İş kazaları ülkemiz çalışma hayatının en önemli sorunlarından birisini oluşturuyor. Ülkemiz maalesef iş kazalarında dünyada ilk sıralarda yer alıyor. Bu kazalar, can kaybı ve malullük doğurduğu gibi iş kaybına da neden oluyor.
Özellikle iş kazalarının sosyal ve bireysel bağlamda doğurduğu sıkıntıların azaltılması, mağduriyetlerin giderilmesi için mevcut İş Kanunu’ndan bağımsız, çalışanların tümünü kapsayan, önleyici ve koruyucu tedbirleri içeren ve gelişmiş ülke örneklerindeki mevzuat metinleriyle uyumlu düzenlemelerin hayata geçirilmesi amacıyla İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu geçtiğimiz hafta TBMM Genel Kurulu’nda kabuledildi. Kanunla ülke genelinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve stratejilerin belirlenmesi için tavsiyelerde bulunmak üzere Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi kuruldu.
Yeni kanunla işçiye tehlikeli ortamda çalışmakta kaçınma hakkı getirildi. Ancak bunun için ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanların, durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasınakarar verilmesini talep etmeleri gerekiyor. Çalışanlar ciddi ve yakın tehlikenin önlenemez olduğu durumlarda işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk ederek belirlenen güvenli yere gidebilecekler. İş sözleşmesiyle çalışanlar, talep etmelerine rağmen gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda, tabi oldukları kanun hükümlerine göre iş sözleşmelerini feshedebilecek. Toplu sözleşme veya toplu iş sözleşmesi ile çalışan kamu personeli, bu tür sorunlardan dolayı çalışmadığı dönemde fiilen çalışmış sayılacak.
İşverenler ise çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek acil durumları önceden değerlendirerek, çalışanları ve çalışma çevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumları belirleyecek ve bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alacak. Bu hükümlere aykırı hareket eden işverene, uyulmayan her bir yükümlülük için bin TL, aykırılığın devam ettiği her ay için aynı miktar idari para cezası uygulanacak.
Ayrıca işverenler bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutacak, gerekli incelemeleri yaparak bunlarla ilgili raporları düzenleyecek. İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan olayları inceleyerek bunlar ile ilgili raporları düzenleyecek. Bu yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene her bir yükümlülük için ayrı ayrı bin 500 TL idari para cezası uygulanacak.
Çalışanlara eğitim verilecek
Çalışanların işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik riskleri dikkate alınarak sağlık gözetimine tabi tutulmaları da sağlanacak. İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve sürdürülebilmesi amacıyla çalışanların bilgilendirilmesi ve eğitilmesi gerekecek. Çalışanlardan veya temsilcisi bulunan sendikalarla görüş alışverişi yapılması ve katılımın sağlanması hedeflenecek. Bu yükümlülükleri yerine getirmeyen işverenlere, tespit edilen her bir eksiklik veya sorumluluğu yerine getirilmeyen her çalışan için bin TL idari para cezası uygulanacak.
Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturmalı. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarını uygulayacak. Bu yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene her bir aykırılık için ayrı ayrı iki bin TL idari para cezası uygulanacak.
Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda işverenler; iş hijyeni ile iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin uygulanmasında işbirliği yapacak, yapılan işin yapısı göz önüne alınarak mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulması çalışmalarını koordinasyon içinde gerçekleştirecek, birbirlerini ve çalışan temsilcilerini bu riskler konusunda bilgilendirecek.
Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, iş sağlığı ve güvenliği konusundaki koordinasyon yönetim tarafından sağlanacak. Yönetim, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyaracak, bu uyarılara uymayan işverenleri bakanlığa bildirecek. Bildirim yükümlülüklerini yerine getirmeyen yönetimlere 5 bin TL idari para cezası uygulanacak.
İşyerindeki bina ve eklentilerde, çalışma yöntem ve şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile çalışanlar dikkate alınarak, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulabilecek, ayrıca çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulacak. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen işverene fiil başka bir suç oluştursa dahi on bin TL idari para cezası uygulanır.
İşveren, işin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara ücretlerini ödemekle veya ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermekle yükümlü olacak. Bu yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene ihlale uğrayan her bir çalışan için bin TL, aykırılığın devam ettiği her ay için aynı miktar idari para cezası uygulanacak.
Görüldüğü gibi İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu işverenlere işyerlerinin hem fiziki hem de psikolojik olarak çalışmaya uygun hale getirme sorumluluğu yüklüyor. Bu tedbirler ne kadar hayata geçirilir dört dörtlük uygulanır mı bilinmez ama işverenler basit müdahalelerle giderebilecekleri eksiklikleri gidermeli, tedbirlerini almalı. Küçük çaplı işyeri sahipleri de üst kuruluşlarından, odalarından bu konuda destekler istemeli. Odaların bu alanda çalışma yapmasını teşvik etmeli.
