular,
e) Spor ekipmanı,
f) Nefsi müdafaayı veya caydırmayı hedefleyen ekipman,
g) Riskleri ve istenmeyen durumları ikaz eden, taşınabilir cihazlar.
İKİNCİ BÖLÜM
İşverenin Yükümlülükleri
Genel Kural
Madde 5 — Kişisel koruyucu donanım, risklerin, toplu korumayı sağlayacak teknik önlemlerle
veya iş organizasyonu ve çalışma yöntemleriyle önlenemediği veya tam olarak sınırlandırılamadığı
durumlarda kullanılacaktır.
Genel Hükümler
Madde 6 — Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanımı ile ilgili olarak aşağıdaki
hususlara uyulacaktır:
a) İşyerinde kullanılan kişisel koruyucu donanım, Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği
hükümlerine uygun olarak tasarlanmış ve üretilmiş olacaktır.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
1) Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun olacaktır.
2) İşyerinde varolan koşullara uygun olacaktır.
3) Kullanan işçinin sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine uygun olacaktır.
4) Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uyacaktır.
b) Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla kişisel koruyucu donanımın
kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu kişisel koruyucu donanımların bir arada kullanılması uyumlu
olacak ve risklere karşı etkin olacaktır.
c) Kişisel koruyucu donanımların kullanılma koşulları özellikle kullanılma süreleri, riskin
derecesine ve maruziyet sıklığına, işçinin çalıştığı yerin özelliklerine ve kişisel koruyucu donanımın
performansına bağlı olarak belirlenecektir.
d) Tek kişi tarafından kullanılması esas olan kişisel koruyucu donanımların, zorunlu hallerde
birkaç kişi tarafından kullanılması halinde, bu kullanımdan dolayı sağlık ve hijyen problemi
doğmaması için her türlü önlem alınacaktır.
e) İşyerinde, her bir kişisel koruyucu donanım için, bu maddenin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen
hususlarla ilgili yeterli bilgi bulunacak ve bu bilgilere kolayca ulaşılabilecektir.
41
f) Kişisel koruyucu donanımlar, işveren tarafından ücretsiz verilecek, bakım ve onarımları ve
ihtiyaç duyulan elemanlarının değiştirilmelerinden sonra, hijyenik şartlarda muhafaza edilecek ve
kullanıma hazır bulundurulacaktır.
g) İşveren, işçiyi kişisel koruyucu donanımları hangi risklere karşı kullanacağı konusunda
bilgilendirecektir.
h) İşveren, kişisel koruyucu donanımların kullanımı konusunda uygulamalı olarak eğitim
verecektir.
i) Kişisel koruyucu donanımlar, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına uygun olarak
kullanılacaktır.
Kişisel koruyucu donanımlar talimatlara uygun olarak kullanılacak ve talimatlar işçiler tarafından
anlaşılır olacaktır.
Kişisel Koruyucu Donanımların Değerlendirilmesi ve Seçimi
Madde 7 — İşyerinde kullanılacak kişisel koruyucu donanımlar aşağıda belirtilen hususlar göz
önünde bulundurularak değerlendirilecektir:
a) İşveren, kişisel koruyucu donanımları seçmeden önce, koruyucuların bu Yönetmeliğin 6 ncı
maddesinin (a) ve (b) bentlerindeki şartlara uygun olup olmadığını değerlendirecektir.
Bu değerlendirme aşağıdaki hususları içerecektir;
1) Diğer yollarla önlenemeyen risklerin analiz ve değerlendirmesi,
2) Kişisel koruyucu donanımın bu maddenin (a) bendinin (1) numaralı alt bendinde belirtilen
risklere karşı etkili olabilecek özelliklerinin, ekipmanın kendisinden de kaynaklanabilecek herhangi bir
risk de göz önünde bulundurularak tanımlanması,
3) Satın alınmak istenen kişisel koruyucu donanımın özellikleri ile bu maddenin (a) bendinin (2)
numaralı alt bendine göre belirlenen özelliklerin karşılaştırılması.
b) Kişisel koruyucu donanımın herhangi bir elemanında değişiklik yapıldığı takdirde bu
maddenin (a) bendindeki değerlendirme yeniden yapılacaktır.
Kullanım Kuralları
Madde 8 — Her işveren, Ek-III’de belirtilen işlerde ve benzeri işlerde, toplu koruma yöntemleri
ile risklerin önlenemediği veya tam olarak sınırlandırılamadığı durumlarda, Ek-II’de belirtilen kişisel
koruyucu donanımlardan işçilerin sağlık ve güvenlikleri için gerekli olanları Ek-I’de örneği verilen
tabloya göre değerlendirecek ve işçilere verecektir.
İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun şekilde kullanmaları için her türlü önlemi
alacaktır.
İşçiler de kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları aldıkları eğitime ve talimata uygun
olarak kullanmakla yükümlüdür.
İşçiler kişisel koruyucu donanımda gördükleri herhangi bir arıza veya eksikliği işverene
bildirecektir.
İşçilere verilen kişisel koruyucu donanımlar her zaman etkili şekilde çalışır durumda olacak,
temizlik ve bakımı yapılacak ve gerektiğinde yenileri ile değiştirilecektir.
İşçilerin Bilgilendirilmesi
Madde 9 — İşveren, 9/12/2003 tarihli ve 25311 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İş Sağlığı ve
Güvenliği Yönetmeliğinin 10 uncu maddesindeki hususlar saklı kalmak kaydı ile kişisel koruyucu
donanım kullanımında, sağlık ve güvenlik yönünden alınması gerekli önlemler hakkında işçilere
ve/veya temsilcilerine bilgi verecektir.
İşçilerin Görüşlerinin Alınması ve Katılımının Sağlanması
Madde 10 — İşveren, bu Yönetmelik ve eklerinde belirtilen konularda İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliğinin 11 inci maddesine uygun olarak işçilerin veya temsilcilerinin görüşlerini alacak ve
katılımlarını sağlayacaktır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Son Hükümler
İlgili Avrupa Birliği Mevzuatı
Madde 11 — Bu Yönetmelik 30/11/1989 tarihli ve 89/656/EEC sayılı Avrupa Birliği Konsey
Direktifi esas alınarak hazırlanmıştır.
Uygulama
Madde 12 — Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile,
kişisel koruyucuların kullanımında, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de uygulanır.
42
Yürürlük
Madde 13 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 14 — Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
EK- I
TABLO
EK-II
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM LİSTESİ
BAŞ KORUYUCULARI
- Endüstride (madenler, inşaat sahaları ve diğer endüstriyel alanlar) kullanılan koruyucu baretler,
- Saçlı derinin korunması (kepler, boneler, saç fileleri - siperlikli veya siperliksiz),
- Koruyucu başlık (normal kumaş veya geçirimsiz kumaştan yapılmış boneler, kepler, gemici
başlıkları ve benzeri)
KULAK KORUYUCULARI
- Kulak tıkaçları ve benzeri cihazlar
- Tam akustik baretler
- Endüstriyel baretlere uyan kulaklıklar
- Kapalı devre haberleşme alıcısı olan kulak koruyucuları
- İç haberleşme donanımlı kulak koruyucuları
GÖZ VE YÜZ KORUYUCULARI
- Gözlükler
- Kapalı gözlük (dalgıç tipi gözlük)
- X-ışını gözlüğü, lazer ışını gözlüğü, ultra-viyole, infrared, görünür radyasyon gözlükleri
- Yüz sperleri
- Ark kaynağı maskeleri ve baretleri (elle tutulan maskeler, başa veya koruyucu başlıklara
bağlanabilen maskeler)
SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI
- Gaz, toz ve radyoaktif toz filtreli maskeler
- Hava beslemeli solunum cihazları
- Takılıp çıkarılabilen kaynak maskesi bulunduran solunum cihazları
- Dalgıç donanımı
- Dalgıç elbisesi
EL VE KOL KORUYUCULARI
- Özel koruyucu eldivenler:
• Makinelerden (delinme, kesilme, titreşim ve benzeri)
• Kimyasallardan
• Elektrik ve ısıdan
- Tek parmaklı eldivenler
- Parmak kılıfları
- Kolluklar
- Ağır işler için bilek koruyucuları (bileklik)
- Parmaksız eldivenler
- Koruyucu eldivenler
AYAK VE BACAK KORUYUCULARI
- Normal ayakkabılar, botlar, çizmeler, uzun botlar, güvenlik bot ve çizmeleri
- Bağları ve kancaları çabuk açılabilen ayakkabılar
- Parmak koruyuculu ayakkabılar
- Tabanı ısıya dayanıklı ayakkabı ve ayakkabı kılıfları
- Isıya dayanıklı ayakkabı, bot, çizme ve tozluklar
- Termal ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları
- Titreşime dayanıklı ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları
- Antistatik ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları
- İzolasyonlu ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları
- Zincirli testere operatörleri için koruyucu bot ve çizmeler
- Tahta tabanlı ayakkabılar
43
- Takıp çıkarılabilen ayak üst kısmı koruyucuları
- Dizlikler
- Tozluklar
- Takılıp çıkarılabilen iç tabanlıklar (ısıya dayanıklı, delinmeye dayanıklı, ter geçirmez)
- Takılıp çıkarılabilen çiviler (buz, kar ve kaygan yüzeylere karşı)
CİLT KORUYUCULARI
- Koruyucu kremler / merhemler
GÖVDE VE KARIN BÖLGESİ KORUYUCULARI
- Makinelerden korunmak için kullanılan koruyucu yelek, ceket ve önlükler (delinme, kesilme,
ergimiş metal sıçramalarına karşı)
- Kimyasallara karşı kullanılan koruyucu yelek, ceket ve önlükler
- Isıtmalı yelekler
- Cankurtaran yelekleri
- X ışınına karşı koruyucu önlükler
- Vücut kuşakları / kemerleri
VÜCUT KORUYUCULARI
- Düşmelere karşı kullanılan donanım:
• Düşmeyi önleyici ekipman (gerekli tüm aksesuarlarıyla birlikte)
• Kinetik enerjiyi absorbe eden frenleme ekipmanı (gerekli tüm aksesuarlarıyla birlikte)
• Vücudu boşlukta tutabilen donanım (paraşütçü kemeri)
- Koruyucu giysiler:
• Koruyucu iş elbisesi (iki parçalı ve tulum)
• Makinelerden korunma sağlayan giysi (delinme, kesilme ve benzeri)
• Kimyasallardan korunma sağlayan giysi
• İnfrared radyasyon ve ergimiş metal sıçramalarına karşı korunma sağlayan giysi
• Isıya dayanıklı giysi
• Termal giysi
• Radyoaktif kirlilikten koruyan giysi
• Toz geçirmez giysi
• Gaz geçirmez giysi
• Florasan maddeli, yansıtıcılı giysi ve aksesuarları (kol bantları, eldiven ve benzeri)
• Koruyucu örtüler.
Listede yer almayan benzer donanımın yukarıda belirtilen kişisel koruyucu donanımlardan sayılıp
sayılmayacağına karar vermeye ve bu listeye eklemeler yapmaya Bakanlık yetkilidir.
EK-III
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM KULLANILMASININ GEREKLİ OLABİLECEĞİ İŞLER
VE SEKTÖRLER
1. BAŞ KORUYUCULARI
Koruyucu baretler
- İnşaat işleri, özellikle iskeleler ve yerden yüksek çalışma platformların üstünde, altında veya
yakınında yapılan işler, kalıp yapımı ve sökümü, montaj ve kurma işleri, iskelede çalışma ve yıkım
işleri.
- Çelik köprüler, çelik yapılar, sütunlar, kuleler, hidrolik çelik yapılar, yüksek fırınlar, çelik işleri
ve haddehaneler, büyük konteynırlar, büyük boru hatları, ısı ve enerji santrallerinde yapılan çalışmalar.
- Tüneller, maden ocağı girişleri, kuyular ve hendeklerde yapılan çalışmalar.
- Toprak ve kaya işleri.
- Yeraltında ve taşocaklarında yapılan işler, hafriyat işleri, kömür işletmelerinde yapılan dekapaj
işleri.
- Cıvatalama işleri.
- Patlatma işleri.
- Asansörler, kaldırma araçları, vinç ve konveyörler civarında yapılan işler.
- Yüksek fırınlar, ergitme ocakları, çelik işleri, haddehaneler, metal işleri, demir işleme, presle
sıcak demir işleme, döküm işleri.
- Endüstriyel fırınlar, konteynırlar, makinalar, silolar, bunkerler ve boru hatlarında yapılan işler.
- Gemi yapım işleri.
44
- Demiryollarında yapılan işler.
- Mezbahalarda yapılan işler.
2. AYAK KORUYUCULARI
Delinmez tabanlı emniyet ayakkabıları.
- Karkas ve temel işleri, yol çalışmaları.
- İskelelerde yapılan çalışmalar.
- Bina yıkım işleri.
- Kalıp yapma ve sökme işlerini de kapsayan beton ve prefabrike parçalarla yapılan çalışmalar.
- Şantiye alanı ve depolardaki işler.
- Çatı işleri.
Delinmez taban gerektirmeyen emniyet ayakkabıları.
- Çelik köprüler, çelik bina inşaatı, sütunlar, kuleler, hidrolik çelik yapılar, yüksek fırınlar, çelik
işleri ve haddehaneler, büyük konteynırlar, büyük boru hatları, vinçler, ısı ve enerji santrallarında
yapılan işler.
- Fırın yapımı, ısıtma ve havalandırma tesisatının kurulması ve metal montaj işleri.
- Tadilat ve bakım işleri.
- Yüksek fırınlar, ergitme ocakları, çelik işleri, haddehaneler, metal işleri, demir işleme, presle
demire şekil verme, sıcak presleme işleri ve metal çekme fabrikalarında yapılan işler.
- Yeraltında ve taşocaklarında yapılan işler, hafriyat işleri, kömür işletmelerinde yapılan dekapaj
işleri.
- Taş yontma ve taş işleme işleri.
- Düz cam ve cam eşya üretimi ve işlenmesi.
- Seramik endüstrisinde kalıp işleri.
- Seramik endüstrisinde fırınların içinin döşenmesi.
- Seramik eşya ve inşaat malzemesi kalıp işleri
- Taşıma ve depolama işleri
- Konserve yiyeceklerin paketlemesi ve dondurulmuş etle yapılan işler
- Gemi yapım işleri
- Demiryolu manevra işleri
Kaymayı önleyici ve delinmeye dayanıklı ayakkabılar
- Çatı işleri
Yalıtkan tabanlı koruyucu ayakkabılar
- Çok sıcak veya soğuk malzemelerle yapılan çalışmalar
Kolayca çıkarılabilen emniyet ayakkabıları
- Ergimiş maddelerin ayakkabıdan içeri girme riski bulunan işler
3. YÜZ VE GÖZ KORUYUCULARI
Koruyucu gözlükler, yüz siperlikleri veya elle tutulan yüz koruyucuları
- Kaynak yapma, öğütme ve ayırma işleri
- Sızdırmazlık sağlamak için yapılan işler (kalafatlama) ve keski ile yontma, biçimlendirme işleri
- Taş yontma ve şekillendirme işleri
- Cıvatalama işleri
- Talaş çıkaran makinalarla yapılan çalışmalar ve talaş toplama işleri
- Presle sıcak demir işleme
- Artıkların parçalanması ve uzaklaştırılması işleri
- Aşındırıcı maddelerin sprey halinde kullanılması işleri
- Asit ve baz çözeltileriyle, dezenfektan ve aşındırıcı temizlik maddeleriyle yapılan işler
- Sıvı spreylerle çalışma
- Ergimiş maddelerle veya onların yakınında çalışma
- Radyant ısı ile çalışma
- Lazerle çalışma
4. SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI
Respiratörler/ Solunum cihazları
- Yetersiz oksijen veya zararlı bir gazın bulunabileceği konteynırlar, kapalı alanlar veya gaz
yakan endüstriyel fırınlarda yapılan çalışmalar
- Yüksek fırınlara yükleme yapılan alanlardaki çalışmalar
45
- Yüksek fırınların gaz boruları ve gaz konvertörleri civarındaki çalışmalar
- Ağır metal dumanlarının bulunabileceği yüksek fırın kapakları civarındaki çalışmalar
- Toz bulunması muhtemel, fırın içi döşeme işlerinde ve kepçelerle yapılan çalışmalar
- Toz oluşumunu önlemenin yetersiz olduğu sprey boyama işleri
- Kuyularda, kanalizasyon ve kanalizasyonla bağlantılı diğer yer altı sahalarında yapılan
çalışmalar
- Soğutucu gaz kaçağı tehlikesinin olduğu soğuk hava depolarında yapılan çalışmalar
5. İŞİTME DUYUSUNUN KORUNMASI
Kulak koruyucuları
- Metal şekillendirme presleriyle çalışma
- Pnömatik matkaplarla çalışma
- Havalimanlarında yapılan çalışmalar
- Kazık çakma işleri
- Ağaç ve tekstil işleri
6. EL, KOL VE VÜCUT KORUNMASI
Koruyucu giysi
- Asit ve baz çözeltileriyle, dezenfektan ve aşındırıcı temizlik ürünleriyle yapılan işler
- Sıcak maddelerle veya civarında yapılan çalışma ve ısı etkisinin hissedildiği yerlerdeki
çalışmalar
- Düz cam ürünleriyle çalışma
- Kumlama işleri
- Derin dondurucu odalarda çalışma
Ateşe dayanıklı koruyucu giysi
- Kapalı alanlarda kaynak işleri
Delinmeye dayanıklı önlükler
- Kesme ve kemiklerinden ayırma işleri
- El bıçaklarıyla yapılan ve bıçağın vücuda doğru çekilmesini gerektiren işler
Deri Önlükler
- Kaynak işleri
- Sıcak demircilik işleri
- Döküm işleri
Ön kolun (kolun bilekle dirsek arasında kalan bölümü) korunması
- Kesme ve kemiklerinden ayırma işleri
Eldivenler
- Kaynak işleri
- Eldivenlerin yakalanma tehlikesinin bulunduğu makineler dışında, keskin kenarlı cisimlerin elle
tutulması
- Asit ve baz çözeltileriyle yapılan çalışmalar
Metal örgülü eldivenler
- Kesme ve kemiklerinden ayırma işleri
- Kesim ve kullanım amaçlarına göre parçalama için el bıçağı kullanılarak yapılan sürekli kesim
işleri
- Kesim makinelerinin bıçaklarının değiştirilmesi
7. İKLİME DAYANIKLI GİYSİ
- Açıkta, soğuk ve yağmurlu havada çalışma
8. YANSITICI GİYSİ
- Çalışanların açıkça görülmesi gereken yerlerde yapılan çalışmalar
9. EMNİYET KEMERİ
- İskelelerde çalışma
- Prefabrik parçaların montajı
- Direk ya da sütunlarda çalışma
10. GÜVENLİK HALATLARI
- Vinçlerin yüksekte bulunan kabinlerinde çalışma
- Ambarlarda kullanılan istifleme ve boşaltım ekipmanlarının yüksek kabinlerinde çalışma
- Sondaj kulelerinin yüksek bölümlerinde çalışma
46
- Kuyu ve kanalizasyonlarda yapılan çalışma
11. DERİNİN KORUNMASI
- Malzemenin kaplanması işleri
- Tabaklama (dericilik) işleri
Listede yer almayan işler ve sektörlerin bu listeye eklenmesine Bakanlık karar verir
5.8 Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması
Hakkında Yönetmelik
26 Aralık 2003 Tarihli Resmi Gazete
Sayı: 25328
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından:
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak, Tanımlar
Amaç
Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, işyerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamların
tehlikelerinden çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için alınması gerekli önlemleri
belirlemektir.
Kapsam
Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren ve
patlayıcı ortam oluşması ihtimali bulunan işyerlerini kapsar.
Ancak;
a) Hastalara tıbbi tedavi uygulamak için ayrılan yerler ve tıbbi tedavi uygulanması,
b) 01/4/2002 tarihli ve 24713 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Gaz Yakan
Cihazlara Dair Yönetmelik (90/396/AT) kapsamında yer alan cihazların kullanılması,
c) Patlayıcı maddelerin ve kimyasal olarak kararsız halde bulunan maddelerin üretimi, işlemlerden
geçmesi, kullanımı, depolanması ve nakledilmesi,
d) Sondaj yöntemiyle maden çıkarma işleri ile yeraltı ve yerüstü maden çıkarma işleri,
e) Uluslararası antlaşmaların kapsamında bulunan kara, hava ve su yolu taşıma araçlarının
kullanılması,
bu Yönetmelik kapsamı dışındadır.
Patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerde kullanılacak her türlü taşıma aracı bu Yönetmelik
kapsamındadır.
Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile, 4 üncü maddede
tanımlanan ‘patlayıcı ortam’ oluşması ihtimali bulunan işyerlerinde, İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliği hükümleri ve ilgili diğer yönetmeliklerin hükümleri de uygulanır.
Dayanak
Madde 3 — Bu Yönetmelik 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre düzenlenmiştir.
Tanımlar
Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen;
a) Patlayıcı ortam : Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlar altında hava
ile oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımı,
b) Normal çalışma şartları : Bir tesisin tasarımlanan amaç doğrultusunda, ölçü ve değerlerde
çalıştırılmasını,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
İşverenin Yükümlülükleri
Patlamaların Önlenmesi ve Patlamadan Korunma
Madde 5 — Patlamaların önlenmesi ve bunlardan korunmayı sağlamak amacıyla işveren, aşağıda
belirtilen temel ilkelere ve verilen öncelik sırasına uyarak, yapılan işlemlerin doğasına uygun olan
teknik ve organizasyona yönelik önlemleri alacaktır:
a) Patlayıcı ortam oluşmasını önlemek,
b) Yapılan işlemlerin doğası gereği patlayıcı ortam oluşmasının önlenmesi mümkün değilse
patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek,
47
c) İşçilerin sağlık ve güvenliklerini sağlayacak şekilde patlamanın zararlı etkilerini azaltacak
önlemleri almak.
Bu önlemler, gerektiğinde patlamanın yayılmasını önleyecek tedbirlerle birlikte alınacaktır.
Alınan bu tedbirler düzenli aralıklarla ve işyerindeki önemli değişikliklerden sonra yeniden gözden
geçirilecektir.
Patlama Riskinin Değerlendirilmesi
Madde 6 — İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinde belirtildiği şekilde işyerinde risk
değerlendirmesi yaparken patlayıcı ortamdan kaynaklanan özel risklerin değerlendirmesinde aşağıdaki
hususları da dikkate alacaktır:
a) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın kalıcılığı,
b) Statik elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların bulunma, aktif ve etkili hale gelme ihtimalleri,
c) İşyerinde bulunan tesis, kullanılan maddeler, prosesler ile bunların muhtemel karşılıklı
etkileşimleri,
d) Olabilecek patlamanın etkisinin büyüklüğü.
Patlama riski, patlayıcı ortamların oluşabileceği yerlere açık olan veya açılabilen diğer yerler de
dikkate alınarak bir bütün olarak değerlendirilecektir.
İşyerinin Güvenli Hale Getirilmesi
Madde 7 — Risk değerlendirmesinin temel ilkelerine ve bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinde
belirtilen hususlara uygun olarak çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için işveren:
a) İşçilerin ve diğer kişilerin sağlık ve güvenliği için tehlikeli patlayıcı ortam oluşma ihtimali olan
yerlerde güvenli çalışma şartlarını sağlayacak,
b) İşçilerin sağlık ve güvenliği için tehlikeli patlayıcı ortam oluşma ihtimali olan yerlerde, yapılan
risk değerlendirmesi sonucuna göre çalışma süresince uygun teknik yöntemlerle bu kısımların gözetim
altında tutulmasını sağlayacaktır.
Koordinasyon Görevi
Madde 8 — Bir işyerinde birden fazla işverene ait çalışan bulunması durumunda, her işveren
kendi kontrol alanına giren tüm hususlardan sorumlu olacaktır.
İşverenlerin, İş Kanunu ve İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinde belirtilen sorumlulukları saklı
kalmak kaydı ile yasal olarak işyerinin tümünden sorumlu olan işveren, bu Yönetmeliğin 10 uncu
maddesinde belirtilen Patlamadan Korunma Dokümanında öngörülen, çalışanların sağlık ve
güvenlikleri ile ilgili önlemlerin belirlenmesi ve uygulanmasını koordine edecektir.
