- Katılım
- 26 Şub 2012
- Mesajlar
- 802
- Tepki puanı
- 5,498
- Meslek
- Uzman (B)
HAZIR BETON SEKTÖRÜNDE ISO 14001 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ UYGULAMASI
ISO 14001 ENVIRONMENT MANAGEMENT SYSTEM
Fezal Tuncer Karakadıoğlu
Akçansa Çimento San.ve Ticaret A.Ş.,
Muzaffer Selvi
Akçansa Çimento San.ve Ticaret A.Ş.,
ISO 14001 ENVIRONMENT MANAGEMENT SYSTEM
Fezal Tuncer Karakadıoğlu
Akçansa Çimento San.ve Ticaret A.Ş.,
Muzaffer Selvi
Akçansa Çimento San.ve Ticaret A.Ş.,
Bu çalışmada hazır beton sektöründe faaliyet gösteren bir firmada, ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi çalışmaları ve bu sistem gerekliliklerinin Kalite Yönetim Sistemi ile entegre edilmesi anlatılmaktadır.
Firma, Entegre Yönetim Sistemi ile sürekli gelişimi sağlamayı öncelikli stratejileri arasında belirlemiş ve bu kapsamda ISO 9001:2000 Kalite ,OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği , ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemleri ile Entegre Yönetim Sistemi oluşturmayı hedeflemiştir.
Bu kapsamda ISO 14001 Projesi, proje planının hazırlanması ile başlatılmıştır.Operasyonun çevresel boyutlarının incelenmesi ile yapılacak aksiyonlara yönelik ön bütçe belirlenmiştir.Oluşturulan proje ekibi liderliğinde yasal mevzutlar kapsamında sistem çalışmaları yürütülmüştür.Sistem ile ilgili dokumantasyon yapısı oluşturulmuş ve ortak konular Kalite Yönetim Sistemi ile entegre edilmiştir.Kurulan sistem, yapılan iç denetimlerin ardından, bağımsız bir dış denetim firması tarafından tüm tesisler bazında belgelendirilmiştir.
Kurulan yönetim sistemi ile firma bünyesinde proaktif çevre kültürü oluşturulmaya başlanmıştır.Çevresel unsurların değerlendirilmesi, atıkların uygun yöntemlerle bertarafı ve hazırlanan dokumantasyon ile tüm tesislerde çevre standartları belirlenmiştir.Ögörülen çevre unsurlarının kontrol yöntemleri Üst Yönetimin gerekli kaynağı sağlaması ile başarıyla uygulanmıştır.İzleme ve ölçüm faaliyetlerinin işletilmesi, düzeltici ve önleyici faaliyetler , iletişim ve sürekli eğitimler ile kurulan sistem sürekliliği sağlanmaktadır. APPLICATION IN READY-MIX CONCRETE SECTOR İstanbul İstanbul
Abstract
In this work, a ready-mix concrete company’s ISO 14001 Environmental Management System workings and the integreation of the needs of the system with Quality Management System are presented.
The company determined continuous development strategy by the help of Integrated Management System.In this scope the company aimed to develop Integrated Management System by ISO 9001:2000 Quality, OHSAS 18001 Occupational Health and Safety, ISO 14001 Environmental Management Systems.
ISO 14001 Project get started with a project plan. With the investigation of the operational environmental aspects the pre-budget is determined.Project team lead the studies with the scope of the legal reqirements. Documentation structure is formed and integrated with Quality Management System. The formed system is controlled by the internal audits and documented by an independent external body including all the plants.
With the documented system a proactive environmental culture formed in the company.Environmental standards are determined with the evaluation of the environmental aspects, elimination of the waste with suitable methods and the documented procedures in all plants.The control methods are succesfully applied with the needed source of the Top Management.System continuity is provided by the performance measurement and monitoring, corrective and preventive actions, communication and continuous training.
