- Katılım
- 28 Ara 2011
- Mesajlar
- 508
- Tepki puanı
- 1,476
- Medeni hal
- Belirtilmedi
- Meslek
- Uzman (B)
İŞYERİ İÇİ ÖRGÜTLENME
İş sağlığı ve güvenliği yönünden örgütlenmeyi işyeri içi ve işyeri dışı örgütlenme olarak ayırmak mümkündür. İşyeri içi iş sağlığı ve güvenliği örgütlenmesinde, işyeri sağlık birimi, işyerleri ortak sağlık birimi, bu sağlık birimlerinde görevli işyeri hekimi, işyeri hemşiresi veya sağlık memuru, iş psikoloğu, iş hijyenisti, gibi diğer çalışanlar ile iş güvenliği örgütlenmesi olarak iş güvenliği uzmanı ve iş sağlığı ve iş güvenliği kurulu yer almaktadır.
Biz burada kurumsal bir yapı olan işyeri sağlık birimleri ve işyerleri ortak sağlık birimlerinden bahsedeceğiz.
İşverenler, 10.6.2003 / 25134 tarih ve sayılı Resmi Gazete Yayımlanan 4857 sayılı İş Kanununun 81. maddesi gereği; devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran işverenler, Sosyal Sigortalar Kurumunca sağlanan tedavi hizmetleri dışında kalan, işçilerin sağlık durumunun ve alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere işyerindeki işçi sayısına ve işin tehlike derecesine göre bir veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık birimi oluşturmakla yükümlüdür.
Bu maddeye göre çıkarılan ve 16.12.2003/25318 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İşyeri Sağlık Birimleri İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 5. maddesinde işverenler, elli ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde bir sağlık birimi kurmak zorundadırlar.
İŞYERİ SAĞLIK BİRİMİ
İşverenler, işyerlerinde sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamının tesis edilmesi, sağlık ve güvenlik risklerinin önlenmesi ve koruyucu hizmetlerin yürütülmesi için gerekli tedbirlerin belirlenmesi, bu tedbirlerin uygulanması ve uygulamaların izlenmesi işlerini yürütmek üzere; işyerinin risk grubuna ve işçi sayısına göre bir veya daha fazla işyeri hekimi görevlendirmek ve bu görevlerin yapılması için gerekli yer, donanım ve personeli temin etmekle yükümlüdürler.
Bu yönetmeliğin üçüncü bölümünde; İşyeri sağlık biriminin yapısı, çalışma usul ve esaslarından bahsedilmektedir. Burada işyeri sağlık birimi ve işyerleri ortak sağlık birimi kurumsal bir yapıdır ve işyerindeki iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde büyük oranda görev almış bir yapıdır. İş sağlığı hizmetleri, işyeri hekiminin sorumluluğunda işyeri hemşiresi veya sağlık memuru, iş psikoloğu, iş hijyenisti, gibi diğer çalışanlar ile birlikte bir ekip halinde verilmektedir.
Yönetmeliğin 7. maddesine göre sağlık biriminde; en az bir işyeri hekimi ile birlikte en az bir işyeri hemşiresi veya sağlık memuru görevlendirilmesi zorunludur.
Sağlık biriminin fiziksel koşulları şöyle olmalıdır. İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülebilmesine ve çalışacak personel sayısına yetecek büyüklükte, kolay ulaşılabilir, tercihen tek katlı bir binada veya kurulacağı binanın giriş katında olmalıdır. Sağlık birimi; en az bir muayene odası, bir müdahale odası, bir yardımcı sağlık personeli odası ile bekleme odasından oluşmalıdır. İçinde yeterli aydınlatma, havalandırma, ısıtma, soğuk ve sıcak su tesisatı bulunmalıdır. Sağlık biriminin tabanı kolay temizlenebilen ve yıkanabilen nitelikte olmalı ve en az aşağıda belirtilen araç ve gereçler ile donatılmalıdır:
A)Tıbbi Malzemeler:
1. Sfingomanometri
2. Stetoskop
3. Oftalmoskop
4. Otoskop
5. Kulak küreti
6. Abeslan
7. Beden derecesi
8. Cerrahi dikiş seti (Tam gün hekim çalışan işyerlerinde zorunludur)
9. Pansuman malzemesi
10. Enjeksiyon malzemesi
11. Tartı
12. Muayene masası
13. Paravan
14. İlaç dolabı
15. Tıbbi malzeme dolabı
16. Sedye
17. Oksijen tüpü
18. Buzdolabı
B) Büro malzemeleri:
1. Bilgisayar
2. Yazı masası ve koltuk
3. Hasta sandalyesi
4. Kırtasiye malzemesi
5. Dosya dolabı
C) Taşıt:
Ağır ve tehlikeli işlerin yapıldığı ve sürekli olarak 50 işçinin çalıştığı işyerlerinde, hastalanan veya kazalanan işçilerin işyerine en yakın sağlık kuruluşuna taşınmaları için uygun taşıt işyerinde hazır bulundurulur.