Patlayıcı Ortam Oluşabilecek Yerlerin Sınıflandırılması
Madde 9 — İşveren;
a) Patlayıcı ortam oluşması ihtimali olan yerleri Ek-I’de belirtildiği şekilde sınıflandıracak,
b) Yukarıda (a) bendine göre sınıflandırılmış olan bölgelerde Ek-II’de verilen asgari gereklerin
uygulanmasını sağlayacak,
c) İşçilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye atabilecek miktarda patlayıcı ortam oluşabilecek
yerlerin girişine Ek-III’de verilen işaretleri koyacaktır.
Patlamadan Korunma Dokümanı
Madde 10 — İşveren, bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinde belirtilen yükümlülüğünü yerine
getirirken, aşağıda belirtilen ve bundan sonra "Patlamadan Korunma Dokümanı" olarak anılacak
belgeleri hazırlayacaktır.
Patlamadan Korunma Dokümanında, özellikle;
a) Patlama riskinin belirlendiği ve değerlendirildiği,
b) Bu Yönetmelikte belirlenen yükümlülüklerin yerine getirilmesi için alınacak önlemler,
c) İşyerinde Ek-I’e göre sınıflandırılmış yerler,
d) Ek-II’de verilen asgari gereklerin uygulanacağı yerler,
e) Çalışma yerleri ile uyarı cihazları da dahil iş ekipmanının tasarımı, işletilmesi, kontrol ve
bakımının güvenlik kurallarına uygun olarak sağlandığı,
f) İşyerinde kullanılan tüm ekipmanın "İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik
Şartları Yönetmeliği" ne uygun olduğu,
hususları yazılı olarak yer alacaktır.
Patlamadan korunma dokümanı, işin başlamasından önce hazırlanacak ve işyerinde, iş
ekipmanında veya organizasyonunda önemli değişiklik, genişleme veya tadilat yapıldığında yeniden
gözden geçirilerek güncelleştirilecektir.
48
İşveren, yürürlükteki mevzuata göre hazırladığı patlama risk değerlendirmesini, dokümanları ve
benzeri diğer raporları birlikte ele alabilir.
İşyerleri ve İş Ekipmanları İçin Özel Gerekler
Madde 11 — Patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan işyerlerinde, işverenler aşağıda belirtilen
hususlara uymakla yükümlüdür:
a) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan yerlerde, bu Yönetmeliğin yayımlandığı tarihte
kullanılmakta olan veya kullanıma hazır olan iş ekipmanları, 30/6/2006 tarihine kadar Ek-II A’da
belirtilen asgari gerekleri karşılamak zorundadır.
b) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan yerlerde kullanılmak üzere bu Yönetmeliğin
yayımlandığı tarihten sonra yeni alınacak iş ekipmanları, 30/6/2006 tarihine kadar Ek-II A ve Ek-II
B’de verilen asgari gerekleri karşılayacaktır.
c) Patlayıcı ortam oluşabilecek kısımları bulunan ve 30/6/2006 tarihinden sonra açılacak işyerleri
ise bu Yönetmelikte belirtilen şartlara uygun olarak kurulacaktır.
d) Patlayıcı ortam oluşabilecek kısımları bulunan ve 30/6/2006 tarihinden önce açılmış olan
işyerleri, bu Yönetmeliğin yayımlandığı tarihten itibaren en geç üç yıl içinde bu Yönetmelik
hükümlerine tam olarak uygun hale getirilecektir.
Patlayıcı ortam oluşabilecek kısımları bulunan işyerlerinde 30/6/2006 tarihinden sonra herhangi
bir değişiklik, eklenti veya tadilat yapıldığında, işveren bu Yönetmelik hükümlerine tam olarak
uyulmasını sağlayacaktır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Son Hükümler
İlgili Avrupa Birliği Mevzuatı
Madde 12 — Bu Yönetmelik 16/12/1999 tarihli ve 1999/92/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve
Konseyi Direktifi esas alınarak hazırlanmıştır.
Yürürlük
Madde 13 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 14 — Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
EK - I
Yönetmeliğin 5,6,9 ve 10 uncu maddelerine göre önlem alınması gereken yerlerde aşağıda
belirtilen sınıflandırma sistemi uygulanacaktır.
1- Patlayıcı Ortam Oluşabilecek Yerler
Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel önlem alınmasını gerektirecek miktarda
patlayıcı karışım oluşabilecek yerler, bu Yönetmeliiğe göre tehlikeli kabul edilecektir.
Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel önlem alınmasını gerektirecek miktarda
patlayıcı karışım oluşması ihtimali bulunmayan yerler bu Yönetmeliğe göre tehlikesiz kabul
edilecektir.
Parlayıcı ve/veya yanıcı maddelerin hava ile yaptıkları karışımların, bağımsız olarak bir patlama
meydana getirmeyecekleri yapılacak araştırmalarla kanıtlanmadıkça, bu maddeler patlayıcı ortam
oluşturabilecek maddeler olarak kabul edilecektir.
2- Tehlikeli yerlerin sınıflandırılması
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme süresi esas alınarak,
bölgeler halinde sınıflandırılır.
Ek-2 A'ya göre alınacak önlemler, yapılan bu sınıflandırmaya göre belirlenir.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın
sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın
normal çalışma koşullarında ara sıra meydana gelme ihtimali olan yerler.
Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışarak normal çalışma koşullarında
patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın
çok kısa bir süre için kalıcı olduğu yerler
Bölge20
49
Havada bulut halinde bulunan yanıcı tozların, sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık
patlayıcı ortam oluşabilecek yerler
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan yanıcı tozların ara sıra patlayıcı ortam
oluşturabileceği yerler.
Bölge 22
Normal çalışma koşullarında havada bulut halinde yanıcı tozların patlayıcı ortam oluşturma
ihtimali bulunmayan ancak böyle bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli
olduğu yerler.
Not:
Tabaka veya yığın halinde yanıcı tozların bulunduğu yerler de, patlayıcı ortam oluşturabilecek
diğer bir kaynak olarak dikkate alınmalıdır.
EK - II
A-ÇALIŞANLARIN SAĞLIK VE GÜVENLİKLERİNİN PATLAYICI ORTAM
RİSKLERİNDEN KORUNMASI İÇİN ASGARİ GEREKLER
Bu ekte belirtilen gerekler,
a) İşyerlerinin, iş ekipmanının kullanılan maddelerin veya yürütülen faaliyetin yapısından
kaynaklanan parlayıcı ortam riski bulunan ve Ek-I'e göre tehlike sınıfına giren yerlere,
b) Tehlikeli yerlerde bulunan ekipmanın güvenli bir şekilde çalışması için gerekli olan veya bu
ekipmanların güvenli çalışmasına yardımcı olan ancak kendisi tehlikeli bölgede bulunmayan
ekipmanlara,
uygulanacaktır.
1. Organizasyon Önlemleri
1.1. Çalışanların Eğitimi
İşveren, patlayıcı ortam oluşabilen yerlerde çalışanlara, patlamadan korunma konusunda
yeterli ve uygun eğitimi sağlayacaktır.
1.2. Yazılı Talimatlar ve Çalışma İzni
Patlamadan Korunma Dokümanında gerekli görülmesi halinde,
a) Tehlikeli yerlerdeki çalışma, işverence düzenlenen yazılı talimatlara da uygun yapılacaktır.
b) Gerek tehlikeli işlerin yapılmasında, gerekse başka çalışmaları etkileyerek tehlikeye neden
olabilecek diğer işlerin yapılmasında, bir "Çalışma İzni" sistemi uygulanacaktır.
Çalışma izni, bu konuda yetkili ve sorumlu olan bir kişi tarafından işe başlamadan önce yazılı
olarak verilecektir.
2. Patlamadan Korunma Önlemleri
2.1. Patlama tehlikesine neden olabilecek parlayıcı gazlar, buharlar, sisler veya yanıcı tozların
isteyerek veya istemeyerek ortaya çıkması halinde, bunların güvenli bir yere uygun şekilde
yönlendirilmesi veya uzaklaştırılması sağlanacak, bunun yapılması pratik olarak mümkün değilse
yayılmalarını önleyecek başka uygun önlemler alınacaktır.
2.2. Eğer patlayıcı ortam birkaç çeşit parlayıcı ve/veya yanıcı gazlar, buharlar, sisler veya
tozlardan oluşuyorsa, alınacak koruyucu önlem en yüksek riske uygun olacaktır.
2.3. Özellikle, çalışanların ve çalışma ortamının statik elektrik taşıyıcısı veya üreticisi olabileceği
durumlarda, bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinde belirtilen tutuşturma tehlikesinin önlenmesinde, statik
elektrik boşalmaları da dikkate alınacaktır. Patlayıcı ortam tutuşturabilen statik elektrik oluşumunu
önlemek için çalışanlara uygun malzemeden yapılmış kişisel koruyucu giysiler verilecektir.
2.4. Tesis, ekipman, koruyucu sistemler ve bunlarla bağlantılı cihazların patlayıcı ortamda güvenle
kullanılabileceğinin, Patlamadan Korunma Dokümanında belirtilmesi halinde bunlar hizmete
sokulabilir. Bu kural 27/10/2002 tarihli ve 24919 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren
Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmelik'e göre
ekipman veya koruyucu sistem sayılmayan ancak tesiste yerleştirildikleri yerlerde kendileri bir
tutuşturma tehlikesi oluşturan iş ekipmanları ve bağlantı elemanları için de geçerlidir. Bağlandı
elemanlarında herhangi bir karışıklığa meydan vermemek için gerekli önlem alınacaktır.
2.5 Patlama riskini en aza indirmek ve olası bir patlamada, patlamayı kontrol altına almak,
işyerine ve iş ekipmanlarına yayılmasını en aza indirebilmek için; işyerleri, iş ekipmanları ve bunlarla
bağlantılı tüm cihazların tasarımı, inşası, montajı ve yerleştirilmesi, bakım, onarım ve işletilmesinde
50
gerekli tüm önlemler alınacaktır. İşyerlerinde patlamanın fiziksel tesirlerinden çalışanların etkilenme
riskini en aza indirmek için uygun önlemler alınacaktır.
2.6. Gereken durumlarda, patlama şartları oluşmadan önce, çalışanların sesli ve/veya görsel
işaretlerle uyarılması ve ortamdan uzaklaşması sağlanacaktır.
2.7. Patlamadan Korunma Dokümanında gerekli görülmesi halinde; bir tehlike durumunda
çalışanların tehlikeli bölgeden anında ve güvenli bir şekilde uzlaşabilmeleri için tahliye sistemi
kurulacak ve her an işler durumda bulunması sağlanacaktır.
2.8. Patlayıcı ortam oluşabilecek bölümleri bulunan işyerlerinde; faaliyete başlanılmadan önce
bütün işyerinin patlama yönünden güvenliğinin sağlandığı kanıtlanacaktır. Patlamadan korunmayı
sağlamak için bütün koşullar yerine getirilecektir.
Patlama yönünden güvenliğin sağlandığının kanıtlanması, patlamadan korunma konusunda eğitim
almış ve deneyimli uzman kişilerce yapılacaktır.
2.9. Yapılan Risk değerlendirmesinin gerektirmesi halinde;
a) Herhangi bir güç kesilmesinin ilave risklere neden olabileceği durumlarda, ekipmanın ve
güvenlik sistemlerinin, tesisin diğer kısımlarından bağımsız olarak güvenli bir şekilde çalışmasını
sürdürmesi mümkün olacaktır.
b) Otomatik proseslerde amaçlanan çalışma koşullarından herhangi bir sapma meydana
geldiğinde, otomatik sistemle bağlantılı ekipmana ve koruyucu sistemlere güvenliği tehlikeye
atmamak şartıyla el ile müdahale yapılabilir olacaktır. Bu müdahaleyi sadece bu işte yetkili çalışanlar
yapacaktır.
c) Sistemin acil durdurulması halinde, biriken enerji mümkün olduğu kadar çabuk ve güvenli bir
şekilde boşaltılacak veya tehlike oluşturmayacak şekilde izole edilecektir.
B- EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE UYULACAK
KRİTERLER
Risk değerlendirmesine göre hazırlanan patlamadan korunma dokümanında aksi belirtilmemesi
halinde, patlayıcı ortam oluşabilecek tüm yerlerdeki ekipman ve koruyucu sistemler, 27/10/2002
tarihli ve 24919 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Muhtemel Patlayıcı Ortamda
Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmelikte belirtilen kategorilere göre
seçilecektir.
Özellikle gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen bölgelerde, karşılarında verilen
kategorideki ekipman kullanılacaktır.
Bölge 0 veya Bölge 20 : Kategori 1 ekipman,
Bölge 1 veya Bölge 21 : Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22 : Kategori 1,2 veya 3 ekipman.
EK-III
PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK YERLER İÇİN UYARI İŞARETİ
Patlayıcı ortam oluşabilecek yerler için uyarı işareti aşağıda belirtilen şekil ve renklerde olacaktır.
Uyarı işaretinin belirleyici özellikleri:
- Üçgen şeklinde,
- Siyah kenarlar ve sarı zimen üzerine siyah yazı,
- Sarı zemin işareti alanının en az % 50'si kadar olacaktır.
5.9 Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık Ve Güvenlik Şartları
Yönetmeliği
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından
Resmi Gazete Tarihi: 22/02/2004
51
Resmi Gazete Sayısı: 25381
BİRİNCİ BÖLÜM:Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı, sondajla maden çıkarılan işyerlerinde çalışan işçilerin sağlık ve
güvenliğinin korunması için uyulması gerekli asgari şartları belirlemektir.
Kapsam
Madde 2 - Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren sondajla
maden çıkarılan tüm işyerlerini kapsar.
Dayanak
Madde 3 - Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre düzenlenmiştir.
Tanımlar
Madde 4 - Bu Yönetmelikte geçen;
a) Sondajla maden çıkarma işleri:
- Madenlerin sondaj kuyuları açılarak çıkarılması,
- Arama amacıyla sondaj yapılması,
- Çıkarılan madenlerin, işlenmesi hariç, satışa hazırlanması,
işlerini,
b) İşyeri: Sondajla maden çıkarma işlerinin ve yardımcı işlerin yapıldığı tesisler ve binalar ile
işçilere ait yatıp kalkma yerleri dahil çalışma yerlerinin tümünü,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM:İşverenlerin Yükümlülükleri
Genel Yükümlülükler
Madde 5 - Sondajla maden çıkarılan işyerlerinde, işveren aşağıdaki hususları yerine getirmekle
yükümlüdür:
a) İşçilerin sağlık ve güvenliklerini sağlamak amacıyla;
1) Çalışma yerleri, işçilerin işlerini yaparken kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve
güvenliklerini tehlikeye atmayacak şekilde tasarlanacak, inşa edilecek, teçhiz edilecek, hizmete
alınacak, işletilecek ve bakımı yapılacaktır.
2) İşyerinde yapılacak her türlü çalışma, yetkili bir kişinin gözetiminde yapılacaktır.
3) Özel riski bulunan işler yalnızca konunun uzmanı kişiler tarafından ve talimatlara uygun olarak
yapılacaktır.
4) Tüm güvenlik talimatları işçilerin anlayacağı şekilde olacaktır.
5) Uygun ve yeterli ilk yardım donanımı sağlanacaktır.
6) Düzenli aralıklarla güvenlik tatbikatları yapılacaktır.
b) İşveren, 9/12/2003 tarihli ve 25311 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliğinin 6, 9 ve 10 uncu maddelerinde belirtilen hususları kapsayan "sağlık ve güvenlik
dokümanı" hazırlanmasını ve güncellenmesini sağlayacaktır.
Sağlık ve güvenlik dokümanında özellikle aşağıdaki hususlar yer alacaktır.
- İşçilerin işyerinde maruz kalabilecekleri risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi,
- Bu Yönetmelik hükümlerini yerine getirmek için alınacak uygun önlemler,
- Çalışma yerlerinin ve ekipmanın güvenli şekilde düzenlenmesi, kullanılması ve bakımının
yapılması.
Sağlık ve güvenlik dokümanı, çalışmaya başlanılmadan önce hazırlanacak ve işyerinde önemli
değişiklikler veya ilave yapıldığında, yenilenecektir.
c) Aynı işyerinde birden çok işletmeye ait işçilerin bulunması durumunda, her işveren kendi
kontrolü altındaki işlerden sorumludur.
Tüm işyerinden sorumlu olan işveren, işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması ile ilgili tedbirlerin
uygulanmasını koordine edecek ve kendisine ait sağlık ve güvenlik dokümanında koordinasyonun
amacını ve bu koordinasyonu sağlamak için alınacak önlemleri ve uygulanacak yöntemleri
belirtecektir.
Bu koordinasyon, her bir işverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinde belirtilen
sorumluluğunu etkilemez.
d) İşveren, işyerinde meydana gelen iş kazalarını ve önemli tehlike yaratan olayları en geç iki iş
günü içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın ilgili bölge müdürlüğüne bildirecektir.
52
İşveren, gerektiğinde, bu tür olayların tekrarlanmasını önlemek için, alınan önlemlerin kaydedildiği
sağlık ve güvenlik dokümanını güncelleyecektir.
Patlama, Yangın ve Zararlı Ortam Havasından Korunma
Madde 6 - İşveren, patlama ve yangın çıkmasını önlemek, patlama ve yangın başlangıçlarını tesbit
etmek, yayılmasını önlemek ve mücadele etmek, patlayıcı ve sağlığa zararlı ortam havasının
oluşmasını önlemek için yapılan işe uygun önlemler alacaktır.
Kaçış ve Kurtarma Araçları
Madde 7 - İşveren, bir tehlike anında işçilerin çalışma yerlerini en kısa zamanda ve güvenli bir
şekilde terk edebilmeleri için uygun kaçış ve kurtarma araçlarını sağlayacak ve kullanıma hazır
bulunduracaktır.
İletişim, Uyarı ve Alarm Sistemleri
Madde 8 - İşveren, ihtiyaç halinde yardım, kaçma ve kurtarma işlemlerinin derhal uygulamaya
konulabilmesi için gerekli uyarı ve diğer iletişim sistemlerini hazır bulunduracaktır.
İşçilerin Bilgilendirilmesi
Madde 9 - İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği'nin 10 uncu maddesi hükümleri saklı kalmak kaydı
ile işçiler veya temsilcileri, işyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili alınması gereken tüm önlemler ve bu
Yönetmeliğin özellikle 5, 6, 7 ve 8 inci maddelerinin uygulanması ile ilgili bilgilendirilecektir.
Bu bilgiler işçiler tarafından anlaşılabilir şekilde olacaktır.
Sağlık Gözetimi
Madde 10 - İşçiler aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurularak sağlık gözetimine tabi
tutulacaktır:
a) İşçilerin, yapmakta oldukları işlerde maruz kaldıkları sağlık ve güvenlik risklerine uygun olarak
sağlık gözetimine tabi tutulmaları sağlanacaktır.
b) İşçilerin işe girişlerinde ve işin devamı süresince periyodik olarak sağlık gözetimleri yapılacaktır.
İşçilerin Görüşlerinin Alınması ve Katılımlarının Sağlanması
Madde 11 - İşveren, bu Yönetmelikte belirtilen konularda İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin
11 inci maddesine uygun olarak işçilerin veya temsilcilerinin görüşlerini alacak ve katılımlarını
sağlayacaktır.
Asgari Sağlık ve Güvenlik Gerekleri
Madde 12 - Bu Yönetmeliğin:
a) Yürürlüğe girdiği tarihten sonra açılacak olan işyerleri bu Yönetmeliğin ekinde belirtilen sağlık
ve güvenlikle ilgili gereklere uymak zorundadır.
b) Yürürlüğe girdiği tarihte faaliyette olan işyerleri bu tarihten itibaren mümkün olan en kısa sürede
ve en geç 2 (iki) yıl içerisinde bu Yönetmeliğin ekinde belirtilen sağlık ve güvenlikle ilgili gereklere
uymak zorundadır.
c) Yürürlüğe girdiği tarihten sonra işyerinde yapılacak değişiklik ve eklentilerde işveren bu
Yönetmeliğin ekinde belirtilen sağlık ve güvenlik gereklerine uymak zorundadır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM:İlgili Avrupa Birliği Mevzuatı, Yürürlük ve Yürütme
İlgili Avrupa Birliği Mevzuatı
Madde 13 - Bu Yönetmelik 3/11/1992 tarihli ve 92/91/EEC sayılı Avrupa Birliği Direktifi esas
alınarak hazırlanmıştır.
Uygulama
Madde 14 - Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile, sondajla
maden çıkarılan işletmelerde, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de uygulanır.
Yürürlük
Madde 15 - Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 16 - Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
ASGARİ SAĞLIK VE GÜVENLİK GEREKLERİ
Bu ekte belirtilen hususlar işyerinin, yapılan işin, şartların veya özel bir riskin gerektirdiği tüm
durumlarda uygulanır.
BÖLÜM - A
KIYILARDA VE DENİZLERDEKİ TESİSLERDE UYGULANACAK ASGARİ GENEL
GEREKLER
1. Sağlamlık ve dayanıklılık
53
İşyerleri, muhtemel çevre şartlarına dayanabilecek şekilde tasarlanacak, inşa edilecek, kurulacak,
işletilecek, kontrol edilecek ve bakımı yapılacaktır.
İşyerleri, kullanım amacına uygun yapıda ve sağlamlıkta olacaktır.
2. Organizasyon ve gözetim
2.1. İşyerlerinin organizasyonu
2.1.1. İşyerlerinde tehlikelere karşı uygun korunma sağlanacak şekilde gerekli organizasyon
yapılacaktır. İşçilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye atmamak için işyerindeki tehlikeli maddeler veya
atıklar uzaklaştırılacak veya kontrol altında tutularak işyerinin her zaman temiz ve düzenli bir
durumda olması sağlanacaktır.
2.1.2. Çalışma mahalleri, işçilerin işlerini kolayca yapabilmeleri için ergonomik esaslara uygun
şekilde tasarlanacak ve kurulacaktır.
2.1.3. Özel tehlike bulunan alanlar sınırlandırılacak ve gerekli uyarı işaretleri konulacaktır.
2.2. Sorumlu personel
Her işyerinde işveren tarafından atanmış, işçiler çalıştığı sürece görev yapacak, yeterli beceri ve
uzmanlığa sahip sorumlu bir kişi bulunacaktır.
Yeterli beceri ve uzmanlığa sahip olmak şartıyla işyeri için bu sorumluluğu işverenin kendisi
üstlenebilir.
2.3. Gözetim
Yapılan tüm çalışmalarda, işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunmasının sağlanması için işveren
veya işveren adına hareket eden kişi tarafından atanan, yeterli beceri ve uzmanlığa sahip kişiler
tarafından gerekli gözetim yapılacaktır.
Yeterli beceri ve uzmanlığa sahip olmak şartıyla yukarıda belirtilen gözetim görevini işverenin
kendisi üstlenebilir.
2.4. Kalifiye işçi
Her işyerinde kendilerine verilen işi yapabilmek için gerekli beceri, deneyim ve eğitime sahip
yeterli sayıda kalifiye işçi bulunacaktır.
2.5. Bilgilendirme ve eğitim
İşçilere sağlık ve güvenliklerini sağlayabilmeleri için yeterli bilgi, talimat ve eğitim verilecek ve bu
eğitimler tekrarlanacaktır.
İşveren, işçilere verilen talimatların kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini
tehlikeye atmalarını önleyecek şekilde kolay anlaşılır olmasını sağlayacaktır.
2.6. Yazılı talimatlar
Her işyeri için işçilerin sağlık ve güvenliklerinin korunması ve iş ekipmanlarının güvenli bir şekilde
kullanılması için gerekli kuralları belirleyen yazılı talimatlar hazırlanacaktır.
Bu talimatlar, acil durum ekipmanlarının kullanımına ve işyerinde veya işyeri yakınındaki herhangi
bir acil durumda nasıl hareket edileceğine ilişkin bilgileri de içerecektir.
2.7. Güvenli çalışma yöntemleri
Her işyerinde ya da her işte güvenli çalışma yöntemleri uygulanacaktır.
2.8. Çalışma izni
Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, hem tehlikeli işlerin yapılmasında, hem
de diğer işlerle etkileşmesi sonucu ciddi tehlikelere neden olabilecek rutin işlerin yapılmasında bir
çalışma izni sistemi uygulanacaktır.
Yapılacak işten önce, iş sırasında ve iş bitiminde uyulacak koşullar ve alınacak önlemleri belirten
çalışma izni, çalışmaya başlanmadan önce yetkili bir kişi tarafından yazılı olarak verilir.
2.9. Sağlık ve güvenlik önlemlerinin düzenli aralıklarla gözden geçirilmesi
İşveren, sağlık ve güvenlik yönetim sistemi de dahil olmak üzere işçilerin sağlığını ve güvenliğini
korumak için alınan önlemleri, bu Yönetmeliğe uygunluğunu sağlamak için, düzenli aralıklarla gözden
geçirecektir.