1. GİRİŞ
2000 yılında başlayan kurumsallaşma çalışmaları kapsamında, ana ve destek iş süreçlerinin belirlenmesi ve müşteri memnuniyetinin iyileştirilmesi temelinde kalite yönetim sistemi kurulmuş ve ISO 9001:2000 standartına uygun olarak belgelendirilmiştir.Çalışmaların devamında çalışan sağlığı ve güvenliği konularına öncelik verilerek, tüm tesisler bazında iş sağlığı ve güvenliği riskleri belirlenmiş ve yasal gereklilikler çerçevesinde kontrol yöntemleri geliştirilerek OHSAS 18001 Yönetim Sistemi kapsamında belgelendirilmiştir.Çalışmaların son aşamasında ise çevre kalitesi ve sorumluluk bilinci düzeyinin arttırılması ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Standardı kapsamında hedeflenmiştir.
Toplam Kalite Yönetimi (TKY) felsefesi tüm dünyada yaygın bir ilgi ile karşılanmaktadır.Rekabetçi ortamdaki işletmeler, avantajlı olabilmek için TKY’nin temel düşüncesini ve müşteri odaklı prensiplerini benimsemişlerdir.[1]Artık, işletmeleri yönlendiren müşteri istekleri kavramı, kalite ve hızın ötesinde, çevre unsurlarını da kapsamaktadır. Çevre kalitesi de Toplam Kalite olgusu içinde yer almakta ve önemi her geçen gün giderek artmaktadır. Çevre dostu teknoloji ve yaklaşımları olan işletmeler, uluslararası düzeyde rekabet avantajı kazanmaktadır .[2]
Geliştirilen ISO 14000 Çevre Yönetim Standartları esas itibariyle kalite yönetiminde ISO 9000 serisinin dayandığı ilkeleri benimsemektedir. Bu standartlar, sorunların bulgularını ele alma yerine, kaynaklarında çözmeye yöneliktir. ISO 9000 ile müşteri
ihtiyaçlarının karşılanması, proses kontrolü ve kalitenin sürekli geliştirilmesi amaçlanır. ISO 14000 ile amaçlanan ise müşteri ihtiyaçlarının yasal düzenlemeler doğrultusunda çevre gereksinmelerini de içerecek şekilde karşılanmasıdır.
Çalışmalar kapsamında ISO 14001 [3] referans olarak alınmış, sistemin etkinliğini arttırmak ve daha kapsamlı çalışmalar yapmak amacıyla ISO 14004 ‘den geniş ölçüde faydalanılmıştır.
2. ISO 14001 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ ESASLARI
2.1. Çevre Politikası
İşletmede, çevre politikası mevcut kalite politikası ile entegre edilerek yönetim politikası oluşturulmuştur.Yönetim politikası, çevre kirliliğinin en aza indirilmesi ve korunmasını öngörmektedir.Yasal mevzuata uyum, sürekli iyileştirme ve üst yönetimin taahhüdleri de politikada yer almaktadır.Yönetim Politikası tüm çalışanlara ve kamuoyuna da duyurulmuştur.
2.2. Planlama
2.2.1. Çevre Boyutları
ve hizmetlerinin kendisi tarafından kontrol altında tutulabilen veya etkilenebilen çevre unsurlarını belirlemek ve çevre üzerinde önemli etkilere sahip olan unsurları tanımlayabilmek için gerekli yöntem, yetki ve sorumlulukları belirlemiştir.Çevreyi etkileyecek faaliyet/ürün/hizmetlere ait çevre unsurları, Bölüm Yöneticileri tarafından tespit edilir. Çevre unsuruna ilişkin çevresel etki, oluşum sıklığı ve zarar büyüklüğünün bileşkesi olan risk büyüklüğü ile belirlenir. Belirlenmiş risk büyüklüğü ile beraber, geçmişte ilgili taraflarca şikayet konusu olan, geçmişte firma bünyesinde yaşanmış bir kazayla ilgili, mevcut yasal düzenlemelerle ilişkili ve üst yönetimin öncelikli olarak değerlendirdiği unsurlar “Önemli” olarak nitelendirilir.
Belirlenmiş olan çevresel unsurlar ile ilgili, yeni bir yasal mevzuatın oluşması, oluşum sıklığı ve zarar büyüklüğünün şirket içinde yapılan faaliyetler sonucunda değişmesi durumunda söz konusu çevresel unsur yeniden değerlendirilir.