Nitelikleri dolayısıyla devamlı çalışma yapılan işyerlerinde sağlık birimleri çalışma süresince açık bulundurulur ve en az bir işyeri hemşiresi veya sağlık memuru görevlendirilir. Normal çalışma süresi dışında kalan vardiya çalışmalarında bu personelin sağlanamadığı hallerde, sağlık biriminde ilkyardım kursu görmüş en az bir eleman görevlendirilir.
Burada sağlık biriminin yapısal durumundan söz edilmektedir. Ayrıca bu yapıda kimlerin görev alacağından da söz edilmektedir.
ORTAK SAĞLIK BİRİMİ:
Ortak sağlık birimi için ise, yönetmeliğin 17. maddesinde şöyle belirtilmiştir.
İşverenler, koruyucu ve acil sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütmek üzere bir ortak sağlık birimi kurabilir, kurulmuş olanlara ortak olabilirler.
Ortak sağlık birimi aynı işkolunda faaliyet gösteren işyerlerine hizmet vermek üzere kurulabileceği gibi, küçük sanayi siteleri veya organize sanayi bölgeleri gibi aynı alanda kurulmuş bulunan ve farklı işkollarında faaliyet gösteren işyerlerine hizmet vermek üzere de kurulabilir.
Ortak sağlık biriminde çalışacak personel sayısı ve niteliklerinin, hizmet verilecek işyerlerinin yer aldığı risk grupları ve çalışanların toplam sayısı dikkate alınarak bu Yönetmelikte belirtilen diğer kriterlere göre tespit edileceği belirtilmektedir.
Ortak sağlık biriminin tüm giderleri hizmet alan işverenler tarafından karşılanır.
Yapılanmaları farklı olsa da verecekleri hizmet aynıdır ve bu hizmet, işyerlerine iş sağlığı hizmetinin verilmesidir.
İşyerleri, ister sağlık birimi aracılığı ile ister ortak sağlık birimi aracılığı ile olsun iş sağlığı hizmetlerini çalışanlarına götürmek durumundadır.
Sağlık birimi, fonksiyonel yapısı içerisinde, işyerinde yürütülecek sağlık hizmetleri ile ilgili olarak yıllık çalışma planı hazırlar ve işverenin onayına sunar. Onaylanan plan işyerinde ilan edilir. Ayrıca, bu plan çalışanların temsilcilerine ve varsa iş sağlığı ve güvenliği kuruluna gönderilir.
İŞ SAĞLIĞI HİZMETLERİ
İşyerlerinde iş sağlığı hizmetlerinin verilmesi esastır.
İş Sağlığı Hizmetleri dediğimiz; tüm mesleklerde çalışanların fiziksel, zihinsel ve sosyal iyilik halinin en üst düzeyde iyileştirilmesi ve sürdürülmesi; çalışanlarda çalışma koşullarının sebep olduğu sağlığın bozulmasının önlenmesi; çalışma esnasında, oluşan sağlığı olumsuz etkileyen faktörlerden çalışanların korunması; bir iş çevresinin çalışanın fizyolojik ve psikolojik yeteneklerine uyarlanmasında çalışanın işe yerleştirilmesi ve bunun sürdürülmesidir.