3. Mekanik ve elektrikli ekipman ve tesisler
3.1 Genel
Mekanik ve elektrikli ekipmanın seçimi, kurulması, hizmete alınması, işletilmesi ve bakımında,
işçilerin sağlık ve güvenliği için, bu Yönetmelik hükümleri ile 5/6/2002 tarihli ve 24776 sayılı Resmî
Gazete'de yayımlanan Makina Emniyeti Yönetmeliği ve İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve
Güvenlik Şartları Yönetmeliği hükümleri dikkate alınacaktır.
54
Gazların, buharların veya buharlaşabilen sıvıların alev alarak tutuşması sonucu yangın veya patlama
riski olan bir ortamda kullanılacak iş ekipmanları, bu tür ortamlarda kullanmaya uygun özellikte
olacaktır.
İş ekipmanları, gerektiğinde uygun koruma tertibatları ve arıza durumunda ekipmanın güvenli
kalmasını sağlayacak sistemler ile donatılacaktır.
3.2 Özel hükümler
Mekanik iş ekipmanları ve tesisler, sağlam, kusursuz ve kullanım amacına uygun olacaktır.
Elektrikli ekipmanları ve tesislerin gücü ve boyutları, kullanım amacına uygun olacaktır.
4. Bakım
4.1. Genel bakım
Mekanik ve elektrikli ekipmanlar ile tesislerin düzenli bir şekilde kontrolü, bakımı ve gerektiğinde
testleri için uygun plan yapılacaktır.
Ekipmanların ve tesislerin bütün kısımlarının kontrol, bakım ve testleri yetkili uzman kişiler
tarafından yapılacaktır.
Yapılan kontrol ve testlerle ilgili kayıt tutulacak ve bu kayıtlar uygun şekilde saklanacaktır.
4.2. Güvenlik ekipmanlarının bakımı
Kullanılması gerekli güvenlik ekipmanları her zaman bakımlı ve kullanıma hazır durumda
bulundurulacaktır.
Bakım, yapılan iş dikkate alınarak yapılacaktır.
5. Kuyuların Kontrolü
Sondaj kuyusu açılması işlemleri sırasında kullanılmak üzere, püskürmelerden korunmak için
uygun kontrol ekipmanı bulundurulacaktır.
Bu ekipmanların dağılımında, açılan kuyular ve yürütülen işlemler dikkate alınacaktır.
6. Patlama riski ve zararlı ortam havasına karşı korunma
6.1. Ortam havasında sağlığa zararlı ve/veya patlayıcı maddelerin bulunup bulunmadığının tespit
edilmesi ve bu maddelerin konsantrasyonunun ölçülmesi için gerekli tedbirler alınacaktır.
Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, elektrikli sistemler ve içten patlamalı
motorların gücünü otomatik olarak kesen aygıtlar, belirlenmiş yerlerdeki gaz birikimlerini otomatik ve
devamlı olarak ölçen kontrol aygıtları ve otomatik alarm sistemleri sağlanacaktır.
Otomatik ölçüm sonuçları sağlık ve güvenlik dokümanında öngörüldüğü şekilde kayıt altına
alınacak ve saklanacaktır.
6.2. Zararlı ortam havasından korunma
6.2.1. Zararlı maddelerin ortam havasına karıştığı veya karışabileceği yerlerde, bu maddelerin
kaynağından emilerek ortamdan uzaklaştırılması için uygun önlemler alınacaktır.
Bu önlemlerle ilgili uygulanan sistem, işçilerin risk altında olmasını önleyecek şekilde zararlı
maddeleri ortam havasından uzaklaştıracak kapasitede olacaktır.
6.2.2. Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik hükümleri
saklı kalmak şartı ile işçilerin zararlı ortam havasına maruz kalabilecekleri yerlerde yeterli sayıda
uygun solunum ve canlandırma ekipmanı bulundurulacaktır. Bu yerlerde bu ekipmanı kullanabilecek
eğitime sahip yeterli sayıda işçi bulunacaktır. Bu ekipman uygun yerlerde saklanacak ve korunacaktır.
6.2.3. Ortam havasında hidrojensülfür veya diğer zehirli gazların bulunduğu veya bulunabileceği
yerlerde, alınan önlemler ve mevcut koruyucu donanımla ilgili detayları içeren bir koruma planı hazır
bulundurulacaktır.
6.3. Patlama risklerinden korunma
6.3.1. Patlayıcı ortam oluşmasına ve birikmesine karşı gerekli tüm önlemler alınacaktır.
6.3.2. Patlama riski bulunan yerlerde, patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek için gerekli tüm
önlemler alınacaktır.
6.3.3. Alınması gerekli önlem ve kullanılacak ekipmanı ayrıntılı olarak belirten patlamayı önleme
planı hazırlanacaktır.
7. Kaçış yolları ve imdat çıkışları
7.1. Acil çıkış yolları ve kapıları doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana veya toplanma noktasına
veya tahliye noktasına açılacak ve çıkışı önleyecek hiçbir engel bulunmayacaktır.
7.2. Herhangi bir tehlike durumunda, tüm çalışanların işyerini derhal ve güvenli bir şekilde terk
etmeleri mümkün olacaktır.
55
7.3. Acil çıkış yolları ve kapılarının sayısı, boyutları ve yerleri yapılan işin niteliğine, işyerinin
büyüklüğüne ve çalışanların sayısına uygun olacaktır.
Yatıp kalkma ve dinlenme yerlerinin, güvenli bir alana veya toplanma veya tahliye noktasına açılan,
birbirinden mümkün olduğunca uzak, en az iki ayrı kaçış yolu bulunacaktır.
7.4. Acil çıkış kapıları dışarıya doğru açılacak, bunun mümkün olmadığı hallerde raylı kapılar
kullanılabilecektir.
Acil çıkış kapıları; acil durumlarda çalışanların hemen ve kolayca açabilecekleri şekilde olacaktır.
7.5. Acil çıkış yolları ve kapıları Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde
işaretlenmiş olacaktır.
7.6. Acil çıkış kapıları kilitli olmayacaktır.
Acil çıkış yolları ve kapıları ile buralara açılan yol ve kapılarda çıkışı zorlaştıracak hiçbir engel
bulunmayacaktır.
7.7. Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında elektrik kesilmesi halinde yeterli
aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
8. Kapalı işyerlerinin havalandırılması
8.1. Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç duyacakları yeterli
temiz hava bulunması sağlanacaktır.
Cebri havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması
sağlanacaktır.
Havalandırma sisteminin çalışmaması, çalışanların sağlığı yönünden tehlikeli ise arızayı bildiren
uyarı sistemi bulunacaktır.
8.2. Suni havalandırma sistemlerinde hava akımı, çalışanları rahatsız etmeyecek şekilde olacaktır.
Çalışma ortamı havasını kirleterek çalışanların sağlığına zarar verebilecek artık ve pislikler derhal
dışarı atılacaktır.
9. Ortam Sıcaklığı
9.1. Çalışılan ortamın sıcaklığı çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun olacaktır.
9.2. Dinlenme yerleri, soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, bekleme yerleri, yemekhaneler, kantinler
ve ilk yardım odaları kullanım amacına göre yeterli sıcaklıkta olacaktır.
9.3. İşyerinin ve yapılan işin özelliğine göre pencereler, çatı aydınlatmaları ve cam kısımlar güneş
ışığının olumsuz etkilerini önleyecek şekilde olacaktır.
10. Zeminler, duvarlar, tavanlar ve çatılar
10.1. İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları sağlam, kuru ve mümkün olduğu kadar düz ve
kaymaz bir şekilde olacak, tehlikeli eğimler, çukurlar ve engeller bulunmayacaktır.
İşyerinde yapılan işin niteliği ve çalışanların yaptıkları iş dikkate alınarak işyeri bölümleri ısıya
karşı uygun şekilde yalıtılmış olacaktır.
10.2. İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları, duvarlar ve tavan, uygun hijyen şartlarını
sağlayacak şekilde temizlemeye elverişli malzemeden yapılmış olacaktır.
10.3. İşyeri binaları, avlular, geçitler, yollar veya benzeri yerlerde bulunan saydam veya yarı
saydam duvarlar ile özellikle camlı bölmeler; güvenli malzemeden yapılmış olacak, açık bir şekilde
işaretlenecek veya çarpma ve kırılmaya karşı uygun şekilde korunacaktır.
10.4. Yeterli sağlamlıkta olmayan çatılara çıkılmasına ve buralarda çalışılmasına, güvenli çalışmayı
sağlayacak ekipman olmadan izin verilmeyecektir.
11. Doğal ve suni aydınlatma
11.1. İşçilerin sağlık ve güvenliği için her işyerinin yeteri kadar aydınlık olması sağlanacaktır.
11.2. İşçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması için işyerlerinin mümkün olduğunca yeterli doğal
ışık alması sağlanacak ve hava şartları göz önünde bulundurularak suni aydınlatma ile donatılacaktır.
11.3. Çalışılan yerlerdeki ve geçitlerdeki aydınlatma tesisatı işçiler için kaza riski oluşturmayacak
tipte olacak ve yerleştirilecektir.
11.4. Aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği yerlerde
acil ve yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
11.5. Aydınlatma tesisatı; işlemlerin kontrol ve kumanda edildiği alanların, kaçış yollarının,
yükleme alanlarının ve tehlikeli alanların, sürekli aydınlık olmasını sağlayacak şekilde yapılacaktır.
Bu aydınlatma, çalışmaların sürekli olmadığı işyerlerinde, işçilerin bulunduğu sürece yapılacaktır.
12. Pencereler
56
12.1. Pencereler, tavan pencereleri ve havalandırma araçları; açılıp kapanması, ayarlanması ve
sabitleştirilmesi güvenli olacak şekilde dizayn edilecek ve yapılacaktır.
Bunlar, açık olduklarında, işçiler için herhangi bir tehlike arz etmeyecek şekilde yerleştirilmiş
olacaktır.
12.2. Pencereler ve tavan pencereleri, risk yaratmayacak şekilde temizlenebilir olacaktır.
13. Kapılar ve girişler
13.1. Kapılar ve girişlerin yeri, sayısı ve boyutları ile yapıldıkları malzemeler, kullanıldıkları
odalara, alanlara, kullanım amaçlarına ve çalışanların rahatça girip çıkmalarına uygun olacaktır.
13.2. Saydam kapıların üzeri kolayca görünür şekilde işaretlenmiş olacaktır.
13.3. Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılacak veya karşı tarafın görülmesini
sağlayan saydam kısımları bulunacaktır.
13.4. Saydam veya yarı saydam kapıların yüzeyleri çalışanlar için tehlike yaratmayacak ve güvenli
malzemeden yapılmış olacak veya kırılmalara karşı korunmuş olacaktır.
13.5. Raylı kapılarda raydan çıkmayı ve istenmeyen şekilde devrilmeyi önleyecek güvenlik sistemi
bulunacaktır.
13.6. Yukarı doğru açılan kapılarda istenmeyen şekilde aşağı düşmeyi önleyecek güvenlik sistemi
bulunacaktır.
13.7. Kaçış yollarında bulunan kapılar uygun şekilde işaretlenecektir. Bu kapılar yardım almaksızın
her zaman ve her durumda içeriden açılabilir özellikte olacaktır.
13.8. Araçların geçtiği geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu mahallerde yayalar
için ayrı geçiş kapıları bulunacak ve bu kapılar açıkça işaretlenecek ve önlerinde hiçbir engel
bulunmayacaktır.
13.9. Mekanik kapılar işçiler için kaza riski taşımayacak şekilde çalışacaktır. Bu kapılarda kolay
fark edilebilir ve ulaşılabilir, acil durdurma cihazları bulunacak ve herhangi bir güç kesilmesinde
otomatik olarak açılır olmaması durumunda kapılar el ile de açılabilecektir.
13.10. Herhangi bir yere girişi engellemek için zincir veya benzeri araçlar kullanıldığında, bunlar
açıkça görülebilir olacak ve buralara yasaklama veya uyarıyı belirten uygun işaretler konacaktır.
14. Ulaşım yolları
14.1. Çalışma yerlerine güvenli bir şekilde ulaşabilmek ve acil bir durumda hızlı ve güvenli bir
şekilde terk edebilmek mümkün olacaktır.
14.2. Merdivenler, yükleme platform ve rampaları da dahil bütün ulaşım yolları, yayalar veya
araçlar için kolay, güvenli ve uygun geçişi sağlayacak ve yakınındaki çalışanları tehlikeye atmayacak
şekilde hesaplanacak, boyutlandırılacak ve yerleştirilecektir.
14.3. Yayaların kullandığı ve/veya araçlarla malzeme taşımada kullanılan yollar, kullanıcı sayısına
ve işyerinde yapılan işin özelliğine uygun boyutlarda olacaktır. Malzeme taşınan yollarda yayalar için
yeterli güvenlik mesafesi bırakılacaktır.
14.4. Araç trafiğine açık yollar ile kapılar, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler arasında
yeterli mesafe bulunacaktır.
14.5. İşçilerin korunması amacıyla araç yolları ve geçişler açıkça işaretlenecektir.
15. Tehlikeli alanlar
15.1. Yapılan işin özelliği nedeniyle malzeme veya işçilerin düşmesi de dahil risk bulunan tehlikeli
alanlara, görevli olmayan kişilerin girmesi uygun araç ve gereçlerle engellenecektir.
15.2. Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kişilerin korunması için uygun önlemler alınacaktır.
15.3. Tehlikeli alanlar açıkça görülebilir şekilde işaretlenecektir.
16. Çalışma yeri boyutları ve hava hacmi - çalışma yerinde hareket serbestliği
16.1. Çalışma yerinin taban alanı, yüksekliği ve hava hacmi, işçilerin rahat çalışmaları, sağlık ve
güvenliklerini riske atmadan işlerini yürütebilmeleri için yeterli olacaktır.
16.2. İşçinin işini yaptığı yerde rahat hareket edebilmesi ve işini güvenli bir şekilde yapabilmesi için
yeterli serbest alan bulunacaktır.
17. Dinlenme yerleri
17.1. Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli hallerde veya
10 ve daha fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, uygun bir dinlenme yeri sağlanacaktır.
İş aralarında uygun dinlenme imkanı bulunan büro ve benzeri işlerde ayrıca dinlenme yeri aranmaz.
17.2. Dinlenme yerleri yeteri kadar geniş olacak ve buralarda işçiler için yeterli sayıda arkalıklı
oturma yerleri ve masalar bulundurulacaktır.
57
17.3. Dinlenme yerlerinde sigara içmeyenleri sigara dumanından korumak üzere gerekli düzenleme
yapılacaktır.
17.4. Çalışma süresince, işin gereği olarak düzenli olarak ve sık ara veriliyorsa ve ayrı bir dinlenme
yeri yoksa, çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli olan hallerde, bu aralarda işçilerin
dinlenebileceği uygun yerler sağlanacaktır.
Bu yerlerde sigara içmeyenleri sigara dumanından korumak üzere gerekli düzenleme yapılacaktır.
18. Açık alandaki çalışmalar
18.1. İşyerindeki açık çalışma yerleri, yollar ve işçilerin kullandığı diğer açık alanlar, yaya ve araç
trafiğinin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenecektir.
18.2. Açık çalışma alanları gün ışığının yeterli olmadığı hallerde uygun şekilde aydınlatılacaktır.
18.3. Açık alanda yapılan çalışmalarda aşağıdaki düzenlemeler yapılacaktır;
a) İşçiler, olumsuz hava koşullarından ve gerekli hallerde cisim düşmelerine karşı korunacaktır.
b) İşçiler, zararlı düzeyde gürültüden ve gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkilerden korunacaktır.
c) İşçiler, herhangi bir tehlike durumunda işyerini hemen terk edebilecek veya kısa sürede yardım
alabileceklerdir.
d) İşçilerin kaymaları veya düşmeleri önlenecektir.
19. Gebe ve emzikli kadınlar
Gebe ve emzikli kadınların uzanarak dinlenebilecekleri uygun koşullar sağlanacaktır.
20. Engelli İşçiler
Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli düzenleme
yapılacaktır.
Bu düzenleme özellikle engelli işçilerin doğrudan çalıştığı yerlerde ve kullandıkları kapılar, geçiş
yerleri, merdivenler, duşlar, lavabolar ve tuvaletlerde yapılacaktır.
BÖLÜM B
KIYILARDAKİ TESİSLERDE UYGULANACAK ASGARİ ÖZEL HÜKÜMLER
1. Yangından korunma
1.1. Sağlık ve güvenlik dokümanında belirlenmiş olan kaynaklardan yangın başlaması ve
yayılmasına karşı işyerlerinin planlanması, kurulması, donatılması, işletmeye alınması, işletilmesi ve
bakımında gerekli tedbirler alınacaktır. Yangınla hızlı ve etkili mücadele için gerekli önlemler
alınacaktır.
1.2. İşyerleri, uygun yangın söndürme ekipmanları ve gereken hallerde yangın dedektörleri ve alarm
sistemleri ile donatılacaktır.
1.3. Otomatik olmayan yangın söndürme ekipmanları, kolay ulaşılabilir ve kullanılabilir olacak ve
gerektiğinde zarar görme ihtimaline karşı korunacaktır.
1.4. Bu Yönetmeliğin 5, 6, 7 ve 8 inci maddelerinde belirtilen hükümler gereğince, yangından
korunma, yangın başlangıcını ve yayılmasını tespit ve yangınla mücadele konusunda alınacak
önlemlerle ilgili detayları içeren yangından korunma planı çalışılan yerlerde bulundurulacaktır.
1.5. Yangınla mücadele ekipmanları, 23/12/2003 tarihli ve 25325 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanan Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği hükümlerine uygun şekilde işaretlenecektir.
Bu işaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.
2. Acil durumlarda uzaktan kumanda
Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülen iş ekipmanlarının, herhangi bir acil durumda,
uygun bir yerden, uzaktan kumanda edilebilmesi mümkün olacaktır.
Bu tür ekipmanlar, sondaj kuyularını, tesis ve boru hatlarını izole edecek ve kapatacak sisteme sahip
olacaktır.
3. Genel ve acil durum haberleşme sistemi
3.1. Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, işçi bulunan her işyerinde;
a) İşyerinin insan bulunan bütün bölümlerine alarm işaretini iletebilecek kapasiteye sahip sesli veya
ışıklı sistem,
b) İşyerinin çoğu zaman işçi bulunan bütün kısımlarından açıkça işitilebilecek kapasiteye sahip sesli
sistem,
bulunacaktır.
3.2. Alarm kumandaları uygun yerlerde bulunacaktır.
3.3. Normal olarak insanların bulunmadığı yerlerde, işçilerin kullanabilecekleri uygun haberleşme
sistemi bulunacaktır.
58
4. Güvenli toplanma yerleri ve isim listesi
Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, güvenli toplanma yerleri belirlenecek,
buralarda çalışanların isim listesi bulunacak ve toplanma yerlerinde yapılması gereken işler
belirlenecektir.
5. Tahliye ve kaçış
5.1. İşçiler herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda eğitileceklerdir.
5.2. Kurtarma ekipmanları, kolayca ulaşılabilecek uygun yerlerde kullanıma hazır durumda
bulundurulacaktır.
5.3. Kaçışın zor olduğu, zaman aldığı ve solunduğunda sağlığa zararlı havanın oluştuğu veya
oluşabileceği yerlerde, işyerinde kullanıma hazır, temiz hava sağlayan taşınabilir solunum cihazları
bulundurulacaktır.
6. Güvenlik tatbikatları
İşyerlerinde güvenlik tatbikatları yapılacak ve düzenli aralıklarla tekrar edilecektir.
Bu tatbikatların amacı, sağlık ve güvenlik dokümanında belirlenen kriterler doğrultusunda, acil
durum ekipmanının kullanılması veya işletilmesi de dahil acil durumlarda özel görevi bulunan işçilerin
eğitim ve becerilerinin kontrol edilmesidir.
Görevli işçilere, uygun yerlerde, bu ekipmanların doğru bir şekilde kullanılması veya işletilmesi
hususunda da tatbikat yaptırılacaktır.
7. Sıhhi tesisler
7.1. Soyunma yerleri, elbise dolapları
7.1.1. Çalışmaları sırasında özel iş elbiseleri giymek zorunda olan işçiler için uygun soyunma
yerleri sağlanacaktır.
Soyunma yerleri kolaylıkla ulaşılabilecek yerlerde ve yeterli büyüklükte olacak ve buralarda oturma
yerleri bulunacaktır.
7.1.2. Soyunma odaları yeterince geniş olacak ve burada her işçi için çalışma saatleri içinde
elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır. Nemli, tozlu, kirli ve benzeri işlerde veya
tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi
için, elbise dolapları yan yana iki bölmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir.
Islak iş elbiselerinin kurutulabilmesi için gerekli imkanlar sağlanacaktır.
7.1.3. Kadınlar ve erkekler için ayrı soyunma yerleri olacaktır.
7.1.4. Soyunma yeri gerekmeyen işyerlerinde işçilerin elbiselerini koyabilecekleri uygun bir yer
sağlanacaktır.
7.2. Duşlar ve lavabolar
7.2.1. Yapılan işin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi halinde işçiler için uygun duş tesisleri
yapılacaktır. Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
7.2.2. Duşlar işçilerin rahatça yıkanabilecekleri genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda olacaktır.
Duşlarda sıcak ve soğuk akar su bulunacaktır.
7.2.3. Duş tesisi gerektirmeyen işlerde, çalışma yerlerinin ve soyunma odalarının yakınında,
gerekiyorsa akar sıcak suyu da bulunan lavabolar bulunacaktır.
Lavabolar erkek ve kadın işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
7.2.4. Duş veya lavaboların soyunma yerlerinden ayrı yerlerde bulunması durumunda, duş ve
lavabolar ile soyunma yerleri arasında kolay bağlantı sağlanacaktır.
7.3. Tuvalet ve lavabolar
Çalışma yerlerine, dinlenme odalarına, soyunma yerlerine, duş ve yıkanma yerlerine yakın yerlerde
yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır.
Tuvalet ve lavabolar erkek ve kadın işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
8. İlk yardım odaları ve ekipmanları
8.1. İlk yardım ekipmanı yapılan işin özelliğine uygun olacaktır.
Bir veya daha fazla ilk yardım odası bulunacaktır.
Bu odalarda, kaza halinde yapılacak işleri belirten ilk yardım talimatı kolay görülebilecek şekilde
asılacaktır.
8.2. İlk yardım odaları yeterli ilk yardım malzeme ve ekipmanı ile teçhiz edilecek ve sedyeler kolay
erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.
Buralar Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenecektir.
8.3. Ayrıca, çalışma koşullarının gerektirdiği her yerde ilkyardım ekipmanı bulundurulacaktır.
59
Bu ekipman uygun şekilde işaretlenecek ve kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.
8.4. Mevcut ilk yardım ekipmanının kullanımı için yeterli sayıda işçi eğitilecektir.
9. Ulaşım yolları
Motorlu taşıtların çalışma sahalarına girmesi durumunda, trafik kurallarına uygun gerekli
düzenleme yapılacaktır.
BÖLÜM C
DENİZLERDEKİ TESİSLERDE UYGULANACAK ASGARİ ÖZEL HÜKÜMLER
1. Genel hususlar
1.1. Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin (b) bendi hükmü saklı kalmak kaydı ile bu bölüm
kapsamına giren işyerinden sorumlu olan işveren, hem olağan hem de olağanüstü durumlarda işçilerin
sağlık ve güvenliğini korumak üzere alınması gerekli ilgili tüm önlemlerin sağlık ve güvenlik
dokümanında yer almasını sağlayacaktır.
Bu amaçla, sağlık ve güvenlik dokümanında aşağıdaki hususlar yer alacaktır;
a) İşçilerin sağlık ve güvenliği için ciddi sonuçlar doğuracak kazalara neden olabilecek, birbirleriyle
bağlantılı olarak yürütülen işler de dahil, işyeri ile ilgili özel tehlike kaynaklarını belirleyecektir.
b) Yukarıda belirtilen özel tehlike kaynakları ile ilgili riskleri değerlendirecektir.
c) Yukarıda (a)'da belirtilen kazaların önlenmesi, yayılmasının sınırlandırılması ve acil durumlarda
işyerinin tahliyesinin uygun ve kontrollü bir şekilde yapılması için alınmış olan önlemler
belirtilecektir.
d) Yönetim sisteminin, hem olağan hem de olağanüstü durumlarda İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliği ile bu Yönetmelik hükümlerine uygun yapılandırıldığı gösterilecektir.