2.2.2.Kanuni ve Diğer Şartlar
hizmetlerine doğrudan uygulanabilecek olan yasal yükümlülükleri veya kendiliğinden gönüllü olarak uymayı kabullendiği yasal gereklilikleri tespit etmiştir. Bu yasal şartları elde edebilmek için gerekli yöntem, yetki ve sorumluluklar belirlenmiş ve yasal gerekliliklerdeki değişikliklerin takibi ve geçerli olan bilgilerin çalışanlara bildirilmesi sistematiği ilgili prosedürlerde tanımlanmıştır.
2.2.3. Amaçlar ve Hedefler
Tüm çalışanlar tarafından çevresel etkilerin farkedilmesi ve çevre kirliliğinin en aza indirilmesinin yıllık eğitimlerle desteklenerek pekiştirilmesi çevre faaliyetlerinin esasını oluşturmaktadır.
İşletmede yıllık olarak hazırlanan Çevre Yönetim Programı dahilinde uygulamaya dönük hedefler yeralmaktadır. İşletme, faaliyet, ürün İşletme, faaliyet, ürün ve
Ayrıca dönemsel olarak hazırlanan Metrik Raporunda Tesis Çevre Performansı da izlenmektedir.
Tarafsız dış kuruluşlara yaptırılan fiziki ölçüm sonuçları ( toz ve gürültü ölçümleri ) değerlendirmesinde, ilgili yönetmeliklerdeki sınır değerlerin altında çalışılması hedeflenmektedir.
2.2.4. Çevre Yönetim Programı
İşletme bünyesinde, Yönetim Politikasına uygun olarak belirlenen amaç ve hedefler çerçevesinde, çevre unsurlarının değerlendirilmesi sürecinde önemli olarak nitelendirilen unsurların kontrol altına alınması, yasal gerekliliklerden doğabilecek faaliyetler ve Çevre Yönetim Sistemi uygulamalarını planlamak ve takip etmek amacıyla yıllık Çevre Yönetim Programı oluşturulur. Çevre Yönetim Programının hazırlanması ile birlikte tahmini yıllık Çevre Bütçesi de belirlenir.
Oluşturulan Çevre Yönetim Programı, gerçekleştirilecek faaliyetlere yönelik görev ve sorumlulukları belirtmenin yanısıra planlanan ve gerçekleşen tarihleri de içerir.
Çevre Yönetim Programı; sürekli iyileştirme kapsamında, politika, hedef ve yasal gerekliliklerdeki değişiklikler, Yönetimin Gözden Geçirmesi Toplantılarında alınan kararlar, teknolojik ihtiyaçlar, Çevre Yönetim Sistemi ihtiyaçları, çalışma şartlarındaki değişiklikler, çevresel unsurların değerlendirmesi süreci çıktıları, çalışanlar ve ilgili taraflardan gelen öneriler ve diğer organizasyonlarla yapılan (benchmark) kıyaslama çalışmaları ile gözden geçirilir ve programda gerekli revizyonlar yapılır.
Çevre Yönetim Programının uygulanması ve sonrasındaki faaliyetlere yönelik takipler periyodik olarak gerçekleştirilerek sistem performansının göstergesi olarak alınmış karar ve planlanmış düzenlemelerin etkinliği izlenir.
2.3.Uygulama ve İşlem
2.3.1. Yapı ve Sorumluluk
İşletmede, Çevre Yönetim Sistemin kurulması, uygulanması, devam ettirilmesi, dış kuruluşlarla ilişkiler ve koordinasyonundan sorumlu olması anlamında Yönetim Temsilcisi atanmıştır.Yönetim Temsilcisi, sistemin gözden geçirilmesi ve iyileştirilmesi amacıyla sistem performansları hakkında üst yönetime rapor vermektedir.Sistem gelişimi ve hedeflere uygunluğu Yönetim Temsilcisi koordinasyonunda üst yönetim tarafından dönemsel olarak gözden geçirilerek, takip edilmektedir.
Yönetim Temsilcisine destek vermek amacıyla “ Çevre Sorumlusu ” sistemin uygulanması aşamasındaki detayların takibi ile görevlendirilmiştir.
Organizasyonda yer alan pozisyonlarla ilgili görev,yetki ve sorumluluklar revize edilerek ilgili kişilere bildirilmiştir.