İş Sağlığının ana hedefi :
a)Çalışanların sağlığı ve çalışma kapasitelerinin iyileştirilmesi ve sürdürülmesi,
b)Çalışma ortamının iyileştirilmesi ve çalışmanın sağlıklı ve güvenlikli hale getirilmesi,
c)Çalışmadaki sağlık ve güvenliği destekleyen bir yönetim içerisinde çalışma kültürleri ve çalışma organizasyonunun geliştirilmesi ve bunun yanı sıra işletmelerdeki verimliliğin arttırılabilmesi, işin yolunda gitmesi ve olumlu bir sosyal iklimin de oluşturulmasıdır.
Yine yönetmeliğe göre sağlık birimi, işyerinde yürütülen sağlık hizmetleri ile ilgili olarak yapılacak denetimlerde incelenmek üzere her yıl yönetmeliğin Ek-2 deki örneğe uygun yıllık değerlendirme raporu hazırlar ve bir nüshasını İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğüne gönderir.
Sağlık birimi personeli, işyerine ve çalışanlara ait tıbbi, teknik ve idari bilgilerle ilgili olarak gizlilik ilkesine uymak zorundadır.
Sağlık birimi, işyerindeki ilgili diğer bölümlerle, varsa iş sağlığı ve güvenliği kurulu ile iş güvenliği uzmanı ve çalışanların temsilcileriyle işbirliği içinde çalışır.
Sağlık birimi, Bakanlığın iş sağlığı ve güvenliği alanında faaliyet gösteren birimleri ve diğer ilgili kuruluşlarla yakın işbirliği içinde çalışır.
Ulusal düzeydeki organizasyonlar kapsamında; sağlığın korunması ve geliştirilmesi kampanyalarında yer alır, iş sağlığı programları çerçevesinde ilgili otoriteler ile işbirliği yapar.
Büyük kazalar ve doğal afetlere karşı acil eylem planı hazırlanması ve uygulanmasında ilgili diğer birim, kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapar.
Sağlık birimi, çalışanlara acil müdahale gerektiren durumlarda veya kazalanma durumlarında ilk yardım ve acil tedaviyi organize eder, yürütür ve diğer sağlık kuruluşlarıyla işbirliği yapar.
Sağlık birimi; işverene, çalışanlara veya çalışanların temsilcilerine ve iş sağlığı ve güvenliği kuruluna, iş sağlığı ile ilgili konularda eğitim ve danışmanlık hizmeti verir.
Sağlık birimi, yürütülecek her türlü sağlık gözetimi faaliyetleri ile ilgili olarak çalışanları bilgilendirmek ve rızasını almak zorundadır.
Burada bazı kavramlara açıklık getirmek uygun olacaktır.
Gözetim;
Sürekli ve sistematik olarak bilgilerin toplanması, bilgilerin analizi, yorumlanması ve bu bilgilerin uygun şekilde yaygınlaştırılmasıdır.
İş Sağlığı Gözetimi;
Sürekli ve sistematik olarak bilgi toplama, analizler, yorumlama ve önleme amacıyla bilgilerin yaygınlaştırılmasıdır. Gözetim, iş sağlığı programlarının planlaması, yerine getirilmesi ve değerlendirmesini esas alır ve işle ilgili sağlığın bozulması ve yaralanmaların kontrolü ve çalışanların sağlığının korunmasını ve geliştirilmesini de esas alır. İş Sağlığı Gözetimi, Çalışanların Sağlık Gözetimi ve Çalışma Ortamı Gözetimini kapsar.
Çalışanların Sağlık Gözetimi;
Her hangi bir abnormaliteyi tanımlamak ve belirlemek için çalışanların sağlığını değerlendirecek araştırmalar ve işlemleri içeren genel bir terimdir. Gözetimin sonuçları, maruziyet altındaki çalışanların sağlığı, işyerindeki toplu sağlığın ve kişisel sağlığın korunması ve geliştirilmesi için kullanılmalıdır. Sağlık değerlendirme prosedürleri; tıbbi muayeneler, biyolojik ölçümlemeler, radyolojik muayeneler, sorgulamalar ve sağlık kayıtlarının gözden geçirilmesini içerebilir fakat bunlarla da sınırlı değildir.