1.2. İşveren, bu Yönetmelik kapsamında yapılacak işlerin her aşamasının planlanması ve
uygulanmasında, sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilen prosedür ve düzenlemelere uyacaktır.
1.3. Birden fazla işverenin farklı çalışma yerlerinden sorumlu olması halinde, sağlık ve güvenlik
dokümanının hazırlanmasında ve gerekli iş sağlığı ve güvenliğini sağlayacak önlemlerin alınmasında
işverenler işbirliği yapacaklardır.
2. Yangından korunma
2.1. Yangından korunma, yangının algılanması ve yangınla ve yangının yayılması ile mücadele
konusunda, sağlık ve güvenlik dokümanında belirtildiği şekilde gerekli önlemler alınacaktır.
Mümkün olduğu durumlarda, riskli alanlar yangın duvarları ile ayrılacaktır.
2.2. Sağlık ve güvenlik dokümanında riskli olarak belirlenen tüm yerler, uygun yangın algılama ve
yangından korunma, yangınla mücadele ve alarm sistemleri ile donatılacaktır.
Bu sistemler en az aşağıdakileri kapsayacaktır;
- Yangın algılama sistemleri,
- Yangın alarmları,
- Yangın için ana su borusu,
- Yangın vanaları ve hortumları,
- Basınçlı su sistemleri ve göstergeleri,
- Otomatik sprink sistemleri,
- Gazlı söndürme sistemleri,
- Köpük sistemleri,
- Taşınabilir yangın söndürücüler,
- İtfaiyeci ekipmanları.
2.3. Otomatik olmayan yangın söndürme ekipmanları, kolay ulaşılabilir ve kullanılabilir olacak ve
gerektiğinde zarar görme ihtimaline karşı korunacaktır.
2.4. Yangının algılanması, yangınla ve yangının yayılması ile mücadele konusunda alınacak
önlemlerle ilgili detayları içeren yangından korunma planı işyerinde bulundurulacaktır.
2.5. Acil durum sistemleri ayrılmış olacak veya acil durumlarda işlevlerini yerine getirebilmesini
sağlamak üzere kazalara karşı korunmuş olacaktır.
Gerektiğinde bu sistemler yedekli olacaktır.
2.6. Yangınla mücadele ekipmanları, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği hükümlerine uygun
şekilde işaretlenecektir.
Bu işaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.
3. Acil durumlarda uzaktan kumanda
60
3.1. Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, acil durumlar için uzaktan
kumanda sistemi kurulacaktır.
Bu sistem, acil durumlarda kullanılmak üzere, uygun yerlerde bulunan kumanda yerlerinde ve
gerekiyorsa toplanma yerleri ile tahliye istasyonlarında da bulunacaktır.
3.2. Uzaktan kumanda ekipmanı, en az, havalandırma sistemlerine, tutuşmaya neden olabilecek
ekipmanın acil olarak kapatma sistemine, parlayıcı sıvı ve gaz çıkışını önleyecek sisteme, yangından
korunma sistemlerine ve sondaj kuyusu kontrol sistemine, uzaktan kumanda edebilecek kapasiteye
sahip olacaktır.
4. Genel ve acil durum haberleşme sistemi
4.1. Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, işçi bulunan her işyerinde;
a) işyerinin insan bulunan bütün bölümlerine alarm işaretini iletebilecek kapasiteye sahip sesli veya
ışıklı sistem,
b) işyerinin çoğu zaman işçi bulunan bütün kısımlarından açıkça işitilebilecek kapasiteye sahip sesli
sistem,
c) kıyı ve kurtarma servisleri ile sürekli haberleşmeyi sağlayacak sistem,
bulunacaktır.
4.2. Bu sistemler acil durumlarda işlevlerini sürdürebilecek kapasiteye sahip olacaktır.
Sesli uyarı sistemi, güvenilir olmayan enerji kaynağından beslenmeyen haberleşme sistemleri ile
desteklenecektir.
4.3. Alarm kumandaları uygun yerlerde bulunacaktır.
4.4. Normal olarak insanların bulunmadığı yerlerde, işçilerin kullanabilecekleri uygun haberleşme
sistemi bulunacaktır.
5. Güvenli toplanma yerleri ve isim listesi
5.1. Tahliye ve güvenli toplanma yerlerini, ısıdan, dumandan ve mümkün olduğu kadar patlama
etkilerinden korumak için uygun önlemler alınacak, tahliye ve güvenli toplanma yerlerine ulaşan ve
buralardan çıkışı sağlayan kaçış yolları kullanılabilir durumda olacaktır.
Alınan bu önlemler, güvenli tahliye, kaçış ve kurtarmanın organize edilmesi ve yürütülmesi için
geçecek sürede işçilerin güvenliğini sağlayacak şekilde olacaktır.
5.2. Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, güvenli tahliye veya toplanma
yerinde, bu ekin (C) Bölümünün 3 üncü maddesinde belirtilen ekipmanlara uzaktan kumanda
edebilecek sistemler ile kıyı ve acil servislerle haberleşmeyi sağlayacak donanım bulunacaktır.
5.3. Güvenli toplanma ve tahliye yerleri, çalışma yerlerinden ve diğer tesislerden kolay ulaşılabilir
yerlerde olacaktır.
5.4. Her bir güvenli toplanma yerinde, toplanacak işçilerin isim listesi buralarda asılı bulunacak ve
bu listeler güncelleştirilmiş olacaktır.
5.5. Acil durumlarda özel görevi bulunan işçilerin listesi işyerinin uygun yerlerinde asılı
bulunacaktır.
Bu işçilerin isimleri, bu ekin (A) Bölümünün (2.6) maddesinde belirtilen yazılı talimatlarda yer
alacaktır.
6. Tahliye ve kaçış
6.1. İşçiler herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda eğitileceklerdir.
Genel acil durum eğitimine ek olarak, işçilere sağlık ve güvenlik dokümanında belirlenen işyerinin
özelliğine uygun eğitim verilecektir.
6.2. Sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilen kriterler göz önünde bulundurularak, işçilere hayatta
kalma teknikleri ile ilgili uygun eğitim verilecektir.
6.3. Her iş yerinde acil durumlar için uygun ve yeterli tahliye araçları ile denize doğru kaçış
imkanları bulunacaktır.
6.4. İşyerinin tahliyesi ve deniz kurtarma koşulları için acil durum planı hazırlanacaktır.
Sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilenlere bağlı olarak hazırlanan plan, yedek deniz araçları ve
helikopterler ile bunların yüklenme süreleri ve kapasiteleri ile ilgili kriterleri de içerecektir.
Her bir yükleme için gerekli olan süre sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilecektir.
Yedek deniz araçları, tahliye ve kurtarma gereklerini karşılayacak şekilde düzenlenecek ve
donatılacaktır.
6.5. Cankurtaran sandalı, botu, simidi ve yeleği ile ilgili asgari gerekler;
- Yeterli bir süre hayatta kalmayı sağlayacak uygunlukta ve donanımda olacaktır.
61
- Bütün işçilere yetecek sayıda olacaktır.
- Türü işyerine uygun özellikte olacaktır.
- İşlevleri ve kullanılacakları koşullar dikkate alınarak uygun malzemeden yapılmış olacak ve
kullanım için hazır bulundurulacaktır.
- Kullanıldıklarında dikkat çekici renklerde olacak ve kurtarma ekibinin dikkatini çekmekte
kullanılacak araçlarla donatılacaktır.
6.6. Acil kullanım için yeterli can kurtarma araç ve gereci hazır bulundurulacaktır.
7. Güvenlik tatbikatları
İşyerlerinde güvenlik tatbikatları yapılacak ve düzenli aralıklarla tekrar edilecektir;
- Sağlık ve güvenlik dokümanında belirlenen kriterler doğrultusunda, acil durum ekipmanının
kullanılması veya işletilmesi görevi de dahil acil durumlarda özel görevi bulunan bütün işçiler
eğitilecek ve bu görevlerini yerine getirme becerileri kontrol edilecektir.
Görevli işçilere, bu ekipmanların doğru bir şekilde kullanılması veya işletilmesi hususunda da
tatbikat yaptırılacaktır.
- Tatbikatta kullanılan bütün acil durum ekipmanı test edilecek, temizlenecek ve yeniden dolumu
yapılacak veya yenilenecek ve kullanılan bütün taşınabilir ekipman muhafaza edildikleri yerlerine geri
konacaktır.
- Cankurtaran teknelerinin operasyon için hazır olduğu teyit edilecektir.
8. Sıhhi tesisler
8.1. Soyunma yerleri, elbise dolapları
8.1.1. Çalışmaları sırasında özel iş elbiseleri giymek zorunda olan işçiler için uygun soyunma
yerleri sağlanacaktır.
Soyunma yerleri kolaylıkla ulaşılabilecek yerlerde ve yeterli büyüklükte olacak ve buralarda oturma
yerleri bulunacaktır.
8.1.2. Soyunma odaları yeterince geniş olacak ve burada her işçi için çalışma saatleri içinde
elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır.
Nemli, tozlu, kirli ve benzeri işlerde veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş elbiseleri ile
harici elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi için, elbise dolapları yan yana iki bölmeli olacak veya
iki ayrı elbise dolabı verilecektir.
Islak iş elbiselerinin kurutulabilmesi için gerekli imkanlar sağlanacaktır.
8.1.3. Kadınlar ve erkekler için ayrı soyunma yerleri olacaktır.
8.1.4. Soyunma yeri gerekmeyen işyerlerinde işçilerin elbiselerini koyabilecekleri uygun bir yer
sağlanacaktır.
8.2. Duşlar
İşçilere ait sosyal tesislerde sağlanan imkanlara ilave olarak, gerektiğinde çalışma yerlerinin
yakınında uygun duş tesisleri yapılacaktır.
8.3. Tuvalet ve lavabolar
İşçilere ait sosyal tesislerde sağlanan imkanlara ilave olarak, gerektiğinde çalışma yerlerinin
yakınında uygun tuvalet ve lavabolar yapılacaktır.
Tuvaletler kadın ve erkek işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
9. İlk yardım odaları ve ekipmanları
9.1. İşyerinde yapılan işin özelliğine ve işyerinin büyüklüğüne göre, bir veya daha fazla ilk yardım
odası bulunacaktır.
9.2. İlk yardım odalarında, ilk yardım hizmetinin verilebilmesi ve gerektiğinde işyeri hekiminin
talimatı doğrultusunda tedavi yapılabilmesi için yeterli sayıda uzman işçi ile uygun ekipman, malzeme
ve ilaç bulundurulacaktır.
Buralar Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenecektir.
9.3. Ayrıca, çalışma koşullarının gerektirdiği her yerde ilkyardım ekipmanı bulundurulacaktır.
Bu ekipman uygun şekilde işaretlenecek ve kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.
10. Barınma
10.1. Yapılan işin doğası, büyüklüğü ve süresi gerektiriyorsa, işveren işçilere uygun barınma
olanakları sağlayacaktır.
Bu barınaklar aşağıdaki özelliklere sahip olacaktır.
- Sağlık ve güvenlik dokümanında belirtildiği şekilde, patlamaların etkisine, duman ve gaz
sızmalarına ve yangın çıkmasına ve yangının yayılmasına karşı uygun şekilde korunmuş olacaktır.
62
- Uygun havalandırma, ısıtma ve aydınlatma sistemleri ile donatılmış olacaktır.
- Her katta, kaçış yollarına açılan birbirinden bağımsız en az iki çıkış yeri bulunacaktır.
- Diğer alanlardan gelebilecek, sağlığa zararlı gürültü, koku ve dumana ve sert hava koşullarına
karşı korunmalı olacaktır.
- Tehlikeli alanlardan uzakta ve çalışma yerlerinden ayrı olacaktır.
10.2. Bu barınaklarda, işyerinde kalacak işçilere yetecek sayıda yatak veya ranza bulundurulacaktır.
Yatmak için ayrılan bütün odalar, işçilerin giysilerini koyabilecekleri büyüklükte yeterli alana sahip
olacaktır.
Kadınlar ve erkekler için yatakhaneler ayrı ayrı olacaktır.
10.3. Bu barınma yerlerinde sıcak ve soğuk akar su bulunan yeterli sayıda duş ve yıkanma yerleri
bulunacaktır.
Duşlar, kadın ve erkekler için ayrı ayrı olacaktır.
Duşlar, işçilerin rahatça yıkanabileceği genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda olacaktır.
10.4. Barınaklarda yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır.
Tuvalet ve lavabolar, kadın ve erkekler için ayrı ayrı olacaktır.
10.5. Barınakların ve buralardaki tüm malzemelerin her zaman uygun hijyenik şartlarda olması
sağlanacaktır.
11. Helikopter operasyonları
11.1. İşyerlerinde helikopter pisti, en büyük helikopterin en zor şartlarda kolayca inip
kalkabileceği ve görevini yerine getirebileceği büyüklükte olacak ve helikopter operasyonlarının
kolay yapılmasına olanak sağlayacak şekilde yerleştirilecektir.
Helikopter pisti planlanan hizmetlere uygun yapıda tasarlanacak ve inşa edilecektir.
11.2. Helikopterlerin müdahalesini gerektirecek herhangi bir kazada kullanımına ihtiyaç duyulacak
malzemeler, helikopterin konacağı alanın yakınlarında depolanacaktır.
11.3. İşçilerin ikamet ettikleri işyerlerinde, helikopter hareketleri esnasında yeterli sayıda, amaca
uygun eğitimli acil müdahale personeli helikopter pistinde hazır bulunacaktır.
12. İşyerlerinin denizlerde konuşlandırılması - güvenlik ve sağlamlık
12.1. Sondajla maden çıkartma işletmelerinin açık denizde konuşlandırılması esnasında, işçilerin
sağlık ve güvenliklerini korumak için gerekli olan bütün önlemler alınacaktır.
12.2. İşyerlerinin açık denizde konuşlandırılması ile ilgili çalışmalar, güvenliği ve sağlamlığı sürekli
kılacak şekilde yapılacaktır.
12.3. İşyerlerinin açık denizde konuşlandırılması çalışmaları sırasında kullanılan ekipman ve
çalışma yöntemleri, hem normal hem de kritik koşullar göz önünde bulundurularak, sondajla maden
çıkartma işletmelerinde çalışacak işçilerin maruz kalacakları riskleri azaltacak şekilde olacaktır.
5.10 Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (Lpg) Piyasası Eğitim Yönetmeliği
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan
Resmi Gazete Tarihi : 25/03/2006
Resmi Gazete Sayısı : 26119
BİRİNCİ BÖLÜM : Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1 - (1) Bu Yönetmeliğin amacı; sıvılaştırılmış petrol gazlarının yurtiçi ve yurt dışından
temini, dağıtımı, taşınması, depolanması, dolumu, bayiliği ile LPG tüpü imalatı, LPG tüpü muayenesi,
tamiri ve bakımı ile LPG tesisatı projelendirme ve imalat faaliyetlerinde yer alan personelin eğitimine
ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
Madde 2 - (1) Bu Yönetmelik sıvılaştırılmış petrol gazları (LPG) piyasasında görev yapacak
sorumlu müdürler, tanker şoförleri, dolum personeli, tüp dolum personeli, tüp dağıtım araçlarının
şoförleri ve tüp dağıtım personeli, tanker dolum personeli, test ve muayene elemanları ve otogaz LPG
dolum personeli, pompacılar ile tesisat, projelendirme ve imalatında görev alan diğer personeli kapsar.
Dayanak
63
Madde 3 - (1) Bu yönetmelik 2/3/2005 tarihli ve 5307 sayılı Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG)
Piyasası Kanunu ve Elektrik Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ve 20/2/2001
tarihli ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu hükümlerine dayanılarak, hazırlanmıştır.
Tanımlar ve Kısaltmalar
Madde 4 - (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Başkan: Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Başkanını,
b) Dağıtım: LPG'nin, tüplü ve otogaz olarak kullanıcılara ve bayilere, dökme olarak kullanıcılara
satış ve ikmal faaliyetlerinin bütününü,
c) Dolum tesisi: Dağıtıcının tescilli markası ve amblemini ve teknik düzenlemelere uygun tüplere
veya sözleşme ile diğer bir dağıtıcının tescilli markası ve amblemini taşıyan ve teknik düzenlemelere
uygun tüplere, otogaz ve dökme LPG'nin taşıma araçlarına doldurulduğu, boşaltıldığı, depolandığı ve
teknik düzenlemelere göre kurulan ve çalışan bir dağıtıcıya ait tesisi,
ç) İlgili mevzuat: Sıvılaştırılmış Petrol Gazları piyasasına ilişkin 5307 sayılı Kanun ve bu Kanuna
göre Kurumca çıkartılacak yönetmelik, lisans, tebliğ, genelge ve Kurul kararlarını,
d) Kanun: 2/3/2005 tarihli ve 5307 sayılı Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Kanununu ve
Elektrik Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunu,
e) Kurul: Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunu,
f) Kurum: Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunu,
g) LPG tüpü imalatı: LPG tüpünün teknik düzenlemelere, standartlara ve ilgili mevzuata uygun
olarak imalatını,
ğ) LPG tüpü muayene, test, tamir ve bakım faaliyetleri: LPG tüpünün teknik düzenlemelere,
standartlara ve ilgili mevzuata uygun olarak muayene, test, tamir ve bakım faaliyetlerini,
h) LPG yetkili personel: LPG piyasasında görev yapacak tanker şoförleri, dolum personeli, tüp
dolum personeli, tüp dağıtım araçlarının şoförleri ve tüp dağıtım personeli, tanker dolum personeli,
test ve muayene elemanları ve otogaz LPG dolum personeli, pompacılar ile tesisat, projelendirme ve
imalatında görev alan diğer personeli,
ı) Otogaz İstasyonu: Dağıtıcı veya bunlarla tek elden satış sözleşmesi yapmış bayilerce ilgili
mevzuata uygun (teknik, kalite ve güvenlik) olarak kurulup, dağıtıcının tescilli markası ve amblemi
altında faaliyette bulunan ve esas itibarıyla motorlu araçların otogaz LPG, madeni yağ, temizlik ve
ihtiyarî olarak bakım ile kullanıcıların, tüplü LPG hariç, diğer asgarî ihtiyaçlarını karşılayacak
imkânları sunan akaryakıt istasyonu içinde veya müstakil olarak hizmet veren tesisleri,
i) Piyasa faaliyeti: LPG'nin ithali, ihracı, depolanması, taşınması, dağıtımı ve bayiliğini,
j) Sıvılaştırılmış petrol gazları (LPG): Petrol ve doğal gazdan elde edilerek basınç altında
sıvılaştırılan propan, bütan ve izomerleri gibi hidrokarbonlar veya bunların karışımını,
k) Sorumlu Müdür: Nitelik, yetki ve sorumlulukları Kurum tarafından çıkarılan "Sıvılaştırılmış
Petrol Gazları (LPG) Piyasası Sorumlu Müdür Yönetmeliği"nde belirlenen personeli,
l) Teknik düzenleme: LPG'nin niteliği ile LPG faaliyetlerinde kullanılan mekân, aksam ve
hareketlerin tanımlanmasında TSE standartları ve ilgili mevzuatla getirilen düzenlemeleri,
m) TMMOB: Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğini,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM : Hedef ve İlkeler
Hedefler
Madde 5 - (1) Sıvılaştırılmış petrol gazları piyasasında görev alacak personele, hizmete yönelik
olarak verilecek eğitimlerle piyasadaki teknolojik gelişmelerin takibi, hizmet kalitesinin arttırılması,
mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve davranışların kazandırılması, çevreye verilebilecek zararın ve
ekonomik kayıpların önlenmesi, can ve mal güvenliğinin sağlanması hedeflenmektedir.
İlkeler
Madde 6 - (1) Eğitimin istenen amaca ulaşması için aşağıdaki ilkeler uygulanır:
a) Eğitimin sürekli olması,
b) Eğitimin, piyasa ihtiyaçları dikkate alınarak, düzenlenecek plan ve programlara
dayandırılması,
c) Eğitimden yararlanmada öncelikler esas alınarak personele fırsat eşitliği sağlanması,
ç) Eğitim programlarının sürekli değerlendirilmesi ve geliştirilmesi,
d) Eğitim faaliyetlerinin yapılacağı yerlerin eğitimin gereklerine göre düzenlenmesi ve eğitim
şartlarına göre donatılması,
64
e) Eğitime tabi tutulan personelin eğitimde kazandırılan niteliklere uygun görevlerde istihdam
edilmesi.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM : Eğitime İlişkin Hususlar
Eğitimli personel çalıştırma zorunluluğu
Madde 7 - (1) LPG Piyasasında görev yapacak; sorumlu müdürler, tanker şoförleri, dolum
personeli, tüp dolum personeli, tüp dağıtım araçlarının şoförleri ve tüp dağıtım personeli, tanker dolum
personeli, test ve muayene elemanları ve otogaz LPG dolum personeli, pompacılar ile tesisat,
projelendirme ve imalatında görev alacak diğer personelin TMMOB'a bağlı ilgili meslek odaları
tarafından düzenlenecek eğitim programlarına katılarak sorumlu müdürlerin "Sorumlu Müdür
Belgesi", diğer personelin de "LPG Yetkili Personel" belgesi almaları zorunludur.
(2) Belgesi olmayan personel çalıştırılamaz.
Belge yenileme ve vize
Madde 8 - (1) "Sorumlu Müdür Belgesi"nin geçerlilik süresi beş yıldır. Sorumlu Müdür Belgesi
sahipleri, süre sonunda belgelerini yenileyebilmek için ilgili meslek odasının düzenleyeceği eğitime
tekrar katılmak zorundadır.
(2) Ayrıca, söz konusu belge TMMOB'a bağlı ilgili meslek odasına her yıl vize ettirilir.
Sorumlu müdür eğitim konuları
Madde 9 - (1) Sorumlu müdürler için eğitim programı asgari olarak;
a) LPG Piyasası ile ilgili hukuki düzenlemelerin genel esaslarını,
b) LPG Piyasası ile ilgili teknik düzenlemeleri ve uygulamalarını,
c) İş sağlığı ve iş güvenliği mevzuatını,
ç) Her türlü emniyet tedbirleri ve uygulamalarını,
d) Yangınla mücadele ve ilk yardım konularını,
e) Çalışan personelin eğitimine yönelik planlama ve uygulamalarını,
f) Personel yönetimini,
g) İnsan ve çevre sağlığı ile ilgili konuları,
kapsar.
LPG yetkili personel eğitim konuları
Madde 10 - (1) Bu Yönetmeliğe göre yapılacak eğitimde yer alacak konular, personelin hizmet ve
çalışma alanına göre, gerçek ihtiyaçlar doğrultusunda ve muhtemel sorunların çözümüne yönelik
olarak belirlenir. Bu kapsamda, eğitim programı 14 üncü maddede sayılan personel için asgari olarak;
a) İşçi sağlığı ve iş güvenliğini,
b) Emniyet tedbirlerini,
c) Yangınla mücadeleyi,
ç) İlk yardımı,
d) Meslek alanlarına ilişkin pratik eğitimi,
e) Teknik düzenlemelere yönelik eğitimleri,
f) İnsan ve çevre sağlığı ile ilgili konuları,
kapsar.
Uygulama
Madde 11 - (1) Eğitim, yılda iki defadan az olmamak üzere, uzmanlığı TMMOB tarafından kabul
edilen kişilerce verilir ve eğitim konularının güncelliği ilgili meslek odası tarafından sağlanır.
(2) TMMOB, sorumlu müdür ve LPG yetkili personel eğitimi başvuru şeklini, eğitim ve sınav
koşullarını, eğitim süresi ve programını, "Sorumlu Müdür-LPG Yetkili Personel Eğitimi" ile "Sorumlu
Müdür-LPG Yetkili Personel Belgesi" ücretlerini her yıl Ocak ayında belirler ve ilgili odalarının
yayınları ile duyurulmasını sağlar.
(3) Eğitimlere katılarak belge almaya hak kazananlara ait bilgiler eğitimi veren ilgili meslek
odasınca saklanır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM : Son Hükümler
Yürürlük
Madde 12 - (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 13 - (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Başkanı yürütür.
65
5. 11 Titreşim Yönetmeliği
23 Aralık 2003 Tarihli Resmi Gazete
Sayı: 25325
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından:
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, işçilerin mekanik titreşime maruz kalmaları sonucu ortaya
çıkabilecek sağlık ve güvenlik risklerinden korunmalarını sağlamak için alınması gerekli önlemleri
belirlemektir.
Kapsam
Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren ve
mekanik titreşime maruz kalma riski bulunan tüm işyerlerinde uygulanır.
Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile, titreşime maruz
kalma riski bulunan tüm işyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de uygulanır.
Dayanak
Madde 3 — Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre düzenlenmiştir.
Tanımlar
Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen;
a) El – kol titreşimi: İnsanda el–kol sistemine aktarıldığında, işçilerin sağlık ve güvenliği için risk
oluşturan ve özellikle de, damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan mekanik titreşimi,
b) Bütün vücut titreşimi: Vücudun tümüne aktarıldığında, işçilerin sağlık ve güvenliği için risk
oluşturan, özellikle de, bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan mekanik titreşimi,
c) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
İşverenlerin Yükümlülükleri
Maruziyet Sınır Değerleri ve Maruziyet Etkin Değerleri
Madde 5 — Maruziyet sınır değerleri ve maruziyet etkin değerleri:
a) El – kol titreşimi için;
1) Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 5 m/s2,
2) Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet etkin değeri 2,5 m/s2.
İşçinin el–kol titreşimine maruziyeti, bu Yönetmelik Ek’inin A Bölümünün 1 inci maddesi
hükümlerine göre değerlendirecek veya ölçülecektir.
b) Bütün vücut titreşimi için;
1) Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 1,15 m/s2,
2) Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet etkin değeri 0,5 m/s2 olacaktır.
İşçinin bütün vücut titreşimine maruziyeti bu Yönetmeliğin Ek’inin B bölümünün 1 inci
maddesinin hükümlerine göre değerlendirilecek veya ölçülecektir.
Risk Belirlenmesi ve Değerlendirmesi
Madde 6 — İşyerlerinde mekanik titreşime maruziyetten kaynaklanan risklerin belirlenmesi ve
değerlendirilmesi ile ilgili olarak aşağıda belirtilen hususlara uyulacaktır:
a) İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 6 ncı maddesinin (c) bendi ve 9 uncu
maddesinin (a) bendinde belirtilen yükümlülükleri yerine getirirken, işçilerin maruz kaldığı mekanik
titreşim düzeyini değerlendirecek ve gerekiyorsa ölçecektir. Ölçüm, bu Yönetmeliğin Ek’indeki A ve
B Bölümlerinin 2 nci maddelerine uygun olarak yapılacaktır.
b) Mekanik titreşime maruziyet düzeyi; kullanılan ekipmanla yapılan çalışmalardan elde edilen
gözlemler ile ekipmanın üreticisinden elde edilecek bilgi de dahil olmak üzere, ekipmanda veya
ekipmanın kullanıldığı özel koşullarda oluşacak titreşimin büyüklüğü hakkındaki bilgiler dikkate
alınarak değerlendirilecektir.
Yukarıdaki değerlendirme özel aygıt ve uygun yöntem kullanılarak yapılacak ölçüm yerine
geçmez.
66
c) Yukarıda (a) bendinde belirtilen değerlendirme ve ölçümler, İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliğinin 7 nci maddesinde belirtilen yetkili uzman kişi veya kuruluşlarca planlanıp yapılacak
ve uygun aralıklarla tekrarlanacaktır. Mekanik titreşime maruziyet düzeyi hakkındaki değerlendirme
ve/veya ölçümlerden elde edilen veriler daha sonra tekrar kullanılmak üzere uygun biçimde
saklanacaktır.
d) İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 6 ncı maddesinin (c) bendine göre yapılacak
risk değerlendirmesinde özellikle aşağıdaki hususları dikkate alacaktır:
1) Aralıklı titreşim veya tekrarlanan şoklara maruziyet de dahil maruziyetin türü, düzeyi ve süresi,
2) Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinde belirtilen maruziyet sınır değerleri ve maruziyet etkin
değerleri,
3) Riske duyarlı işçilerin sağlık ve güvenliğine olan etkiler,
4) Mekanik titreşim ile işyeri veya başka bir iş ekipmanı arasındaki etkileşimden kaynaklanan ve
işçinin güvenliğine tesir eden dolaylı etkileri,
5) İş ekipmanı üreticilerinin mevzuat gereği verdiği bilgileri,
6) Mevcut ekipman yerine kullanılabilecek, mekanik titreşime maruziyet düzeyini azaltacak
şekilde tasarlanmış iş ekipmanının bulunup bulunmadığı,
7) Bütün vücut titreşimi maruziyetinin işverenin sorumluluğundaki normal çalışma saatleri dışında
da devam etmesi durumunda maruziyetin boyutu,
8) Düşük sıcaklık ve bunun gibi özel çalışma koşulları,
9) Sağlık gözetiminden elde edilen bilgileri, mümkünse yayınlanmış bilgileri.
e) İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 9 uncu maddesinin (a) bendinin 1 numaralı alt
bendi uyarınca risk değerlendirmesi yapılmasını sağlayacak ve bu Yönetmeliğin 5 inci ve 6 ncı
maddesi uyarınca alınması gerekli önlemleri belirleyecektir. Yapılan risk değerlendirmesiyle ilgili
uygun kayıt tutulacaktır. Çalışma koşullarında önemli değişiklik olduğunda veya sağlık gözetimi
sonuçlarının gerektirdiği durumlarda risk değerlendirmesi yeniden yapılacaktır.
Maruziyetin Önlenmesi veya Azaltılması
Madde 7 — Mekanik titreşime maruziyetin önlenmesi veya azaltılması için;
a) Teknik ilerlemeler göz önünde bulundurularak, mekanik titreşime maruz kalmaktan
kaynaklanan riskler öncelikle kaynağında yok edilecek veya en aza indirilecektir. Bu tür risklerin
önlenmesi ve azaltılmasında, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 6 ncı maddesinin (b) bendinde
belirtilen genel prensiplere uyulacaktır.
b) Bu Yönetmeliğin 4 üncü maddesi uyarınca yapılan risk değerlendirmesinde 5 inci maddenin (a)
bendinin (2) numaralı alt bendi ile (b) bendinin (2) numaralı alt bendinde belirtilen maruziyet etkin
değerlerinin aşıldığının tespit edilmesi halinde, işveren, mekanik titreşime ve yol açtığı risklere
maruziyeti en aza indirmek için özellikle aşağıdaki hususları dikkate alarak teknik ve organizasyon
önlemleri ile ilgili program yapacak ve uygulayacaktır;
1) Mekanik titreşime maruziyeti azaltan başka çalışma yöntemleri,
2) Yapılacak iş dikkate alınarak mümkün olan en az titreşim oluşturacak uygun ergonomik tasarım
ve uygun iş ekipmanı seçimi,
3) Titreşimin zarar verme riskini azaltmak için, bütün vücut titreşimini etkili bir biçimde azaltan
oturma yerleri ve el–kol sistemine aktarılan titreşimi azaltan el tutma yerleri ve benzeri yardımcı
donanım sağlanması,
4) İşyeri, işyeri sistemleri ve iş ekipmanları için uygun bakım programları,
5) İşyerlerinin ve çalışma yerlerinin tasarımı ve düzeni,
6) İşçilere, mekanik titreşime maruz kalmayı en aza indirecek şekilde iş ekipmanını doğru ve
güvenli bir biçimde kullanmaları için uygun bilgi, eğitim ve talimat verilmesi,
7) Maruziyet süresi ve şiddetinin sınırlanması,
8) Yeterli dinlenme sürelerini kapsayan uygun çalışma programı,
9) Maruz kalan işçiyi soğuktan ve nemden koruyacak giysi sağlanması.
c) İşçiler, hiçbir durumda maruziyet sınır değerlerini aşan titreşime maruz kalmayacaklardır. Bu
Yönetmelik gereği alınan önlemlere rağmen maruziyet sınır değeri aşılmış ise, işveren, maruziyeti
sınır değerin altına indirecek önlemleri derhal alacaktır. Maruziyet sınır değerinin aşılmasının
nedenleri belirlenecek ve sınır değerin yeniden aşılmasını önlemek için gerekli koruma ve önleme
tedbirleri alınacaktır.
67
d) İşveren, Yönetmeliğin bu maddesindeki önlemleri, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 15
inci maddesinde belirtilen özel risk grubundaki işçilerin durumlarına uygun hale getirecektir.
İşçilerin Bilgilendirilmesi ve Eğitimi
Madde 8 — İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 10 uncu ve 12 nci maddelerinde
belirtilen hususlarla birlikte, işyerinde mekanik titreşim riskine maruz kalan işçilerin ve/veya
temsilcilerinin bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (a) bendine göre yapılan risk değerlendirmesi
sonuçları hakkında ve özellikle de aşağıdaki konularda bilgilendirilmelerini ve eğitilmelerini
sağlayacaktır:
a) Mekanik titreşimden kaynaklanan riskleri önlemek veya en aza indirmek amacıyla bu
Yönetmelik hükümlerini uygulamak için alınan önlemler,
b) Maruziyet sınır değerleri ve maruziyet etkin değerleri,
c) Bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesine göre yapılan, mekanik titreşimin değerlendirme ve ölçüm
sonuçları ve iş ekipmanlarının kullanımından kaynaklanabilecek hasar,
d) Hasar belirtilerinin niçin ve nasıl belirleneceği ve bildirileceği,
e) Hangi durumlarda işçilere sağlık gözetimi uygulanacağı,
f) Mekanik titreşime maruziyeti en aza indirecek güvenli çalışma yöntemi.
İşçilerin Görüşünün Alınması ve Katılımın Sağlanması
Madde 9 — İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 11 inci maddesine uygun olarak işçilerin
veya temsilcilerinin bu Yönetmeliğin kapsadığı konularda görüşleri alınacak ve katılımları
sağlanacaktır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Çeşitli Hükümler
Sağlık Gözetimi
Madde 10 — İşçiler aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurularak sağlık gözetimine tabi
tutulacaktır:
a) Bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (a) bendi gereğince yapılan risk değerlendirmesi sonucunda
sağlık riski olduğunun anlaşılması halinde işçiler uygun sağlık gözetimine tabi tutulacaktır.
Mekanik titreşime maruziyet sonucu ortaya çıkabilecek sağlık sorunlarının önlenmesi ve erken
tanı amacıyla, sağlık gözetimi sonuçları dikkate alınarak, gerekli koruyucu önlemler alınacaktır.
Sağlık gözetimi yapılırken aşağıdaki hususlar da dikkate alınacaktır:
- Maruz kalınan titreşimin işçilerde tanımlanabilir bir hastalık veya sağlığa zararlı bir etkiye neden
olduğu tespit edilebildiği durumlar,
- Hastalığın veya etkilenmenin işçinin özel çalışma koşullarından ortaya çıkması hali,
- Hastalık veya etkilenmenin saptanması için geçerli ve uygun yöntemlerin bulunduğu durumlar.
Her durumda, bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin (a) bendinin (2) numaralı alt bendi ile (b)
bendinin (2) numaralı alt bendinde belirtilen değerleri aşan mekanik titreşime maruz kalan işçilere
uygun sağlık gözetimi yapılacaktır.
b) Sağlık gözetimi ile ilgili her işçinin kişisel sağlık kaydı tutulacak ve güncelleştirilecektir. Sağlık
kayıtları, sağlık gözetiminin bir özetini içerecektir. Bu kayıtlar gizlilik esasına uygun olarak ve
gerektiğinde incelenebilecek şekilde saklanacaktır. Yetkili makamlarca istendiğinde, kayıtların bir
örneği verilecektir. Her işçi, istediğinde, kendisiyle ilgili kayıtlara ulaşabilecektir.
c) Sağlık gözetimi sonucuna göre bir işçide, hekim veya iş sağlığı uzmanı tarafından işteki
mekanik titreşime maruz kalmanın sonucu olarak değerlendirilen, tanımlanabilir bir hastalık veya
olumsuz bir sağlık etkisi saptandığında;
1) İşçi, hekim veya uzman kişi tarafından kendisi ile ilgili sonuçlar hakkında bilgilendirilecektir.
Özellikle, maruziyet sonlandıktan sonra yapılacak olan sağlık gözetimi ile ilgili bilgi ve öneri
alacaktır.
2) Gizlilik prensibine uyularak, sağlık gözetiminde saptanan önemli bulgular hakkında işveren de
bilgilendirilecektir.
3) İşveren;
- Bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesi uyarınca yapılan risk değerlendirmesini gözden geçirecektir.
- Riskleri önlemek veya azaltmak için bu Yönetmeliğin 7 nci maddesi uyarınca alınan önlemleri
gözden geçirecektir.
68
- Riskleri önlemek veya azaltmak için bu Yönetmeliğin 7 nci maddesi uyarınca gerekli görülen ve
işçinin riske maruz kalmayacağı başka bir işte görevlendirilmesi de dahil, önlemleri uygularken,
uzmanların veya yetkili makamın önerilerini dikkate alacaktır,
- Benzer biçimde maruz kalan başka bir işçinin sağlık durumunun gözden geçirilmesi ve düzenli
sağlık gözetimi yapılması için gerekli düzenlemeyi yapacaktır. Bu durumda, hekim, uzman veya
yetkili makam maruz kalan işçiler için tıbbi muayene isteyebilir.
Özel Koşullar
Madde 11 — Bu Yönetmeliğin uygulanması bakımından özel koşullar aşağıda belirtilmiştir:
a) Deniz ve hava taşımacılığında, işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunmasıyla ilgili genel ilkelere
uyulması koşuluyla, bütün vücut titreşimi bakımından, işin ve işyerinin özellikleri açısından, alınan
tüm teknik ve idari önlemlere rağmen, maruziyet sınır değerlerine uyulmasının mümkün olmadığı
koşullarda, bu Yönetmeliğin 7 nci maddesinin (c) bendi uygulanmayacaktır.
b) İşçinin mekanik titreşim maruziyetinin genellikle bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin (a)
bendinin (2) numaralı alt bendi ve (b) bendinin (2) numaralı alt bendinde belirtilen maruziyet etkin
değerlerinin altında olduğu, ama zaman zaman belirgin değişiklikler gösterdiği ve maruziyet sınır
değerini aştığı durumlarda bu Yönetmeliğin 7 nci maddesinin (c) bendi uygulanmaz. Bu durumda, 40
saatlik ortalama maruziyet değeri, maruziyet sınır değerinden düşük olacak ve işteki çeşitli maruziyet
etkenlerinden kaynaklanan risklerin, maruziyet sınır değerindeki maruziyetten kaynaklanan risklerden
daha az olduğu kanıtlanacaktır.
c) Yukarıda (a) ve (b) bendlerinde belirtilen uygulamaya, özel koşullar dikkate alınarak ortaya
çıkan risklerin en aza indirildiğinin ve ilgili işçilerin uygun sağlık gözetimine tabi tutulduklarının
Bakanlık iş müfettişlerince tespit edilmesi halinde dört yıl için izin verilebilir. Mevcut durum,
iyileştirici koşullar en kısa sürede sağlanarak ortadan kaldırılacaktır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Son Hükümler
İlgili Avrupa Birliği Mevzuatı
Madde 12 — Bu Yönetmelik, 25/6/2002 tarihli ve 2002/44/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve
Konseyi Direktifi esas alınarak hazırlanmıştır.
Geçici Madde — İşverenler, bu Yönetmeliğin 7 nci maddesinin (c) bendindeki yükümlülüklerin
yerine getirilmesiyle ilgili olarak, Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce işçilere verilmiş olan
ve maruziyet sınır değerlerine uymayan iş ekipmanının kullanıldığı yerlerde, son teknik ilerlemeler
ve/veya alınmış idari önlemleri dikkate alarak, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3
yıl içerisinde işyerlerini bu Yönetmelik hükümlerine uygun hale getireceklerdir.
Yürürlük
Madde 13 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinden 3 yıl sonra yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 14 — Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
EK
A. EL – KOL TİTREŞİMİ
1. Maruziyet değerlendirmesi
El – kol titreşimine maruziyet düzeyinin değerlendirmesi, sekiz saatlik bir referans döneme A (8)
normalize edilen, frekans ağırlıklı ivme değerlerinin karelerinin toplamının (rms) (toplam değer) kare
kökü cinsinden ifade edilen, TS ENV 25349 – Mekanik Titreşim–İnsanın Elle Geçen Titreşime Maruz
Kalmasının Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine Ait Kılavuz – standardına göre gündelik maruziyet
değeri belirlenir.
Maruziyet düzeyi değerlendirmesi, kullanılan iş ekipmanından yayılan titreşim düzeyi hakkında
üretici tarafından kullanma kılavuzunda belirtilen bilgiler, yapılan çalışmadaki gözlem ve ölçüm
sonuçlarına göre yapılır.
2. Ölçüm
Bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (a) bendine göre ölçüm yapıldığında;
a) Kullanılan yöntemler mekanik titreşime maruz kalan işçilerin kişisel maruziyetini
belirliyebilecek nitelikte olacaktır. TS ENV 25349 standartına göre, kullanılan cihazlar ve yöntemler,
ölçülecek mekanik titreşimin karakteristiğine, çevresel etkilere ve ölçüm aygıtlarının özelliklerine
uyumlu olacaktır.
69
b) Çift elle kullanılan aygıtlarda, ölçümler her el için yapılacaktır. Maruziyet, her iki eldeki en
yüksek değer esas alınarak belirlenecek ve diğer el ile ilgili bilgiler de verilecektir.
3. Etkileşim
Mekanik titreşim, elle yapılan ölçümleri veya göstergelerin okunmasını etkiliyor ise, bu
Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (d) bendinin 4 numaralı alt bendi dikkate alınacaktır.
4. Dolaylı riskler
Mekanik titreşim özellikle yapıların dayanıklılığını veya bağlantı yerlerinin güvenliğini etkiliyor
ise, bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (d) bendinin 4 numaralı alt bendi dikkate alınacaktır.
5. Kişisel koruyucular
El-kol titreşimine karşı kullanılan kişisel koruyucu donanım, bu Yönetmeliğin 7 nci maddesinin
(b) bendinde belirtilen önlemler ile ilgili programlara dahil edilebilir.
B. BÜTÜN VÜCUT TİTREŞİMİ
1. Maruziyet değerlendirmesi
Bütün vücut titreşimine maruziyet düzeyinin değerlendirmesi, sekiz saatlik dönemde A(8) sürekli
ivme eşdeğeri cinsinden tanımlanan, en yüksek (rms) değer veya frekans ağırlıklı ivmelerin en yüksek
titreşim dozu değeri (VDV) olarak hesaplanan, TS EN 1032 – Mekanik Titreşim– Bütün Vücudun
Titreşim Emisyon Değerinin Tayin Edilmesi Amacıyla Hareketli Makinelerin Denenmesi – Genel – ve
TS 2775 – Tüm Vücudun Titreşim Etkisi Altında Kalma Durumunun Değerlendirilmesi İçin Kılavuz –
sayılı TSE standardlarına göre gündelik maruziyet değeri belirlenir.
Maruziyet düzeyi değerlendirmesi, kullanılan iş ekipmanından yayılan titreşim düzeyi hakkında
üretici tarafından kullanma kılavuzunda belirtilen bilgiler, yapılan çalışmadaki gözlem ve ölçüm
sonuçlarına göre yapılır.
Deniz taşımacılığında, 1 Hz’in üzerindeki titreşimler değerlendirmeye alınacaktır.
2. Ölçüm
Bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (a) bendine göre ölçüm yapıldığında, kullanılan yöntemler söz
konusu mekanik titreşime maruz kalan işçilerin kişisel maruziyetini belirliyebilecek nitelikte olacaktır.
Kullanılan yöntemler ölçülecek mekanik titreşimin özelliklerine, çevresel etkilere ve ölçüm
aygıtlarının özelliklerine uygun olacaktır.
3. Etkileşim
Mekanik titreşim, elle yapılan ölçümleri veya göstergelerin okunmasını etkiliyor ise, bu
Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (d) bendinin 4 numaralı alt bendi dikkate alınacaktır.
4. Dolaylı riskler
Mekanik titreşim özellikle yapıların dayanıklılığını veya bağlantı yerlerinin güvenliğini etkiliyor
ise, bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (d) bendinin 4 numaralı alt bendi dikkate alınacaktır.
5. Maruziyetin boyutu
Özellikle, yapılan işin özelliği nedeniyle işçinin, işverenin gözetimindeki dinlenme tesislerinden
yararlandığı yerlerde, bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (d) bendinin 7 numaralı alt bendi
uygulanacaktır. Bu tesislerdeki bütün vücut titreşimi, "zorunlu durumlar"dışında kullanım amaçlarına
ve koşularına uygun düzeye indirilecektir.
5. 12 Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları
Yönetmeliği
21 Şubat 2004 Tarihli Resmi Gazete
Sayı:25380
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından:
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, yeraltı ve yerüstü maden işyerlerinde çalışan işçilerin sağlık
ve güvenliğinin korunması için uyulması gerekli asgari şartları belirlemektir.
Kapsam
Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren tüm
yeraltı ve yerüstü maden işyerlerini kapsar.
70
Dayanak
Madde 3 — Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre düzenlenmiştir.
Tanımlar
Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen;
a) Yeraltı ve yerüstü maden işleri:
- Madenlerin yeraltı veya yerüstünden çıkarılması,
- Madenlerin çıkarma amacıyla araştırılması,
- Çıkarılan madenlerin işlenmesi hariç, satışa hazırlanması,
işlerini ifade eder.
Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğinin 4 üncü
maddesinin (a) bendinde tanımlanan sondajla maden çıkarma işleri bu tanım kapsamında değildir.
b) İşyeri: Yeraltı ve yerüstü maden çıkarma işlerinin ve yardımcı işlerin yapıldığı tesisler ve
binalar ile işçilere ait yatıp kalkma yerleri, hafriyat dökme yerleri ve atık sahaları dahil çalışma
yerlerinin tümünü ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
İşverenlerin Yükümlülükleri
Genel Yükümlülükler
Madde 5 — Yeraltı ve yerüstü maden işyerlerinde, işveren aşağıdaki hususları yerine getirmekle
yükümlüdür:
a) İşçilerin sağlık ve güvenliklerini sağlamak amacıyla;
1) Çalışma yerleri, işçilerin işlerini yaparken kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve
güvenliklerini tehlikeye atmayacak şekilde tasarlanacak, inşa edilecek, teçhiz edilecek, hizmete
alınacak, işletilecek ve bakımı yapılacaktır.
2) İşyerinde yapılacak her türlü çalışma, yetkili kişinin nezaretinde ve sorumluluğu altında
yapılacaktır.
3) Özel riski bulunan işler yalnızca konunun uzmanı kişiler tarafından ve talimatlara uygun olarak
yapılacaktır.
4) Tüm güvenlik talimatları işçilerin anlayacağı şekilde olacaktır.
5) Yeterli ilk yardım donanımı sağlanacaktır.
6) Düzenli aralıklarla gerekli güvenlik tatbikatı yapılacaktır.
b) İşveren, 9/12/2003 tarihli ve 25311 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliğinin 6, 9 ve 10 uncu maddelerinde belirtilen hükümler doğrultusunda "sağlık ve güvenlik
dokümanı" hazırlanmasını ve güncellenmesini sağlayacaktır.
Sağlık ve güvenlik dokümanında özellikle aşağıdaki hususlar yer alacaktır;
- İşçilerin işyerinde maruz kalabilecekleri risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi.
- Bu Yönetmelik hükümlerini yerine getirmek için alınacak uygun önlemler.
- Çalışma yerlerinin ve ekipmanın güvenli şekilde düzenlenmesi, kullanılması ve bakımının
yapılması.
Sağlık ve güvenlik dokümanı çalışmaya başlanılmadan önce hazırlanacak ve işyerinde önemli
değişiklikler veya ilave yapıldığında tekrar gözden geçirilecektir.
c) Aynı işyerinde birden çok işletmeye ait işçilerin bulunması durumunda, her işveren kendi
kontrolü altındaki işlerden sorumludur.
Tüm işyerinden sorumlu olan işveren, işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması ile ilgili
tedbirlerin uygulanmasını koordine edecek ve kendisine ait sağlık ve güvenlik dokümanında
koordinasyonun amacını ve bu koordinasyonu sağlamak için alınacak önlemleri ve uygulanacak
yöntemleri belirtecektir.
Bu koordinasyon her bir işverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinde belirtilen
sorumluluğunu etkilemez.
d) İşveren, ciddi veya ölümle sonuçlanan iş kazalarını ve ciddi tehlikeli olayları en geç iki iş günü
içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının ilgili Bölge Müdürlüğüne bildirecektir.
Patlama, Yangın ve Zararlı Ortam Havasından Korunma
Madde 6 — İşveren, patlama ve yangın çıkmasını önlemek, patlama ve yangın başlangıçlarını
tesbit etmek, yayılmasını önlemek ve mücadele etmek, patlayıcı ve sağlığa zararlı ortam havasının
oluşmasını önlemek için yapılan işe uygun önlemler alacaktır.