2.3.2. Eğitim, Bilinç ve Yeterlilik
katkı sağlayacak şekilde, ihtiyaç duydukları eğitimlerin belirlenmesi, yapılabilirliğinin saptanması ve uygulamaya geçirilmesi ile ilgili yöntem ve sorumluluklar ilgili prosedürde tanımlanmaktadır. Çalışanların, şirket amaç ve hedeflerine
Çevre üzerinde önemli etkilere neden olabilecek kişilerin sahip olması gereken nitelikler, kişilere ait görev tanımlarında belirtilmiştir.
İşletme, faaliyetlerini gerçekleştirmek üzere birlikte çalıştığı taşeronlar için de Çevre Yönetim Programında eğitimler planlayarak, periyodik olarak eğitimlerin tamamlanmasını ve taşeronların çevre kirliliğini önlemeye katkıda bulunmasını hedeflemektedir.
2.3.3. İletişim
Çevre Yönetim Sistemi kapsamında iletişim tüm kullanıcıların ,üzerinde yer alan bilgilere ulaşmasını sağlayan ortak Network ağında yeralan paylaşımda yapılmaktadır.
Bu paylaşım ortamında; internet üzerinden alınan her türlü bilgilerin taranarak aktarılması , çalışanların katılımıyla gelen geri bildirimler, tesis ziyaretleri sonucu alınan veriler, internet siteleri linkleri yeralmaktadır.
İşletmeye ilgili dış taraflardan gelen haber ve belgeler Bölüm Yöneticileri tarafından Çevre Sorumlusuna iletilmek suretiyle kabul edilmektedir.Yanıtlandırılması gereken konularda gerekli yazışmanın yapılması için ( gerektiğinde Hukuk Müşaviri ile görüşülerek ) gerekli koordinasyon Çevre Sorumlusu tarafından yapılır.
2.3.4. Çevre Yönetim Sistemi İle İlgili Belgeye Bağlama İşlemleri
Çevre Yönetim Sistemi gereklilikleri Çevre El Kitabında belirtilmektedir. Çevre El Kitabı, bu gerekliliklere ilişkin oluşturulmuş doküman ve kayıtlara atıfta bulunmaktadır.
Çevre Yönetim Sistemine ilişkin ana süreçlere ait akışlar ve bunların biribirleriyle ve diğer süreçlerle etkileşimleri Çevre El Kitabında belirtilmektedir.
2.3.5. Belge Kontrolü
istemi dokumantasyonu bir yazılım üzerinden takip edilmektedir.Sistem kapsamındaki prosedür, talimat, destek dokuman ve formlar Dokuman ve Veri Kontrolü sürecine göre kalite yönetim sistemi ile entegre edilmiş olup yazılım üzerinden gerekli revizyon ve duyurular kontrollü olarak yapılmaktadır.
2.3.6. İşlem Kontrolü
Politika amaç ve hedeflerine uygun olarak tespit edilen önemli çevre unsurları ile ilgili işlem ve faaliyetleri belirlemek ve bu faaliyetlerin karakteristiklerini belirlenen plan ve yöntemlerle gözetlemek, ölçmek ve sürekliliğini sağlamak için Operasyonel Kontrol, Ölçme ve İzleme Prosedürü hazırlanmıştır.
Operasyonun tüm aşamalarında “Önemli” olarak nitelendirilen çevre unsurları, Çevre Sorumlusu tarafından Çevre Kontrol Planına alınmaktadır.Bu planda verilen sıra numarası Çevresel Unsurların Değerlendirilmesi Formuna izlenebilirlik sağlaması açısından kaydedilir.
Çevre ile etkileşen faaliyetler ile ilgili dokumanlar Çevre Kontrol Planında belirlenerek Dokuman ve Veri Kontrolü Prosedürüne göre hazırlanmış ve ilgili birimlere kontrollü dağılımı yapılmıştır. Çevre Yönetim S
Çevre ile etkileşen faaliyetlerden çıkan atıklar aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır;
- Sıvı atıklar
- Evsel atıklar
- Beton atıkları
- Metal atıklar
- Plastik atıklar
- Cam atıklar
- Kağıt atıklar
- Tıbbi atıklar
- Tehlikeli atıklar
Sistem çerçevesinde tüm atıkların depolanma koşulları, bertaraf edilmesi veya uygun şartlarda yokedilmesi ile ilgili sistematik tanımlanmış ve tüm çalışanlara duyurulmuştur.Bu kapsamda yapılan çalışmalar ;
- Katı atıkların depolanması için Atık Sahası
- Beton ve benzeri türü atıkların depolanması için Atık Kurutma Sahası
Satınalma sürecine bağlı olarak yapılan satınalma sözleşmelerinde, mevcut yasal mevzuatlar da gözönüne alınarak anlaşmalar yapılır ve çevre kirliliğini azaltma yönünde çaba sağlanır.