Özellikle iş kazalarının sosyal ve bireysel bağlamda doğurduğu sıkıntıların azaltılması, mağduriyetlerin giderilmesi için mevcut İş Kanunu’ndan bağımsız, çalışanların tümünü kapsayan, önleyici ve koruyucu tedbirleri içeren ve gelişmiş ülke örneklerindeki mevzuat metinleriyle uyumlu düzenlemelerin hayata geçirilmesi amacıyla İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu geçtiğimiz hafta TBMM Genel Kurulu’nda kabuledildi. Kanunla ülke genelinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve stratejilerin belirlenmesi için tavsiyelerde bulunmak üzere Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi kuruldu.
Yeni kanunla işçiye tehlikeli ortamda çalışmakta kaçınma hakkı getirildi. Ancak bunun için ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanların, durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasınakarar verilmesini talep etmeleri gerekiyor. Çalışanlar ciddi ve yakın tehlikenin önlenemez olduğu durumlarda işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk ederek belirlenen güvenli yere gidebilecekler. İş sözleşmesiyle çalışanlar, talep etmelerine rağmen gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda, tabi oldukları kanun hükümlerine göre iş sözleşmelerini feshedebilecek. Toplu sözleşme veya toplu iş sözleşmesi ile çalışan kamu personeli, bu tür sorunlardan dolayı çalışmadığı dönemde fiilen çalışmış sayılacak.
İşverenler ise çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek acil durumları önceden değerlendirerek, çalışanları ve çalışma çevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumları belirleyecek ve bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alacak. Bu hükümlere aykırı hareket eden işverene, uyulmayan her bir yükümlülük için bin TL, aykırılığın devam ettiği her ay için aynı miktar idari para cezası uygulanacak.
Ayrıca işverenler bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutacak, gerekli incelemeleri yaparak bunlarla ilgili raporları düzenleyecek. İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan olayları inceleyerek bunlar ile ilgili raporları düzenleyecek. Bu yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene her bir yükümlülük için ayrı ayrı bin 500 TL idari para cezası uygulanacak.
Çalışanlara eğitim verilecek
Çalışanların işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik riskleri dikkate alınarak sağlık gözetimine tabi tutulmaları da sağlanacak. İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve sürdürülebilmesi amacıyla çalışanların bilgilendirilmesi ve eğitilmesi gerekecek. Çalışanlardan veya temsilcisi bulunan sendikalarla görüş alışverişi yapılması ve katılımın sağlanması hedeflenecek. Bu yükümlülükleri yerine getirmeyen işverenlere, tespit edilen her bir eksiklik veya sorumluluğu yerine getirilmeyen her çalışan için bin TL idari para cezası uygulanacak.
Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturmalı. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarını uygulayacak. Bu yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene her bir aykırılık için ayrı ayrı iki bin TL idari para cezası uygulanacak.
Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda işverenler; iş hijyeni ile iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin uygulanmasında işbirliği yapacak, yapılan işin yapısı göz önüne alınarak mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulması çalışmalarını koordinasyon içinde gerçekleştirecek, birbirlerini ve çalışan temsilcilerini bu riskler konusunda bilgilendirecek.
Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, iş sağlığı ve güvenliği konusundaki koordinasyon yönetim tarafından sağlanacak. Yönetim, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyaracak, bu uyarılara uymayan işverenleri bakanlığa bildirecek. Bildirim yükümlülüklerini yerine getirmeyen yönetimlere 5 bin TL idari para cezası uygulanacak.
İşyerindeki bina ve eklentilerde, çalışma yöntem ve şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile çalışanlar dikkate alınarak, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulabilecek, ayrıca çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulacak. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen işverene fiil başka bir suç oluştursa dahi on bin TL idari para cezası uygulanır.
İşveren, işin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara ücretlerini ödemekle veya ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermekle yükümlü olacak. Bu yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene ihlale uğrayan her bir çalışan için bin TL, aykırılığın devam ettiği her ay için aynı miktar idari para cezası uygulanacak.
Görüldüğü gibi İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu işverenlere işyerlerinin hem fiziki hem de psikolojik olarak çalışmaya uygun hale getirme sorumluluğu yüklüyor. Bu tedbirler ne kadar hayata geçirilir dört dörtlük uygulanır mı bilinmez ama işverenler basit müdahalelerle giderebilecekleri eksiklikleri gidermeli, tedbirlerini almalı. Küçük çaplı işyeri sahipleri de üst kuruluşlarından, odalarından bu konuda destekler istemeli. Odaların bu alanda çalışma yapmasını teşvik etmeli.