Kaçış ve Kurtarma Araçları
71
Madde 7 — İşveren, bir tehlike anında işçilerin çalışma yerlerini en kısa zamanda ve güvenli bir
şekilde terk edebilmeleri için uygun kaçış ve kurtarma araçlarını sağlayacak ve kullanıma hazır
bulunduracaktır.
İletişim, Uyarı ve Alarm Sistemleri
Madde 8 — İşveren, ihtiyaç halinde yardım, kaçma ve kurtarma işlemlerinin derhal uygulamaya
konulabilmesi için gerekli uyarı ve diğer iletişim sistemlerini hazır bulunduracaktır.
İşçilerin Bilgilendirilmesi
Madde 9 —İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 10 uncu maddesi hükümleri saklı kalmak
kaydı ile işçiler veya temsilcileri, işyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili alınması gereken tüm önlemler
ve bu Yönetmeliğin özellikle 5, 6, 7 ve 8 inci maddelerinin uygulanması hakkında bilgilendirilecektir.
Bu bilgiler işçiler tarafından anlaşılabilir şekilde olacaktır.
Sağlık Gözetimi
Madde 10 — İşçiler aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurularak sağlık gözetimine tabi
tutulacaktır:
a) İşçilerin, yapmakta oldukları işlerde maruz kaldıkları sağlık ve güvenlik risklerine uygun olarak
sağlık gözetimine tabi tutulmaları sağlanacaktır.
b) İşçilerin işe girişlerinde ve işin devamı süresince periyodik olarak sağlık gözetimleri
yapılacaktır.
İşçilerin Görüşlerinin Alınması ve Katılımlarının Sağlanması
Madde 11 — İşveren, bu Yönetmelikte belirtilen konularda İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliğinin 11 inci maddesine uygun olarak işçilerin veya temsilcilerinin görüşlerini alacak ve
katılımlarını sağlayacaktır.
Asgari Sağlık ve Güvenlik Gerekleri
Madde 12 — Bu Yönetmeliğin;
a) Yürürlüğe girdiği tarihten sonra açılacak olan işyerleri bu Yönetmeliğin ekinde belirtilen sağlık
ve güvenlikle ilgili gereklere uymak zorundadır.
b) Yürürlüğe girdiği tarihte faaliyette olan işyerleri yürürlülük tarihinden itibaren en geç 1 (bir) yıl
içerisinde bu Yönetmeliğin ekinde belirtilen sağlık ve güvenlikle ilgili gereklere uymak zorundadır.
c) Yürürlüğe girdiği tarihten sonra işyerinde yapılacak değişiklik ve eklentilerde işveren bu
Yönetmeliğin ekinde belirtilen sağlık ve güvenlik gereklerine uymak zorundadır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İlgili Avrupa Birliği Mevzuatı, Yürürlük ve Yürütme
İlgili Avrupa Birliği Mevzuatı
Madde 13 — Bu Yönetmelik 3/12/1992 tarihli ve 92/104/EEC sayılı Avrupa Birliği Direktifi esas
alınarak hazırlanmıştır.
Uygulama
Madde 14 — Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile, yeraltı
ve yerüstü maden işletmelerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de uygulanır.
Yürürlük
Madde 15 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 16 — Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
EK
ASGARİ SAĞLIK VE GÜVENLİK GEREKLERİ
Bu ekte belirtilen hususlar işyerinin, yapılan işin, şartların veya özel bir riskin gerektirdiği tüm
durumlarda uygulanır.
BÖLÜM A
YERALTI VE YERÜSTÜ MADEN İŞLETMELERİ İLE BUNLARIN YERÜSTÜ
TESİSLERİNDE UYGULANACAK ASGARİ GENEL HÜKÜMLER
1. Organizasyon ve gözetim
1.1. İşyerlerinin organizasyonu
1.1.1. İşyerleri tehlikelere karşı yeterli koruma sağlanacak şekilde organize edilecektir.
72
İşçilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye atmamak için işyerindeki tehlikeli veya atık maddeler
uzaklaştırılacak veya kontrol altında tutularak işyerinin her zaman düzenli bir durumda olması
sağlanacaktır.
1.1.2. Çalışma mahalleri, işçilerin işlerini kolayca yapabilmeleri için ergonomik esaslara uygun
şekilde tasarlanacak ve kurulacaktır.
1.1.3. Çalışma mahallinde işçinin yalnız çalışması durumunda, uygun gözetim yapılacak veya
uygun yollarla haberleşme sağlanacaktır.
1.2. Sorumlu personel
Her işyerinde işveren tarafından atanmış, işçiler çalıştığı sürece görev yapacak, yeterli beceri ve
uzmanlığa sahip sorumlu bir kişi bulunacaktır.
Yeterli beceri ve uzmanlığa sahip olmak şartıyla işyeri için bu sorumluluğu işverenin kendisi
üstlenebilir.
1.3. Gözetim
Yapılan tüm çalışmalarda, işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunmasının sağlanması için işveren
veya işveren adına hareket eden kişi tarafından atanan, yeterli beceri ve uzmanlığa sahip kişiler
tarafından gerekli gözetim yapılacaktır.
Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde çalışılan yerler gözetim yapan kişi
tarafından her vardiyada en az bir defa kontrol edilecektir.
Yeterli beceri ve uzmanlığa sahip olmak şartıyla yukarıda belirtilen gözetim görevini işverenin
kendisi üstlenebilir.
1.4. Kalifiye işçi
Her işyerinde kendilerine verilen işi yapabilmek için gerekli beceri, deneyim ve eğitime sahip
yeterli sayıda kalifiye işçi bulunacaktır.
1.5. Bilgilendirme ve eğitim
İşçilere sağlık ve güvenliklerini sağlayabilmeleri için yeterli bilgi, talimat ve eğitim verilecek ve
bu eğitimler tekrarlanacaktır.
İşveren, işçilere verilen talimatların kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini
tehlikeye atmalarını önleyecek şekilde kolay anlaşılır olmasını sağlayacaktır.
1.6. Yazılı talimatlar
Her işyeri için işçilerin sağlık ve güvenliklerinin korunması ve iş ekipmanlarının güvenli bir
şekilde kullanılması için gerekli kuralları belirleyen yazılı talimatlar hazırlanacaktır.
Bu talimatlar, acil durum ekipmanlarının kullanımına ve işyerinde veya işyeri yakınındaki
herhangi bir acil durumda nasıl hareket edileceğine ilişkin bilgileri de içerecektir.
1.7. Güvenli çalışma yöntemleri
Her işyerinde ya da her işte güvenli çalışma yöntemleri uygulanacaktır.
1.8. Çalışma izni
Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, hem tehlikeli işlerin yapılmasında,
hem de diğer işlerle etkileşmesi sonucu ciddi tehlikelere neden olabilecek rutin işlerin yapılmasında
bir çalışma izni sistemi uygulanacaktır.
Yapılacak işten önce, iş sırasında ve iş bitiminde uyulacak koşullar ve alınacak önlemleri belirten
çalışma izni, çalışmaya başlanmadan önce yetkili bir kişi tarafından yazılı olarak verilir.
1.9. Sağlık ve güvenlik önlemlerinin düzenli aralıklarla gözden geçirilmesi
İşveren, sağlık ve güvenlik yönetim sistemi de dahil olmak üzere işçilerin sağlığını ve güvenliğini
korumak için alınan önlemleri, bu Yönetmeliğe uygunluğunu sağlamak için, düzenli aralıklarla gözden
geçirecektir.
2. Mekanik ve elektrikli ekipman ve tesisler
2.1 Genel
Mekanik ve elektrikli ekipmanın seçimi, kurulması, hizmete alınması, işletilmesi ve bakımında,
işçilerin sağlık ve güvenliği için, bu Yönetmelik hükümleri ile 5/6/2002 tarihli ve 24776 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan Makina Emniyeti Yönetmeliği ve İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve
Güvenlik Şartları Yönetmeliği hükümleri dikkate alınacaktır.
Gazların, buharların veya buharlaşabilen sıvıların alev alarak tutuşması sonucu yangın veya
patlama riski olan bir ortamda kullanılacak iş ekipmanları, bu tür ortamlarda kullanmaya uygun
özellikte olacaktır.
73
İş ekipmanları, gerektiğinde uygun koruma tertibatları ve arıza durumunda ekipmanın güvenli
kalmasını sağlayacak sistemler ile donatılacaktır.
2.2 Özel hükümler
Mekanik iş ekipmanları ve tesisler, sağlam, kusursuz ve kullanım amacına uygun olacaktır.
Elektrikli ekipmanların ve tesislerin gücü ve boyutları, kullanım amacına uygun olacaktır.
Mekanik ve elektrikli iş ekipmanları ile tesisat tehlike yaratmayacak şekilde kurulmuş ve
korunmuş olacaktır.
3. Bakım
3.1. Genel bakım
Mekanik ve elektrikli ekipmanlar ile tesislerin kontrolü, bakımı ve gerektiğinde testlerinin düzenli
bir şekilde yapılmasını sağlayacak uygun bakım planı yapılacaktır.
Ekipmanların ve tesislerin bütün kısımlarının kontrol, bakım ve testleri yetkili uzman kişiler
tarafından yapılacaktır.
Yapılan kontrol ve testlerle ilgili kayıt tutulacak ve bu kayıtlar uygun şekilde saklanacaktır.
3.2. Güvenlik ekipmanlarının bakımı
Güvenlik ekipmanları her zaman kullanıma hazır ve çalışır durumda bulundurulacaktır.
Bu ekipmanların bakımı yapılan iş dikkate alınarak yapılacaktır.
4. Patlama riski, yangın tehlikesi ve zararlı ortam havasına karşı korunma
4.1. Genel
4.1.1. Ortam havasında sağlığa zararlı ve/veya patlayıcı maddelerin bulunup bulunmadığının tespit
edilmesi ve bu maddelerin konsantrasyonunun ölçülmesi için gerekli tedbirler alınacaktır.
Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, elektrikli sistemler ve içten patlamalı
motorların gücünü otomatik olarak kesen aygıtlar, belirlenmiş yerlerdeki gaz birikimlerini otomatik ve
devamlı olarak ölçen kontrol aygıtları ve otomatik alarm sistemleri sağlanacaktır.
Otomatik ölçüm sonuçları sağlık ve güvenlik dokümanında öngörüldüğü şekilde kayıt altına
alınacak ve saklanacaktır.
4.1.2. Yangın veya patlama tehlikesi bulunan ortamlarda sigara içilmesine izin verilmeyecektir.
Yangın çıkması veya patlama meydana gelmesine karşı yeterli önlem alınmadığı sürece, açık alev
kullanılması ve kıvılcım çıkarabilecek herhangi bir çalışma yapılması yasaklanacaktır.
4.2. Patlama risklerinden korunma
4.2.1. Patlayıcı ortam oluşmasına ve birikmesine karşı gerekli tüm önlemler alınacaktır.
4.2.2. Patlama riski bulunan yerlerde, patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek için gerekli tüm
önlemler alınacaktır.
4.2.3. Alınması gerekli önlem ve kullanılacak ekipmanı ayrıntılı olarak belirten patlamayı önleme
planı hazırlanacaktır.
4.3. Zararlı ortam havasından korunma
4.3.1. Zararlı maddelerin ortam havasına karıştığı veya karışabileceği yerlerde;
a) Zararlı maddelerin çıkışının kaynağında engellenmesi veya
b) Kaynağından emilmesi veya uzaklaştırılması veya
c) Bu maddelerin ortam havasındaki yoğunluğunun azaltılması
gibi tedbirler alınarak işçilerin risk altında olması önlenecektir.
Bu önlemlerle ilgili uygulanan sistem, işçilerin risk altında olmasını önleyecek şekilde zararlı
maddeleri ortam havasından uzaklaştıracak kapasitede olacaktır.
4.3.2. Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik hükümleri
saklı kalmak kaydı ile işçilerin zararlı ortam havasına maruz kalabilecekleri yerlerde yeterli sayıda
uygun solunum ve canlandırma ekipmanı bulundurulacaktır. Bu yerlerde bu ekipmanı kullanabilecek
eğitime sahip yeterli sayıda işçi bulunacaktır. Bu ekipman uygun yerlerde saklanacak ve korunacaktır.
4.3.3. Ortam havasında zehirli gazların bulunduğu veya bulunabileceği yerlerde, alınan önlemler
ve mevcut koruyucu donanımla ilgili detayları içeren bir koruma planı hazır bulundurulacaktır.
4.4. Yangından korunma
4.4.1. Sağlık ve güvenlik dokümanında belirlenmiş olan kaynaklardan yangının başlaması ve
yayılmasına karşı işyerlerinin planlanması, kurulması, donatılması, işletmeye alınması, işletilmesi ve
bakımında gerekli tedbirler alınacaktır. Yangınla hızlı ve etkili mücadele için gerekli önlemler
alınacaktır.
74
4.4.2. İşyerleri, uygun yangın söndürme ekipmanları ve gereken hallerde yangın dedektörleri ve
alarm sistemleri ile donatılacaktır.
4.4.3. Otomatik olmayan yangın söndürme ekipmanları, kolay ulaşılabilir ve kullanılabilir olacak
ve gerektiğinde zarar görme ihtimaline karşı korunacaktır.
4.4.4 Bu Yönetmeliğin 5, 6, 7 ve 8 inci maddelerinde belirtilen hükümler gereğince, yangından
korunma, yangın başlangıcını ve yayılmasını tespit ve yangınla mücadele konusunda alınacak
önlemlerle ilgili detayları içeren yangından korunma planı çalışılan yerlerde bulundurulacaktır.
4.4.5 Yangınla mücadele ekipmanları, 23/12/2003 tarihli ve 25325 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği hükümlerine uygun şekilde işaretlenecektir. Bu
işaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.
5. Patlayıcı maddeler ve ateşleyiciler
Patlayıcı maddelerin ve ateşleyicilerin depolanması, taşınması ve kullanılması, sadece bu konuda
yetkili ve uzman kişiler tarafından yapılacaktır. Bu işler, işçiler için risk oluşturmayacak şekilde
organize edilecek ve yürütülecektir.
6. Ulaşım yolları
6.1. Çalışma yerlerine güvenli bir şekilde ulaşabilmek ve acil bir durumda hızlı ve güvenli bir
şekilde bu yerleri terk edebilmek mümkün olacaktır.
6.2. Merdivenler, yükleme platform ve rampaları da dahil bütün ulaşım yolları, yayalar veya
araçlar için kolay, güvenli ve uygun geçişi sağlayacak ve yakınındaki çalışanları tehlikeye
düşürmeyecek şekilde hesaplanacak, boyutlandırılacak ve yerleştirilecektir.
6.3. Yayaların kullandığı ve/veya araçlarla malzeme taşımada kullanılan yollar, kullanıcı sayısına
ve işyerinde yapılan işin özelliğine uygun boyutlarda olacaktır. Malzeme taşınan yollarda yayalar için
yeterli güvenlik mesafesi bırakılacaktır.
6.4. Araç trafiğine açık yollar ile kapılar, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler arasında
yeterli mesafe bulunacaktır.
6.5. İşçilerin korunması amacıyla araç yolları ve geçişler açıkça işaretlenecektir.
6.6. Çalışma sahasında motorlu taşıtlar ve makine trafiğinin bulunması durumunda, trafik
kurallarına uygun düzenleme yapılacaktır.
7. Açık alandaki çalışmalar
7.1. İşyerindeki açık çalışma yerleri, yollar ve işçilerin kullandığı diğer açık alanlar, yaya ve araç
trafiğinin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenecektir.
7.2. Açık çalışma alanları gün ışığının yeterli olmadığı hallerde uygun şekilde aydınlatılacaktır.
7.3. Açık alanda yapılan çalışmalarda aşağıdaki düzenlemeler yapılacaktır;
a) İşçiler, olumsuz hava koşullarından ve gerekli hallerde cisim düşmelerine karşı korunacaktır.
b) İşçiler, zararlı düzeyde gürültüden ve gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkilerden korunacaktır.
c) İşçiler, herhangi bir tehlike durumunda işyerini hemen terk edebilecek veya kısa sürede yardım
alabileceklerdir.
d) İşçilerin kaymaları veya düşmeleri önlenecektir.
8. Tehlikeli alanlar
8.1. Tehlikeli alanlar açıkça görülebilir şekilde işaretlenecektir.
8.2. Yapılan işin özelliği nedeniyle malzeme veya işçilerin düşmesi de dahil risk bulunan tehlikeli
alanlara, görevli olmayan kişilerin girmesi uygun araç ve gereçlerle engellenecektir.
8.3. Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kişilerin korunması için uygun önlemler alınacaktır.
9. Kaçış yolları ve imdat çıkışları
9.1. Herhangi bir tehlike durumunda, tüm çalışanların işyerini derhal ve güvenli bir şekilde terk
etmeleri mümkün olacaktır.
9.2. Acil çıkış yolları ve kapıları doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana veya toplanma
noktasına veya tahliye noktasına açılacak ve çıkışı önleyecek hiçbir engel bulunmayacaktır.
9.3. Acil çıkış yolları ve kapılarının sayısı, boyutları ve yerleri yapılan işin niteliğine, işyerinin
büyüklüğüne ve çalışanların sayısına uygun olacaktır.
9.4. Acil çıkış kapıları dışarıya doğru açılacaktır.
Acil çıkış kapıları; acil durumlarda çalışanların hemen ve kolayca açabilecekleri şekilde olacaktır.
9.5. Acil çıkış kapıları kilitli olmayacaktır.
Acil çıkış yolları ve kapıları ile buralara açılan yol ve kapılarda çıkışı zorlaştıracak hiçbir engel
bulunmayacaktır.
75
9.6. Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında elektrik kesilmesi halinde yeterli
aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
9.7. Acil çıkış yolları ve kapıları Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde
işaretlenmiş olacaktır.
10. Tahliye ve kaçış
10.1. İşçiler herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda eğitileceklerdir.
10.2. Kurtarma ekipmanları, kolayca ulaşılabilecek uygun yerlerde kullanıma hazır durumda
bulundurulacak ve Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun olarak işaretlenecektir
11. Güvenlik tatbikatları
İşyerlerinde güvenlik tatbikatları yapılacak ve düzenli aralıklarla tekrar edilecektir.
Bu tatbikatların amacı, acil durum ekipmanının kullanılması veya işletilmesi de dahil acil
durumlarda özel görevi bulunan işçilerin eğitim ve becerilerinin kontrol edilmesidir.
Görevli işçilere, uygun yerlerde, bu ekipmanların doğru bir şekilde kullanılması veya işletilmesi
hususunda da tatbikat yaptırılacaktır.
12. İlk yardım
12.1. İlk yardım ekipmanları, çalışma şartlarının gerektirdiği her yerde bulundurulacak ve yapılan
işin özelliğine uygun olacaktır.
İlk yardım ekipmanları, uygun bir şekilde işaretlenecek ve kolay ulaşılabilir olacaktır.
12.2 İşyerinin büyüklüğü, yapılan işin niteliği ve kaza riskine göre işyerinde bir yada daha fazla
ilk yardım odası bulunacaktır.
Bu odalarda, kaza halinde yapılacak işleri belirten ilk yardım talimatı kolay görülebilecek şekilde
asılacaktır.
12.3 İlk yardım odaları yeterli ilk yardım malzeme ve ekipmanı ile teçhiz edilecek ve sedyeler
kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.
Buralar Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenecektir.
Ayrıca, çalışma koşullarının gerektirdiği her yerde ilkyardım ekipmanı bulundurulacaktır. Bu
ekipman uygun şekilde işaretlenecek ve kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.
12.5. Mevcut ilk yardım ekipmanının kullanımı için yeterli sayıda işçi eğitilecektir.
13. Doğal ve suni aydınlatma
13.1 İşçilerin sağlık ve güvenliği için her işyerinin yeteri kadar aydınlık olması sağlanacaktır.
13.2. İşçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması için işyerlerinin mümkün olduğunca yeterli doğal
ışık alması sağlanacak ve hava şartları göz önünde bulundurularak suni aydınlatma ile donatılacaktır.
13.3. Çalışılan yerlerdeki ve geçitlerdeki aydınlatma tesisatı, işçiler için kaza riski oluşturmayacak
tipte olacak ve yerleştirilecektir.
13.4. Aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği yerlerde
acil ve yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır. Bunun mümkün
olmadığı durumlarda, işçilere kişisel aydınlatma araçları verilecektir.
14. Sıhhi tesisler
14.1. Soyunma yerleri, elbise dolapları
14.1.1. Çalışmaları sırasında özel iş elbiseleri giymek durumunda olan işçiler için uygun soyunma
yerleri sağlanacaktır.
Soyunma yerleri kolaylıkla ulaşılabilecek yerlerde ve yeterli büyüklükte olacak ve buralarda
oturma yerleri bulunacaktır.
14.1.2 Soyunma odaları yeterince geniş olacak ve burada her işçi için çalışma saatleri içinde
elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır. Nemli, tozlu, kirli ve benzeri işlerde veya
tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi
için, elbise dolapları yan yana iki bölmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir.
Islak iş elbiselerinin kurutulabilmesi için gerekli imkanlar sağlanacaktır.
14.1.3 Kadınlar ve erkekler için ayrı soyunma yerleri olacaktır.
14.1.4 Soyunma yeri gerekmeyen işyerlerinde işçilerin elbiselerini koyabilecekleri uygun bir yer
sağlanacaktır.
14.2. Duşlar ve lavabolar
14.2.1. Yapılan işin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi halinde işçiler için uygun duş
tesisleri yapılacaktır. Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
14.2.2. Duşlar işçilerin rahatça yıkanabilecekleri genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda olacaktır.
76
Duşlarda sıcak ve soğuk akar su bulunacaktır.
14.2.3. Duş tesisi gerektirmeyen işlerde, çalışma yerlerinin ve soyunma odalarının yakınında,
gerekiyorsa akar sıcak suyu da bulunan lavabolar bulunacaktır.
Lavabolar erkek ve kadın işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
14.3. Tuvalet ve lavabolar
Çalışma yerlerine, dinlenme odalarına, soyunma yerlerine, duş ve yıkanma yerlerine yakın
yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır.
Tuvalet ve lavabolar erkek ve kadın işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
Yer altı maden işletmelerinde, bu bölümde sözü edilen sıhhi tesisler yer üstünde bulunabilir.
15. Hafriyat dökme yerleri ve atık sahaları
Hafriyat dökme yerleri, atık yığınları ve sahaları ile çöktürme havuzları, sağlam ve dayanıklı
olacak, işçilerin sağlığı ve güvenliğini tehlikeye düşürmeyecek şekilde tasarlanacak, inşa edilecek,
işletilecek ve bakımı yapılacaktır.
16. Yerüstü yardımcı tesisleri (ilave özel hükümler)
16.1 Sağlamlık ve dayanıklılık
İşyerleri, muhtemel çevre şartlarına dayanabilecek şekilde tasarlanacak, inşa edilecek, kurulacak,
işletilecek, kontrol edilecek ve bakımı yapılacaktır.
İşyerleri, kullanım amacına uygun yapıda ve sağlamlıkta olacaktır.
16.2 Zeminler, duvarlar, tavanlar ve çatılar
16.2.1 İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları sağlam, kuru ve mümkün olduğu kadar düz ve
kaymaz bir şekilde olacak, tehlikeli eğimler, çukurlar ve engeller bulunmayacaktır.
İşyerinde yapılan işin niteliği ve çalışanların yaptıkları iş dikkate alınarak işyeri bölümleri ısıya
karşı uygun şekilde yalıtılmış olacaktır.
16.2.2 İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları, duvarlar ve tavan, uygun hijyen şartlarını
sağlayacak şekilde temizlemeye elverişli malzemeden yapılmış olacaktır.
16.2.3 İşyeri binaları, avlular, geçitler, yollar veya benzeri yerlerde bulunan saydam veya yarı
saydam duvarlar ile özellikle camlı bölmeler; güvenli malzemeden yapılmış olacak, açık bir şekilde
işaretlenecek veya çarpma ve kırılmaya karşı uygun şekilde korunacaktır.
16.2.4 Yeterli sağlamlıkta olmayan çatılara çıkılmasına ve buralarda çalışılmasına, güvenli
çalışmayı sağlayacak ekipman olmadan izin verilmeyecektir.
16.3 Çalışma yeri boyutları ve hava hacmi - çalışma yerinde hareket serbestliği
16.3.1 Çalışma yerinin taban alanı, yüksekliği ve hava hacmi, işçilerin rahat çalışmaları, sağlık ve
güvenliklerini riske atmadan işlerini yürütebilmeleri için yeterli olacaktır.