Yan Sanayi Değerlendirme süreci kapsamında, periyodik yapılan yan sanayi denetimlerinde tedarikçi ve taşeronlarının çevre ile etkileşimleri sorgulanarak, firmanın çevre kirliliğini azaltma yönündeki çalışmalarına katkı sağlanması hedefi mevcuttur.
2.3.7. Acil Durum Hazırlığı
Birimleri etkileyecek acil durumları tespit etmek, acil durum hazırlıklarını tanımlamak ve acil durumların yönetimine ilişkin kuralları belirlemek amacıyla İş Güvenliği çalışmalarında hazırlanan Acil Durum Prosedürü entegre edilmiştir.
Tüm birimlerde acil durumlar karşısında olay komuta organizasyonu, acil durum ekipleri, kaçış ve toplanma yerleri, acil durum ekipmanları ve yerleri acil durum planlarında belirlenmiştir.Acil durumlarda gerekebilecek haberleşme listeleri hazırlanmış ve tüm çalışanlara duyurulmuştur.
Acil durum kapsamına giren olaylardan bazıları aşağıda yer almaktadır:
- Sel / Su baskını
- Fırtına
- Yıldırım düşmesi
- Heyelan
- Trafik kazası / Araç devrilmesi
- Çimento silosunun taşması veya patlaması
- Yakıt veya kimyasal katkı tankı taşması, vanaların açık kalması
- Beton dolum / boşaltım sırasında hortum patlaması
2.4.1. İzleme ve Ölçme
Çevre unsurlarının performans ölçüm ve izleme kriterleri için aşağıdaki yöntemler tanımlanmıştır.
Performans ölçme ;
- Çevre Kontrol Planında belirtilen performans ölçümleri
- İç denetimler
- Fiziki Ölçümler
- Merkez Çevre Denetimi
- Yönetim Programı
- THBB ( Türkiye Hazır Beton Birliği ) Çevre Değerlendirmeleri
- Dış denetimler
2.4.2. Düzeltici – Önleyici Faaliyet
takibi, incelenmesi, zararlı etkilerini hafifletecek yönde harekete geçilmesi, düzeltici ve önleyici faaliyetlerin başlatılması ve sonuçlandırılması konusundaki sorumluluk ve yetkiler Kalite Yönetim Sistemi gereği hazırlanan Düzeltici – Önleyici Faaliyetler Prosedürü ile entegre edilerek tanımlanmıştır.
2.4.3. Kayıt
tutulması gereken kayıtlar ve kayıtların saklama yer ve süreleri tanımlanmış olup diğer ilgili gereklilikler ise Kayıtların Kontrolü Prosedürü ile entegre edilmiştir.
2.4.4. ÇYS Denetimi
Master denetim planı kapsamında her bölüme yılda en az bir kez yapılması gereken denetimler İç denetim prosedürü ile entegre edilmiştir.Denetimlerde, ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi gereklilikleri ile beraber ISO 9001 ve OHSAS 18001 gerekliliklerinin de uygun şekilde uygulanıp uygulanmadığı kontrol edilerek Denetim Raporu ile raporlanmaktadır. Çevre ile ilgili ortaya çıkabilecek uygunsuzlukların Yasal olarak
2.5. Yönetimce Yürütülen Gözden Geçirme
Yönetimin Gözden Geçirmesi süreci de Kalite Yönetim Sistemi ile entegre edilmiştir.Gözden Geçirme Toplantıları yılda en az iki defa yapılır. Bu toplantıda; Çevre Yönetim Sisteminin etkinliği, performansı, hedeflere ulaşımı ve gelişimi gözden geçirilir. Geliştirilmesi gereken konular, alınacak önlemler ve ayrılan kaynaklar saptanır.