16.3.2 İşçinin işini yaptığı yerde rahat hareket edebilmesi ve işini güvenli bir şekilde yapabilmesi
için yeterli serbest alan bulunacaktır.
16.4 Pencereler
16.4.1 Pencereler, tavan pencereleri ve havalandırma araçları; açılıp kapanması, ayarlanması ve
sabitleştirilmesi güvenli olacak şekilde dizayn edilecek ve yapılacaktır.
Bunlar, açık olduklarında, işçiler için herhangi bir tehlike arz etmeyecek şekilde yerleştirilmiş
olacaktır.
16.4.2 Pencereler ve tavan pencereleri, risk yaratmayacak şekilde temizlenebilir olacaktır.
16.5 Kapılar ve girişler
16.5.1 Kapılar ve girişlerin yeri, sayısı ve boyutları ile yapıldıkları malzemeler, kullanıldıkları
odalara, alanlara, kullanım amaçlarına ve çalışanların rahatça girip çıkmalarına uygun olacaktır.
16.5.2 Saydam kapıların üzeri kolayca görünür şekilde işaretlenmiş olacaktır.
16.5.3 Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılacak veya karşı tarafın
görülmesini sağlayan saydam kısımları bulunacaktır.
16.5.4 Saydam veya yarı saydam kapıların yüzeyleri çalışanlar için tehlike yaratmayacak ve
güvenli malzemeden yapılmış olacak veya kırılmalara karşı korunmuş olacaktır.
16.5.5 Raylı kapılarda raydan çıkmayı ve istenmeyen şekilde devrilmeyi önleyecek güvenlik
sistemi bulunacaktır.
16.5.6 Yukarı doğru açılan kapılarda istenmeyen şekilde aşağı düşmeyi önleyecek güvenlik
sistemi bulunacaktır.
16.5.7 Kaçış yollarında bulunan kapılar uygun şekilde işaretlenecektir. Bu kapılar yardım
almaksızın her zaman ve her durumda içeriden açılabilir özellikte olacaktır.
77
16.5.8 Araçların geçtiği geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu mahallerde
yayalar için ayrı geçiş kapıları bulunacak ve bu kapılar açıkça işaretlenecek ve önlerinde hiçbir engel
bulunmayacaktır.
16.5.9 Mekanik kapılar işçiler için kaza riski taşımayacak şekilde çalışacaktır. Bu kapılarda kolay
fark edilebilir ve ulaşılabilir, acil durdurma cihazları bulunacak ve herhangi bir güç kesilmesinde,
otomatik olarak açılır olmaması durumunda, kapılar el ile de açılabilecektir.
16.6 Kapalı işyerlerinin havalandırılması
16.6.1 Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç duyacakları
yeterli temiz hava bulunması sağlanacaktır.
Cebri havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması
sağlanacaktır.
Havalandırma sisteminin çalışmaması, çalışanların sağlığı yönünden tehlikeli ise arızayı bildiren
uyarı sistemi bulunacaktır.
16.6.2 Suni havalandırma sistemlerinde hava akımı, çalışanları rahatsız etmeyecek şekilde
olacaktır.
Çalışma ortamı havasını kirleterek çalışanların sağlığına zarar verebilecek artık ve pislikler derhal
dışarı atılacaktır.
16.7 Ortam Sıcaklığı
16.7.1 Çalışılan ortamın sıcaklığı çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun
olacaktır.
16.7.2 Dinlenme yerleri, soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, bekleme yerleri, yemekhaneler,
kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına göre yeterli sıcaklıkta olacaktır.
16.7.3 İşyerinin ve yapılan işin özelliğine göre pencereler, çatı aydınlatmaları ve cam kısımlar
güneş ışığının olumsuz etkilerini önleyecek şekilde olacaktır.
16.8 Dinlenme yerleri
16.8.1 Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli hallerde
veya 10 ve daha fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, uygun bir dinlenme yeri sağlanacaktır. İş aralarında
uygun dinlenme imkanı bulunan büro ve benzeri işlerde ayrıca dinlenme yeri aranmaz.
16.8.2 Dinlenme yerleri yeteri kadar geniş olacak ve buralarda işçiler için yeterli sayıda arkalıklı
oturma yerleri ve masalar bulundurulacaktır.
16.8.3 Dinlenme yerlerinde sigara içmeyenleri sigara dumanından korumak üzere gerekli
düzenleme yapılacaktır.
16.8.4 Çalışma süresince, işin gereği olarak düzenli ve sık ara veriliyorsa ve ayrı bir dinlenme yeri
yoksa, çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli olan hallerde, bu aralarda işçilerin
dinlenebileceği uygun yerler sağlanacaktır.
Bu yerlerde sigara içmeyenleri sigara dumanından korumak üzere gerekli düzenleme yapılacaktır.
17. Gebe ve emzikli kadınlar
Gebe ve emzikli kadınların uzanarak dinlenebilecekleri uygun koşullar sağlanacaktır.
18. Engelli İşçiler
Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli düzenleme
yapılacaktır. Bu düzenleme özellikle engelli işçilerin doğrudan çalıştığı yerlerde ve kullandıkları
kapılar, geçiş yerleri, merdivenler, duşlar, lavabolar ve tuvaletlerde yapılacaktır.
BÖLÜM B
YERÜSTÜ MADEN İŞLETMELERİNDE UYGULANACAK
ASGARİ ÖZEL HÜKÜMLER
1. Genel
1.1. Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin (b) bendi hükmü saklı kalmak kaydı ile bu bölüm
kapsamına giren işyerinden sorumlu olan işveren, hem olağan hem de olağanüstü durumlarda işçilerin
sağlık ve güvenliğini korumak üzere alınması gerekli ilgili tüm önlemlerin sağlık ve güvenlik
dokümanında yer almasını sağlayacaktır.
1.2. Sağlık ve güvenlik dokümanı düzenli olarak güncelleştirilecek ve denetim için işyerinde
bulundurulacaktır.
İşyerindeki çalışmalar sağlık ve güvenlik dokümanına uygun olarak yürütülecektir.
2. İşletme
78
2.1. İşyerinde yapılacak çalışmalar sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilen toprak kayması
veya çökmesi riski ile ilgili hususlar dikkate alınarak planlanacaktır.
Kazı yüzeyleri ve şevlerin eğimi ve yüksekliği zeminin yapısına ve sağlamlığına ve uygulanan
çalışma yöntemlerine uygun olacaktır.
2.2. Kademeler ve nakliyat yolları kullanılan araçlara uygun sağlamlıkta olacaktır. Buralar
araçların güvenli hareket edebileceği özellikte yapılacak ve bakımları sağlanacaktır.
2.3. Her çalışma öncesinde, çalışma mahallinden ve nakliyat yollarından daha üst seviyelerdeki
şevlerde ve kazı yüzeylerinde toprak ve kaya düşmelerine karşı gerekli kontroller yapılacaktır.
Gerekli yerlerde ölçümleme işleri de yapılacaktır.
2.4. Düz ve meyilli yüzeylerdeki çalışmalar buralardaki zeminin sağlamlığını ve dengesini
bozmayacak şekilde yapılacaktır.
BÖLÜM C
YERALTI MADEN İŞLETMELERİNDE UYGULANACAK
ASGARİ ÖZEL HÜKÜMLER
1. Genel
1.1. Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin (b) bendi hükmü saklı kalmak kaydı ile bu bölüm
kapsamına giren işyerinden sorumlu olan işveren, hem olağan hem de olağanüstü durumlarda işçilerin
sağlık ve güvenliğini korumak üzere alınması gerekli ilgili tüm önlemlerin sağlık ve güvenlik
dokümanında yer almasını sağlayacaktır.
1.2. Sağlık ve güvenlik dokümanı düzenli olarak güncelleştirilecek ve denetim için işyerinde
bulundurulacaktır.
İşyerindeki çalışmalar sağlık ve güvenlik dokümanına uygun olarak yürütülecektir.
2. Yeraltı çalışma planları (imalat haritası)
2.l. Yeraltı çalışmalarını açıkça gösterecek ölçekli bir yeraltı çalışma planı hazırlanacaktır.
Yollar, üretim alanları ile çalışma ve güvenliği etkileyebilecek bilinen diğer özellikler bu planın
üzerinde gösterilecektir.
Bu planlara kolayca ulaşılabilecek ve bunlar güvenlik yönünden gerekli olduğu sürece muhafaza
edilecektir.
2.2. Yeraltı çalışma planları periyodik olarak güncelleştirilecek ve işyerinde bulundurulacaktır.
3. Giriş ve çıkışlar
Tüm yeraltı çalışmalarında, yeraltında çalışan işçilerin kolayca ulaşabileceği, birbirinden bağımsız
ve güvenli yapıda en az iki ayrı yoldan yer üstü bağlantısı bulunacaktır.
4. Yeraltı çalışma yerleri
Yeraltı çalışmalarının yapıldığı yerler, işçilerin en az riskle çalışabilecekleri ve hareket
edebilecekleri şekilde yapılacak, işletilecek, teçhiz edilecek ve bakımı sağlanacaktır.
Yollar, işçilerin gidecekleri yerleri kolayca bulabilecekleri şekilde işaretlenecektir.
5. Taşıma araçları
5.1. Taşıma araçları, sürücülerin, kullanıcıların ve civarda bulunan diğer işçilerin sağlık ve
güvenliği için uygun şekilde kurulacak, çalıştırılacak ve bakımı yapılacaktır.
5.2. İnsan taşımasında kullanılan mekanik araçlar uygun şekilde kurulacak ve yazılı talimatlar
uyarınca kullanılacaktır.
6. Tahkimat
Zeminin sağlam ve dayanıklı olduğu, yıkılma, göçme veya parça düşme tehlikesi bulunmayan
yerler dışındaki kazılarda, işçilerin güvenliği açısından en kısa zamanda tahkimat yapılacaktır.
Tahkimat planlara ve yazılı talimatlara uygun olarak yapılacaktır.
Galeriler zeminin sağlamlığı ve dayanıklılığı açısından düzenli olarak kontrol edilecek ve
tahkimatların bakımı düzenli olarak yapılacaktır.
7. Havalandırma
7.l. İşçilerin çalıştığı bütün yeraltı işyerlerinde yeterli havalandırma sağlanacaktır.
Yeraltı işyerlerinde;
- Sağlığa uygun solunabilir hava sağlanması,
- Ortamdaki patlama riskini ve solunabilir toz konsantrasyonunu kontrol altında tutulması,
- Kullanılan çalışma yöntemi ve işçilerin fiziki faaliyetleri dikkate alınarak çalışma koşullarına
uygun havanın sağlanması ve
bu durumun sürdürülebilmesi için sürekli havalandırma yapılması zorunludur.
79
7.2. 7.1’de belirtilen şartların doğal havalandırma ile sağlanamadığı yerlerde, havalandırma bir
veya daha fazla mekanik sistemle sağlanacaktır.
Havalandırmanın sürekliliğini ve kararlığını sağlayacak önlemler alınacaktır.
Havalandırma sistemlerinin devre dışı kalmaması için bunlar devamlı surette izlenecek ve
istenmeyen devre dışı kalmaları bildirecek otomatik alarm sistemi bulunacaktır.
7.3. Havalandırma ile ilgili değerler periyodik olarak ölçülecek ve ölçüm sonuçları
kaydedilecektir.
Havalandırma sisteminin gerekli detaylarını içeren bir havalandırma planı hazırlanacak, periyodik
olarak güncellenecek ve işyerinde hazır bulundurulacaktır.
8. Grizulu maden ocakları
8.1. Yeraltı çalışmalarında patlayıcı ortam oluşması riski yaratacak miktarda metan gazı çıkma
ihtimalinin olduğu yerler grizulu kabul edilir.
8.2. Havalandırma bir veya daha fazla mekanik sistemle sağlanacaktır.
8.3. Çalışmalar metan gazı çıkışı dikkate alınarak yürütülecektir.
Metan gazından kaynaklanacak riskleri mümkün olduğunca ortadan kaldıracak tedbirler
alınacaktır.
8.4. Tali havalandırma sadece ana havalandırma akışı ile bağlantısı bulunan, ilerleme çalışmaları
ve kurtarma çalışmalarının yapıldığı yerlerde uygulanacaktır.
Üretim yapılan yerlerde, sadece işçilerin sağlık ve güvenliği için yeterli ek önlemler alınması
şartıyla tali havalandırma yapılabilir.
8.5. 7.3’de belirtilen havalandırma ölçümleri, metan gazı ölçümleri ile birlikte yapılacaktır.
Sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilmesi halinde, üretim ünitelerinden dönüş havası içinde ve
üretim yerlerindeki gazların birikebileceği yerlerde, metan gazı seviyesi sürekli olarak izlenecektir.
8.6. Grizulu maden ocaklarında yalnız bu tür ocaklar için uygun olan patlayıcı maddeler ve
ateşleyiciler kullanılır.
8.7. Sigara içmek, içmek amacıyla tütün mamulleri ile alev ve kıvılcım çıkarabilecek her türlü
maddeyi taşımak ve bulundurmak yasaktır.
Alevle kesme, kaynak yapma ve benzeri diğer işlemlere, işçilerin sağlık ve güvenliklerini
korumaya yönelik özel önlemler alınması kaydıyla sadece istisnai durumlarda izin verilir.
9. Yanıcı toz bulunan maden ocakları
9.1. Açılan bütün maden damarlarında oluşabilecek tozun, patlamanın yayılmasına neden
olmayacağı sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilmedikçe, kömür madenleri yanıcı toz bulunan
maden ocakları olarak kabul edilecektir.
9.2. Yanıcı toz bulunan maden ocaklarında yalnız bu tür ocaklar için uygun olan patlayıcı
maddeler ve ateşleyiciler kullanılır.
Sigara içmek, içmek amacıyla tütün mamulleri ile alev ve kıvılcım çıkarabilecek her türlü
maddeyi taşımak ve bulundurmak yasaktır.
9.3. Yanıcı toz birikimini azaltacak, nötralize ederek (yanma özelliğini yok etme) veya bağlayarak
(su ve benzeri maddelerde tozu tutma) uzaklaştırılmasını sağlayacak önlemler alınacaktır.
9.4. Zincirleme toz patlamalarına neden olabilecek, yanıcı toz ve/veya grizu patlamalarının
yayılması, patlama barajları yapılarak önlenecektir.
Periyodik olarak güncellenen patlama barajlarının yerleri bir dokümanda gösterilecek ve bu
doküman işyerinde bulundurulacaktır.
10. Gaz kaçağı, göçük veya su baskını
10.1. Gaz kaçağı veya göçük veya su baskını ihtimali olan bölgelerde, işçilerin korunması ve
güvenli bir çalışma sistemi sağlanması için bir çalışma planı hazırlanacak ve uygulanacaktır.
10.2. Riskli bölgelerin tespiti, bu bölgelerin yakınında veya bu bölgelerden geçen galerilerdeki
işçilerin korunması ve risklerin kontrol altına alınması için gerekli önlemler alınacaktır.
11. Yangın, tutuşma ve kızışma
11.1. Kendiliğinden tutuşmanın önlenmesi veya erken fark edilmesi için gerekli önlemler
alınacaktır.
11.2. Zorunlu ihtiyaçtan daha fazla yanıcı madde yeraltına indirilmeyecektir.
11.3. Hidrolik sıvıların (hidrostatik ve/veya hidrokinetik mekanik enerjinin nakli için kullanılan
sıvılar) kullanılması gereken durumlarda, yangın çıkmasının ve yayılmasının önlenmesi için zor alev
alabilen sıvılar kullanılacaktır.
80
Hidrolik sıvılar, yangına dayanıklılık ve hijyen yönünden belirlenmiş kriterlere uygun özellikte
olacaktır.
Yangına dayanıklılık ve hijyen yönünden belirlenmiş kriterlere uygun olmayan hidrolik sıvıların
kullanılması durumunda, artan yangın ve bu yangının yayılma riskinin önlenmesi için ilave güvenlik
önlemleri alınacaktır.
12. Çalışanların korunmasına ilişkin ihtiyati tedbirler
İşçilere gerektiğinde güvenli bir şekilde dışarı çıkabilmeleri için, her zaman kolay ulaşabilecekleri
yerlerde bulunacak kişisel solunum koruma cihazları verilecektir.
İşçiler bu cihazların kullanımı ile ilgili olarak eğitilecektir.
Bu cihazların her zaman çalışır durumda bulunmaları için düzenli kontrolleri yapılacak ve
işyerinde muhafaza edilecektir.
13. Aydınlatma
İşçilere uygun kişisel lambalar verilecektir.
İşyerleri, işçilerin sağlık ve güvenliklerinin korunmasına uygun suni aydınlatma tesisatları ile
donatılacaktır.
Aydınlatma tesisatı işçiler için herhangi bir kaza riski oluşturmayacak türden olacak ve uygun
şekilde yerleştirilecektir.
14. Yer altındaki işçi sayısı
Yeraltında kimlerin bulunduğunu her zaman kesin olarak bilmek mümkün olacaktır.
15. Kurtarma Organizasyonu
Herhangi bir kaza durumunda hızlı ve etkili bir şekilde müdahale edebilmek için uygun bir
kurtarma teşkilatı kurulacaktır.
Kurtarma teşkilatında, yeraltında maden arama veya çıkarma işlerinin yürütüldüğü galerilerde
görev yapacak yeterli sayıda eğitilmiş kurtarma ile görevli işçi ve uygun müdahale araç-gereçleri
bulunacaktır.
5.13 İnşaat ile İlgili Mevzuat
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı, işyeri bina ve eklentilerinde bulunması gereken asgari sağlık ve
güvenlik şartlarını belirlemektir.
Kapsam
Madde 2 - Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren tüm işyerlerini
kapsar.
Ancak;
a) İşyeri dışında kullanılan taşıma araçlarında veya araçların içindeki işyerlerinde,
b) Geçici veya hareketli iş alanlarında,
c) Maden, petrol ve gaz çıkarma işlerinde,
d) Balıkçı teknelerinde,
e) Tarım veya orman işyerlerine ait olup işyeri binalarından uzaktaki tarla ve ormanlarda, uygulanmaz.
Dayanak
Madde 3 - Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre düzenlenmiştir.
Tanım
Madde 4 - Bu Yönetmelikte geçen;
İşyeri : İşçilerin istihdam süreleri içinde çalıştıkları alanlar ile girip çıkabilecekleri bina, eklenti ve
diğer tüm alanları ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
İşverenlerin Yükümlülükleri
Yeni Açılacak İşyerleri
Madde 5 - Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra açılacak işyerleri Ek-I'deki asgari sağlık
ve güvenlik koşullarını yerine getirecektir.
Mevcut İşyerleri
Madde 6 - Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce kurulmuş olan işyerleri Ek-II'de belirtilen
81
sağlık ve güvenlik koşullarını, Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra 6 (altı) ay içinde yerine
getirecektir.
İşyerinde Değişiklikler
Madde 7 - Mevcut işyerlerinde, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra genişleme ve/veya iş
değiştirme şeklinde bir değişiklik yapıldığında işveren, Ek-I'de belirtilen asgari sağlık ve güvenlik
şartlarını temin etmek için gerekli önlemleri alacaktır.
Genel Şartlar
Madde 8 - İşveren işçilerin sağlık ve güvenliğini korumak için aşağıdaki hususları yerine getirecektir:
a) Acil çıkış yolları ve kapıları her zaman kullanılabilir durumda tutulacaktır.
b) İşyeri ile ekipman, araç-gereçlerin ve özellikle bunlardan Ek-I ve Ek-II'de belirtilenlerin düzenli
olarak teknik bakımları yapılacak, çalışanların sağlık ve güvenlikleri için tehlikeli olabilecek
aksaklıklar en kısa zamanda giderilecektir.
c) İşyeri ile ekipman, araç-gereçler, özellikle havalandırma sistemleri uygun hijyen şartları sağlanacak
şekilde düzenli olarak temizlenecektir.
d) Tehlikeleri önleyecek veya yok edecek güvenlik ekipmanı ile araç-gereçlerinin ve özellikle
bunlardan Ek-I ve Ek-II'de belirtilenlerin düzenli bakım ve kontrolü yapılacaktır.
İşçilerin Bilgilendirilmesi
Madde 9 - 9/12/2003 tarihli ve 25311 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliğinin 10 uncu maddesinde belirtilen hususlar saklı kalmak kaydı ile işçiler ve/veya
temsilcileri, işyerinde alınan sağlık ve güvenlikle ilgili tüm önlemler hakkında bilgilendirilecektir.
İşçilerin Görüşlerinin Alınması ve Katılımlarının Sağlanması
Madde 10 - İşveren, bu Yönetmelik ve eklerinde belirtilen konularda İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliğinin 11 inci maddesine uygun olarak işçilerin veya temsilcilerinin görüşlerini alacak ve
katılımlarını sağlayacaktır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İlgili Avrupa Birliği Mevzuatı, Yürürlük ve Yürütme
İlgili Avrupa Birliği Mevzuatı
Madde 11 - Bu Yönetmelik Avrupa Birliğinin 30/11/1989 tarihli ve 89/654/EEC sayılı Konsey
Direktifi esas alınarak hazırlanmıştır.
Uygulama
Madde 12 - Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile işyeri bina ve
eklentilerinde, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de uygulanır.
Yürürlük
Madde 13 - Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 14 - Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
EK-I
YÖNETMELİĞİN YÜRÜRLÜĞE GİRDİĞİ TARİHTEN SONRA KURULACAK İŞYERLERİNDE
UYGULANACAK ASGARİ SAĞLIK VE GÜVENLİK GEREKLERİ
1. Bu ekte belirtilen hususlar, işyerinin ve yapılan işin niteliğinin ve tehlikesinin gerektirdiği her
durumda uygulanır.
2. Binaların yapısı ve dayanıklılığı
İşyeri binaları yapılan işin özelliğine uygun ve yeterli sağlamlıkta inşa edilmiş olacaktır.
3. Elektrik Tesisatı
Elektrik tesisatı yangın veya patlama tehlikesi yaratmayacak şekilde projelendirilip tesis edilecek ve
çalışanlar doğrudan veya dolaylı temas sonucu kaza riskine karşı korunacaktır.
Tesisatın projelendirilmesi, kurulması, malzemesinin ve koruyucu cihazların seçimi, kullanılacak
voltaja ve ortam şartlarına uygun olacak, yürürlükteki mevzuatta belirtilen yetkili kişiler tarafından
işletilecektir.
4. Acil çıkış yolları ve kapıları
4.1. Acil çıkış yolları ve kapıları doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana açılacak ve çıkışı önleyecek
hiçbir engel bulunmayacaktır.
4.2. Herhangi bir tehlike durumunda, tüm çalışanların işyerini derhal ve güvenli bir şekilde terk
etmeleri mümkün olacaktır.
4.3. Acil çıkış yolları ve kapılarının sayısı, boyutları ve yerleri yapılan işin niteliğine, işyerinin
82
büyüklüğüne ve çalışanların sayısına uygun olacaktır.
4.4. Acil çıkış kapıları dışarıya doğru açılacaktır.
Acil çıkış kapısı olarak raylı veya döner kapılar kullanılmayacaktır.
Acil çıkış kapıları, acil durumlarda çalışanların hemen ve kolayca açabilecekleri şekilde olacaktır.
4.5. Acil çıkış yolları ve kapıları 23/12/2003 tarihli ve 25325 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan
Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenmiş olacaktır. İşaretler uygun
yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.
4.6. Acil çıkış kapıları kilitli veya bağlı olmayacaktır.
Acil çıkış yolları ve kapıları ile buralara açılan yol ve kapılarda çıkışı zorlaştıracak hiçbir engel
bulunmayacaktır.
4.7. Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında elektrik kesilmesi halinde yeterli
aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
5. Yangınla mücadele
5.1. İşyerinin büyüklüğüne, yapılan işin özelliğine, kullanılan maddelerin fiziksel ve kimyasal
özelliklerine ve çalışanların sayısına göre işyerinde etkili ve yeterli yangın söndürme ekipmanı ile
gerektiğinde yangın dedektörleri ve alarm sistemleri bulunacaktır.
5.2. Yangın söndürme ekipmanı kolay kullanılır olacak, görünür ve kolay erişilir yerlere konulacak,
önlerinde engel bulunmayacaktır.
Yangın söndürme ekipmanı ve bulunduğu yerler Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun
şekilde işaretlenecek, işaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.
6. Kapalı işyerlerinin havalandırılması
6.1. Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç duyacakları yeterli
temiz hava bulunması sağlanacaktır.
Cebri havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması sağlanacaktır.
Havalandırma sisteminin çalışmaması, çalışanların sağlığı yönünden tehlikeli ise arızayı bildiren uyarı
sistemi bulunacaktır.
6.2. Suni havalandırma sistemlerinde hava akımı, çalışanları rahatsız etmeyecek şekilde olacaktır.
Çalışma ortamı havasını kirleterek çalışanların sağlığına zarar verebilecek artık ve pislikler derhal
dışarı atılacaktır.
7. Ortam sıcaklığı
7.1. Çalışılan ortamın sıcaklığı çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun olacaktır.
7.2. Dinlenme yerleri, soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, bekleme yerleri, yemekhaneler, kantinler ve
ilk yardım odaları kullanım amacına göre yeterli sıcaklıkta olacaktır.
7.3. İşyerinin ve yapılan işin özelliğine göre pencereler ve çatı aydınlatmaları, güneş ışığının olumsuz
etkilerini önleyecek şekilde olacaktır.
8. Aydınlatma
8.1. İşyerlerinin gün ışığıyla yeter derecede aydınlatılmış olması esastır. İşin konusu veya işyerinin
inşa tarzı nedeniyle gün ışığından yeterince yararlanılamayan hallerde yahut gece çalışmalarında, suni
ışıkla uygun ve yeterli aydınlatma sağlanacaktır.
8.2. Çalışma mahalleri ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemleri, çalışanlar için kaza riski
oluşturmayacak türde olacak ve uygun şekilde yerleştirilecektir.
8.3. Aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği yerlerde acil ve
yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
9. İşyeri tabanı, duvarları, tavanı ve çatısı
9.1. İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları sağlam, kuru ve mümkün olduğu kadar düz ve kaymaz
bir şekilde olacak, tehlikeli eğimler, çukurlar ve engeller bulunmayacaktır.
İşyerinde yapılan işin niteliği ve çalışanların yaptıkları iş dikkate alınarak işyeri uygun şekilde
bölümlere ayrılacaktır.
9.2. İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları, duvarlar ve tavan, uygun hijyen şartlarını sağlayacak
şekilde temizlemeye elverişli malzemeden yapılmış olacaktır.
9.3. İşyeri binaları, avlular, geçitler, yollar veya benzeri yerlerde bulunan saydam veya yarı saydam
duvarlar ile özellikle camlı bölmeler; güvenli malzemeden yapılmış olacak, açık bir şekilde
işaretlenecek veya çarpma ve kırılmaya karşı uygun şekilde korunacaktır.
9.4. Yeterli sağlamlıkta olmayan çatılara çıkılmasına ve buralarda çalışılmasına, güvenli çalışmayı
sağlayacak ekipman olmadan izin verilmeyecektir.
83
10. Pencereler
10.1. İşyerlerinde pencereler ve tavan pencereleri, güvenli bir şekilde açılır, kapanır ve ayarlanabilir
olacaktır. Pencereler açık olduklarında çalışanlar için herhangi bir tehlike yaratmayacak şekilde
yerleştirilecektir.
10.2. Pencereler, temizliği güvenli bir şekilde yapılabilir özellikte olacaktır. Ayrıca temizlik
ekipmanlarının kullanılmasına uygun olacak ve temizliğini yapanlar ile temizlik sırasında bina içinde
ve dışında bulunanlara tehlike yaratmayacaktır.
11. Kapılar ve girişler
11.1. Kapılar ve girişlerin yeri, sayısı ve boyutları ile yapıldıkları malzemeler, kullanıldıkları odalara,
alanlara, kullanım amaçlarına ve çalışanların rahatça girip çıkmalarına uygun olacaktır.
11.2. Saydam kapıların üzeri kolayca görünür şekilde işaretlenmiş olacaktır.
11.3. Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılacak veya karşı tarafın görülmesini
sağlayan saydam kısımları bulunacaktır.
11.4. Saydam veya yarı saydam kapıların yüzeyleri çalışanlar için tehlike yaratmayacak ve güvenli
malzemeden yapılmış olacak veya kırılmalara karşı korunmuş olacaktır.
11.5. Raylı kapılarda raydan çıkmayı ve devrilmeyi önleyecek güvenlik sistemi bulunacaktır.
11.6. Yukarı doğru açılan kapılarda aşağı düşmeyi önleyecek güvenlik sistemi bulunacaktır.
11.7. Kaçış yollarında bulunan kapılar uygun şekilde işaretlenecektir. Bu kapılar yardım almaksızın
her zaman ve her durumda içeriden açılabilir özellikte olacaktır.
11.8. Araçların geçtiği geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu mahallerde yayalar için
ayrı geçiş kapıları bulunacaktır. Bu kapılar açıkça işaretlenecek ve önlerinde hiçbir engel
bulunmayacaktır. 11.9. Mekanik kapılar işçiler için kaza riski taşımayacak şekilde çalışacaktır. Bu
kapılarda kolay fark edilebilir ve ulaşılabilir, acil durdurma cihazları bulunacak ve herhangi bir güç
kesilmesinde otomatik olarak açılır olmaması durumunda kapılar el ile de açılabilecektir.
12. Ulaşım yolları - tehlikeli alanlar
12.1. Merdivenler, yükleme yerleri ve rampalar dahil bütün yollar, yaya ve araçların güvenli
hareketlerini sağlayacak ve yakınlarında çalışanlara tehlike yaratmayacak şekil ve boyutlarda
olacaktır.
12.2. Yayaların kullandığı ve/veya araçlarla malzeme taşımada kullanılan yollar, kullanıcı sayısına ve
işyerinde yapılan işin özelliğine uygun boyutlarda olacaktır. Malzeme taşınan yollarda yayalar için
yeterli güvenlik mesafesi bırakılacaktır.
12.3. Araç trafiğine açık yollar ile kapılar, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler arasında
yeterli mesafe bulunacaktır.
12.4. Çalışma mahallerinde yapılan iş ile makine ve malzeme göz önüne alınarak, işçilerin korunması
amacıyla araçların geçiş yolları açıkça işaretlenecektir.
12.5. Yapılan işin özelliği nedeniyle malzeme veya işçilerin düşme riski bulunan tehlikeli alanlara,
görevli olmayan kişilerin girmesi uygun araç ve gereçlerle engellenecektir. Tehlikeli alanlara girme
yetkisi olan kişilerin korunması için uygun önlemler alınacak, bu alanlar açıkça belirlenecektir.
13. Yürüyen merdivenler ve bantlar için özel önlemler
Yürüyen merdiven ve bantların güvenli bir şekilde çalışması sağlanacak ve gerekli güvenlik
donanımları bulunacaktır. Bunlarda kolay fark edilir ve kolay ulaşılır acil durdurma tertibatı
bulunacaktır.
14. Yükleme yerleri ve rampalar
14.1 Yükleme yeri ve rampalar, taşınacak yükün boyutlarına uygun olacaktır.
14.2 Yükleme yerlerinde en az bir çıkış yeri bulunacaktır. Belirli bir genişliğin üzerinde olan yükleme
yerlerinde teknik olarak mümkünse her iki uçta da çıkış yeri bulunacaktır.
14.3 Yükleme rampaları işçilerin düşmesini önleyecek şekilde güvenli olacaktır.
15. Çalışma yeri boyutları ve hava hacmi - çalışma yerinde hareket serbestliği
15.1 Çalışma yerinin taban alanı, yüksekliği ve hava hacmi, işçilerin rahat çalışmaları, sağlık ve
güvenliklerini riske atmadan işlerini yürütebilmeleri için yeterli olacaktır.
15.2 İşçinin işini yaptığı yerde rahat hareket edebilmesi için yeterli serbest alan bulunacaktır. İşin
özelliği nedeniyle bu mümkün değilse çalışma yerinin yanında serbest hareket edeceği alan olacaktır.
16. Dinlenme yerleri
16.1 Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli hallerde veya 10
ve daha fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, uygun bir dinlenme yeri sağlanacaktır. İş aralarında uygun
84
dinlenme imkanı bulunan büro ve benzeri işlerde ayrıca dinlenme yeri aranmaz.
16.2 Dinlenme yerleri yeteri kadar geniş olacak ve buralarda işçiler için yeterli sayıda arkalıklı oturma
yerleri ve masalar bulundurulacaktır.
16.3 Dinlenme yerlerinde sigara içmeyenleri sigara dumanından korumak üzere gerekli düzenleme
yapılacaktır.
16.4 Çalışma süresi, işin gereği olarak sık ve düzenli aralıklarla kesiliyorsa ve ayrı bir dinlenme yeri
yoksa, çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli olan hallerde, bu aralarda işçilerin
dinlenebileceği uygun yerler sağlanacaktır. Bu yerlerde sigara içmeyenleri sigara dumanından
korumak üzere gerekli düzenleme yapılacaktır.
17. Gebe ve emzikli kadınlar
Gebe ve emzikli kadınların uzanarak dinlenebilecekleri uygun koşullar sağlanacaktır.
18. Soyunma yerleri, duş, tuvalet ve lavabolar
18.1 Soyunma yeri ve elbise dolabı
18.1.1 İş elbisesi giyme zorunluluğu olan işçiler için uygun soyunma yerleri sağlanacak, işçilerden
soyunma yerleri dışındaki yerlerde üstlerini değiştirmelerine izin verilmeyecektir. Soyunma yerleri
kolayca ulaşılabilir ve yeterli kapasitede olacak ve buralarda yeterli sayıda oturma yeri bulunacaktır.
18.1.2 Soyunma odaları yeterli büyüklükte olacak ve her işçi için çalışma saatleri içinde elbiselerini
koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır. Nemli, tozlu, kirli ve benzeri işlerde veya tehlikeli
maddelerle çalışılan yerlerde, iş elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi için, elbise
dolapları yan yana iki bölmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir.
18.1.3 Kadın ve erkek işçiler için ayrı soyunma yerleri sağlanacaktır.
18.1.4 Soyunma yeri gerekmeyen işyerlerinde işçilerin elbiselerini koyabilecekleri uygun bir yer
sağlanacaktır.
18.2 Duşlar ve lavabolar
18.2.1 Yapılan işin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi halinde işçiler için uygun duş tesisleri
yapılacaktır. Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
18.2.2 Duşlar işçilerin rahatça yıkanabilecekleri genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda olacaktır.
Duşlarda sıcak ve soğuk akar su bulunacaktır.
18.2.3 Duş tesisi gerektirmeyen işlerde, çalışma yerlerinin ve soyunma odalarının yakınında,
gerekiyorsa akar sıcak suyu da bulunan lavabolar bulunacaktır. Lavabolar erkek ve kadın işçiler için
ayrı ayrı olacaktır.
18.2.4 Duş veya lavaboların soyunma yerlerinden ayrı yerlerde bulunması durumunda, duş ve
lavabolar ile soyunma yerleri arasında kolay bağlantı sağlanacaktır.
18.3 Tuvalet ve Lavabolar
Çalışma yerlerine, dinlenme odalarına, soyunma yerlerine, duş ve yıkanma yerlerine yakın yerlerde
yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır. Tuvalet ve lavabolar erkek ve kadın işçiler için ayrı ayrı
olacaktır.
19. İlkyardım odaları
19.1. İşyerinin büyüklüğü, yapılan işin niteliği ve kaza riskine göre işyerinde bir yada daha fazla ilk
yardım odası bulunacaktır.
19.2. İlk yardım odaları yeterli ilk yardım malzeme ve ekipmanı ile teçhiz edilecek ve sedyeler kolay
erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.
Buralar Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenecektir.
19.3. Ayrıca, çalışma koşullarının gerektirdiği her yerde ilkyardım ekipmanı bulundurulacaktır. Bu
ekipman uygun şekilde işaretlenecek ve kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.
20. Engelli işçiler
Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli düzenleme
yapılacaktır. Bu düzenleme özellikle engelli işçilerin doğrudan çalıştığı yerlerde ve kullandıkları
kapılar, geçiş yerleri, merdivenler, duşlar, lavabolar ve tuvaletlerde yapılacaktır.
21. Açık alanlardaki çalışmalarda özel önlemler
21.1. İşyerindeki açık çalışma yerleri, yollar ve işçilerin kullandığı diğer açık alanlar, yaya ve araç
trafiğinin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenecektir.
İşyeri sahasındaki ana yollar, tamir - bakım, gözetim ve denetim için kullanılan diğer yollar ile
yükleme-boşaltma yerlerinde Ek-1'in 12, 13 ve 14 üncü maddelerinde belirtilen hususlar uygulanır. 12
nci maddede belirtilen hususlar aynı zamanda açık alanlardaki çalışma yerlerinde de uygulanacaktır.
85
21.2. Açık çalışma alanları gün ışığının yeterli olmadığı hallerde uygun şekilde aydınlatılacaktır.
21.3. Açık alanda yapılan çalışmalarda aşağıdaki düzenlemeler yapılacaktır.
a) İşçiler, olumsuz hava koşullarından ve gerekli hallerde cisim düşmelerine karşı korunacaktır.
b) İşçiler, zararlı düzeyde gürültüden ve gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkilerden korunacaktır.
c) İşçiler, herhangi bir tehlike durumunda işyerini hemen terk edebilecek veya kısa sürede yardım
alabileceklerdir.
d) İşçilerin kaymaları veya düşmeleri önlenecektir.
EK-II
YÖNETMELİĞİN YÜRÜRLÜĞE GİRDİĞİ TARİHTEN ÖNCE FAALİYETTE OLAN
İŞYERLERİNDE UYGULANACAK ASGARİ SAĞLIK VE GÜVENLİK GEREKLERİ
1. Bu ekte belirtilen hususlar, işyerinin ve yapılan işin niteliğinin ve tehlikesinin gerektirdiği her
durumda uygulanır.
2. Binaların yapısı ve dayanıklılığı
İşyeri binaları yapılan işin özelliğine uygun ve yeterli sağlamlıkta olacaktır.
3. Elektrik tesisatı
Elektrik tesisatı yangın veya patlama tehlikesi yaratmayacak şekilde projelendirilip tesis edilecek ve
çalışanlar doğrudan veya dolaylı temas sonucu kaza riskine karşı korunacaktır.
Elektrik tesisatı ve koruyucu cihazlar kullanılan voltaja, ortam şartlarına ve yürürlükteki mevzuata
uygun olacak, yetkili kişiler tarafından işletilecektir.
4. Acil çıkış yolları ve kapıları
4.1 Acil çıkış yolları ve kapıları doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana açılacak ve çıkışı önleyecek
hiçbir engel bulunmayacaktır.
4.2 Herhangi bir tehlike durumunda, tüm çalışanların işyerini derhal ve güvenli bir şekilde terk
etmeleri mümkün olacaktır.
4.3 İşyerinde yeterli sayıda kaçış yolu ve acil çıkış kapıları bulunacaktır.
4.4 Acil çıkış kapıları dışarıya doğru açılacak şekilde yapılacaktır.
Acil çıkış kapısı olarak raylı veya döner kapılar kullanılmayacaktır.
Acil çıkış kapıları; acil durumlarda çalışanların hemen ve kolayca açabilecekleri şekilde olacaktır.
4.5 Acil çıkış yolları ve kapıları Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde
işaretlenmiş olacaktır. İşaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.
4.6 Acil çıkış kapıları kilitli veya bağlı olmayacaktır.
Acil çıkış yolları ve kapıları ile buralara açılan yol ve kapılarda çıkışı zorlaştıracak hiçbir engel
bulunmayacaktır.
4.7 Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında elektrik kesilmesi halinde yeterli
aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
5. Yangınla mücadele
5.1. İşyerinin büyüklüğüne, yapılan işin özelliğine, kullanılan maddelerin fiziksel ve kimyasal
özelliklerine ve çalışanların sayısına göre işyerinde etkili ve yeterli yangın söndürme ekipmanları ile
gerektiğinde yangın dedektörleri ve alarm sistemi bulunacaktır.
5.2. Yangın söndürme ekipmanı kolay kullanılır olacak, görünür ve kolay erişilir yerlere konulacak,
önlerinde engel bulunmayacaktır.
Yangın söndürme cihazları Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenecek,
işaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.
6. Kapalı işyerlerinin havalandırılması
Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç duyacakları yeterli temiz
hava bulunması sağlanacaktır.
Cebri havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması sağlanacaktır.
Havalandırma sisteminin çalışmaması, çalışanların sağlığı yönünden tehlikeli ise arızayı bildiren uyarı
sistemi bulunacaktır.
7. Ortam sıcaklığı
7.1. Çalışılan ortamın sıcaklığı çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun olacaktır.
7.2. Dinlenme yerleri, soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, bekleme yerleri, yemekhaneler, kantinler ve
ilk yardım odaları kullanım amacına göre yeterli sıcaklıkta olacaktır.
8. Aydınlatma
8.1. İşyerlerinin gün ışığıyla yeter derecede aydınlatılmış olması esastır. İşin konusu veya işyerinin
86
inşa tarzı nedeniyle gün ışığından yeterince yararlanılamayan hallerde yahut gece çalışmalarında, suni
ışıkla uygun ve yeterli aydınlatma sağlanacaktır.
8.2. Aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği yerlerde acil ve
yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
9. Kapılar ve girişler
9.1. Saydam kapıların üzeri kolayca görünür şekilde işaretlenmiş olacaktır.
9.2. Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılacak veya karşı tarafın görülmesini
sağlayan saydam kısımları bulunacaktır.
10. Tehlikeli alanlar
Yapılan işin özelliği nedeniyle malzeme veya işçilerin düşme riski bulunan tehlikeli alanlara, görevli
olmayan kişilerin girmesi uygun araç ve gereçlerle engellenecektir. Tehlikeli alanlara girme yetkisi
olan kişilerin korunması için uygun önlemler alınacak, bu alanlar açıkça belirlenecektir.
11. Dinlenme odaları ve dinlenme alanları
11.1. Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli hallerde veya
10 ve daha fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, uygun bir dinlenme odası veya dinlenme alanı
sağlanacaktır. İş aralarında uygun dinlenme imkanı bulunan büro ve benzeri işlerde ayrıca dinlenme
yeri aranmaz.
11.2. Dinlenme odalarında ve dinlenme alanlarında arkalıklı sandalyeler ve masalar bulunacaktır.
11.3. Dinlenme yerlerinde sigara içmeyenleri sigara dumanından korumak üzere gerekli düzenleme
yapılacaktır.
12. Gebe ve emzikli kadınlar
Gebe ve emzikli kadınların uzanarak dinlenebilecekleri uygun koşullar sağlanacaktır.
13. Soyunma yerleri, duş, tuvalet ve lavabolar
13.1. Soyunma yeri ve elbise dolabı
13.1.1. İş elbisesi giyme zorunluluğu olan işçiler için uygun soyunma yerleri sağlanacak, işçilerden
soyunma yerleri dışındaki yerlerde üstlerini değiştirmelerine izin verilmeyecektir. Soyunma yerleri
kolayca ulaşılabilir ve yeterli kapasitede olacaktır.
13.1.2. Soyunma odalarında her işçi için çalışma saatleri içinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli
dolaplar bulunacaktır. Nemli, tozlu, kirli ve benzeri işlerde veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde,
iş elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi için, elbise dolapları yan yana iki bölmeli
olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir.
13.1.3. Kadın ve erkek işçiler için ayrı soyunma yerleri sağlanacaktır.
13.2. Duşlar, tuvaletler ve lavabolar
13.2.1. Yapılan işin özelliğine göre gerekli durumlarda işçiler için duş tesisleri yapılacak yeterli sayıda
lavabo ve tuvalet bulunacaktır.
13.2.2. Duş ve lavabolarda akar su bulunacak, gerektiğinde akar sıcak su da sağlanacaktır.
13.2.3. Duş ve tuvaletler erkek ve kadın işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
14. İlk yardım ekipmanı
İşyerinde yeterli ilk yardım ekipmanı bulundurulacaktır. İlkyardım ekipmanı kolayca erişilebilir
yerlerde olacak ve uygun şekilde işaretlenecektir.
15. Engelli işçiler
Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli düzenleme
yapılacaktır. Bu düzenleme özellikle engelli işçilerin doğrudan çalıştığı yerlerde ve kullandıkları
kapılar, geçiş yerleri, merdivenler, duşlar, lavabolar ve tuvaletlerde yapılacaktır.
16. Yaya ve araçların hareketi
Açık ve kapalı çalışma alanlarında, yayaların ve araçların güvenli şekilde hareketlerini sağlayacak
düzenleme yapılacaktır.
17. Açıkta yapılan çalışmalarda özel önlemler
İşyerinde açıkta yapılan çalışmalarda aşağıdaki düzenlemeler yapılacaktır;
a) İşçiler, olumsuz hava koşullarından ve gerekli hallerde cisim düşmelerine karşı korunacaktır.
b) İşçiler, zararlı düzeyde gürültüden ve gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkilerden korunacaktır.
c) İşçiler, herhangi bir tehlike durumunda işyerini hemen terk edebilecek veya kısa sürede yardım
alabileceklerdir.
d) İşçilerin kaymaları veya düşmeleri önlenecektir.
87
KAYNAKLAR
[1] Prof.Dr. Murat Demircioğlu, Prof.Dr. Tankut Centel, İş Hukuku, Beta Yayınları, 7. Basım,
İstanbul, 1999
[2] Prof. Dr. Nuri Çelik, İş Hukuku Dersleri, Beta Yayınları, 15.Basım, İstanbul, 2000
[3] GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI, Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığı
Yayın No: 59 OCAK 2008
[4] İş kanunu, http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k4857.htmlı
[5] T. C. Sosyal güvenlik Kurumu, http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/Anasayfa/5510rehber10/
[6] T. C. Çalışma ve Sosyal Güvenliği Bakanlığı,
http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/csgb.portal
[7] İş sağlığı ve güvenliği kurulları hakkında yönetmelik,
http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/21812.html
[8] İş sağlığı ve güvenliği yönetmeliği,
http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.5461&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch
=
[9] İşçi sağlığı ve iş güvenliği tüzüğü
http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/5115.html
[10] Elazığ Mesleki Eğitim Merkezi Müdürlüğü
http://www.elazigmem.com/
[11] Gürhan Fişek: Çok-Bilimli Eksende İşçi Sağlığı İş Güvenliği , Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi
(Prof. Dr. Turan Güneş'e Armağan) Cilt : 50 Sayı : 3-4 1995
[12] S.TAŞKENT : İnsan Haklarının Uluslararası Dayanakları - Basisen Eğitim ve Kültür Yayınları
No.27 İstanbul 1995 s.366.
[13] A. Gürhan Fişek: Sendikalar ve İşçi Sağlığı İş Güvenliği,
http://www.isguvenligi.net/index.php?option=com_content&task=view&id=89#sdfootnote11anc
[14] Ş.Necef: Yeni Üretim Organizasyonları ve Emeğin Değişen Konumu, Marmara Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1994. s.16
[15] D.Lostar: Brisa'da İş Güvenliği Politikası ve Komiteler, Çalışma Ortamı Dergisi, Mart-Nisan
1996 Sayı : 25 s.40
[16] A.Gürhan Fişek: Ulusal Düzeyde İşçi Sağlığı İş Güvenliği Kurulu - Çalışma Ortamı
Dergisi, Temmuz-Ağustos 1994 Sayı:15 s.12
 

Ekli dosyalar

  • is güvenligi ve isci sagligi_www.isgfrm.com.pdf
    1 MB · Görüntüleme: 487

ako1975

Acemi Üye
TÜİSAG Üyesi
Katılım
6 Eyl 2012
Mesajlar
1
Tepki puanı
0
Meslek
Uzman Adayı (C)
hayatımız kopyala yapıştır olmuş
 

Ayal

Çalışkan Üye
TÜİSAG Üyesi
Katılım
30 Tem 2013
Mesajlar
92
Tepki puanı
218
Meslek
Uzman Adayı (C)
Güzelde!!! Bu notlar 6331 den önce 4857 ye göre hazırlanmış. Yeni kanuna göre revize edilmesi gerekir. Belki bu notu yazan hoca revize etmiştir. Son sürümü paylaşılsa daha doğru olurç
 
Üst
!!! Reklam Engelleyici Tespit Edildi !!!

Reklam Engelleyici Kulladığınız Tespit Edildi !

Sitemiz geçimini reklam gelirlerinden kazanmaktadır. Bundan dolayı Ad Block gibi reklam engelleyicilerin kullanılmasına izin verilmemektedir. Anlayış göstererek bu site için reklam engelleyicinizi devredışı bıraktığınız için şimdiden teşekkür ederiz.

Devredışı bıraktım, siteyi gezmeye devam edebilirim.