3. SONUÇ
ISO 14001 işletmeler için hareket tarzlarını değiştirecek, stratejik planlamalarında etkinlik artışı yaratacak, verimliliklerini ve rekabet güçlerini arttıracak bir yönetim sistemidir. [4] İşletmeler ekonomik gelişmede çevre kalitesi ve fırsatlar arasındaki ilişkinin artık farkına varmışlardır. Bu kapsamda işletmeler, politikalarını, toplumsal çerçeve içinde yeniden belirlemektedirler.
İnceleme sonucunda; Çevre ve Kalite Yönetim Sistemleri arasında uygulama ve prensipte birçok yapısal benzerlikler bulunmaktadır ve birbirlerini karşılıklı olarak etkilemektedirler. Çevresel uygulamalarda personelin katılımının artması, personele manevi bir memnuniyet verir, yaptığı işte üstlendiği çevresel sorumluluk yüksek bir motivasyon sağlar. Böylece çevresel performansın yanısıra, kalite performansı ve verimlilik de dolaylı olarak etkilenir.
enflasyonu yaratmak istemiyorlarsa entegre sistem kurma yoluna gitmelidirler. Sistemleri ayrı ayrı yürütmeye çalışmak hem yönetim, hem de çalışanlar seviyesinde bazı dezavantajlar getirebilir. Her şeyden önce üç ayrı sistem olması üst yönetimin sistemler üzerindeki kontrolünü azaltacak ve vakit kaybına neden olabilecektir. Ayrıca farklı standartların ayrı yönetilmesi çalışanların bilgi ve kavramları karıştırıp, motivasyonlarını düşürebilir. [5] Özetle işletmelerde; kalite, çevre ve hatta iş sağlığı ve güvenliği entegre yönetim sistemi oluşturulmalıdır.
Yoğun çalışma temposu ve hızlı iş akışlarına sahip hazır beton sektöründe çevre boyutlarının incelenmesi ile diğer ağır sanayi sektörlere nazaran daha az çevresel etkilerin olduğu görülmektedir.Fakat bu etkilerin incelenmesi, standart ve sürekliliği olan bir temele oturtulması ile gerek çevre performansının arttırılması gerekse çalışanların motivasyonu ve iş verimliliği açısından önemli olduğu görülmektedir.
Kurulan yönetim sistemi, planlı eğitimler ile desteklenmelidir.Yasal gereklilikler kapsamında çevresel etkilerin incelenmesi sürekliliğinin sağlanması sistemin işleyişi açısından önem arzetmektedir.
Yönetim politikasına uygun olarak sürekli gelişimin sağlanması için sistem gerekliliklerinin uygulanması, ölçüm ve izleme yöntemlerinin etkin olarak işletilmesi zorunludur.Bu çalışmaların yapılması ile, işletmenin sosyal sorumluluk anlamında çevreye verdiği önem açıkça gösterilmiş olacaktır.
Hazır beton üretimi, toplum genelinde çevre kirletici bir operasyon olarak algılanmaktadır. Bu sebeble yapılacak ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi çalışmaları ve sistemin geliştirilerek uygulanmasının süreçlere yansıtılması ile ürünün toplumdaki olumsuz imajının aksine çevre dostu olarak algılanması sağlanmış olacaktır. İşletmeler, uygulamalarında eğer standart
Kaynaklar- Kasap,G.Ç., “İşletmelerde Kalite, Çevre ve İş Güvenliği Entegre Sistemleri”,www.iktisat.uludag.edu.tr/dergi
- Apak,G., “Çevre Kalitesi ve Sorumluluklarımız”, Standart, Nisan-1996
- TS EN ISO 14001 / Nisan 1997 Çevre Yönetimi , Çevre Yönetim Sistemleri – Özellikler ve Kullanım Klavuzu
- Tavmergen,İ., “ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemleri:Uygulama Aşamaları ve Uygulayanlara Sağladığı Faydalar”,Dış Ticaret Dergisi,9
- Adoni, N., “Sanayide Çevre ve İş Güvenliği Entegre Sistemleri”, İSO Dergisi, Sayı, 388, Temmuz-1998.