Hepimizin bildiği gibi işyeri hekiminin işçiler işe alınırken yaptığı işe giriş muayeneleri ile, belirli zamanlarda yapılan periyodik muayenelerdir . Bu muayeneler yapılırken işçinin çalışma ortamındaki sağlık zararlarının ortaya çıkarabileceği meslek hastalıkları göz önüne alınarak gerekli laboratuar muayenelerinin de birlikte yapılmasıdır. Örneğin tozlu yerlerde çalışanlarda büyük akciğer grafileri, gürültülü yerlerde çalışanlarda odiometrik tetkikleri veya kimyasallarla çalışanlarda gerekli kan ve idrar analizleridir. Bu aralıklı muayenelerin amacı; işçilerde oluşan meslek hastalıklarına erken evrelerde tanı konması hastalıklarının ilerlemesine ve çalışanların malul kalmalarına engel olunmasıdır. Sağlık gözetiminin ana amacı budur.
Çalışma Ortamının Gözetimi;
Çalışanların sağlığını etkileyebilen çevresel faktörlerin değerlendirilmesini ve tanımlanmasını içeren genel bir terimdir. Bu, sağlık ve iş hijyeni durumlarının değerlendirilmesini, çalışanların sağlığı için risk arz edebilecek çalışma organizasyonundaki faktörleri, toplu ve kişisel korunma araçlarını, tehlikeli ajanlara çalışanların maruziyetini ve bunların azaltılması ve yok edilmesi için tasarlanan kontrol sistemlerini kapsar.
Çalışanların sağlığı açısından çalışma ortamının gözetimi, ergonomi, kaza ve hastalığın önlenmesi, işyerindeki iş hijyeni, iş organizasyonu ve işyerindeki psikososyal faktörler üzerinde yoğunlaşabilir fakat bunlarla sınırlı değildir.
Yönetmeliğin 14. maddesine göre işyeri sağlık biriminde çalışma ortamı ve çalışanların sağlık gözetimine ait bütün bilgiler kayıt altına alınır ve belgeler muhafaza edilir.
Çalışanların sağlık bilgileri, yaptığı işler ve çalıştığı ortamdaki maruziyet bilgileri ile bu maruziyetlerin değerlendirme sonuçları kişisel sağlık dosyalarında saklanır.
Sağlık birimi, çalışanların kişisel sağlık dosyalarını işten ayrılma tarihinden itibaren 10 yıl boyunca saklamak zorundadır. Yükümlülük süresi bu süreyi aşan meslek hastalığı riski bulunan işyerlerinde, belirlenen risklerle ilgili evrakların saklanması yükümlülük süresine kadar uzar. Çalışanın işyerinden ayrılarak başka bir işyerinde çalışmaya başlaması halinde, yeni işveren çalışanın kişisel sağlık dosyasını ister. Eski işveren, kişisel sağlık dosyasının onaylı bir örneğini gönderir.
Çalışanın işe girişinde ve iş değişikliğinde, işe uyumunun belirlenmesi amacıyla yapılan sağlık muayenesi sonucunda oluşturulan raporda; çalıştırılacağı işler ve çalışma koşulları belirtilir, rapor sonucu işveren ve çalışana yazılı olarak bildirilir.
Sağlık birimince, iş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili kayıt ve takip işlemlerinde yönetmeliğin Ek-3 ve Ek-4 de belirtilen örnek formlar kullanılır. İşyerinde meydana gelen bütün kazalar ve meslek hastalıkları kaydedilir. Kaza ve meslek hastalıklarının kayıtları değerlendirilerek kaynakları belirlenir ve bunlara yönelik önlemler geliştirilir.
Sağlık biriminde iş sağlığı hizmetleri dışında kalan birinci basamak tedavi hizmetleri ile ilgili usul ve esaslar, SSK ile işveren arasında yapılacak protokole göre belirlenir.
Sağlık birimi, sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturmak üzere işyerlerinde fiziksel, kimyasal ve biyolojik risklerin belirlenmesi, ortadan kaldırılması için gerekli tedbirleri almak ve bu amaçla ölçüm, analiz ve kontrollerin yapılmasını sağlamakla yükümlüdür. Bu hizmetlerin yürütümünde ve iş sağlığı ve güvenliği mevzuatında öngörülen tedbirlerin uygulanmasında sağlık birimi personeli iş güvenliği uzmanı ile işbirliği ve koordinasyon içinde çalışır.
İşyeri sağlık birimi ve işyerleri ortak sağlık birimi iş sağlığı hizmetlerini, işyeri hekiminin sorumluluğunda işyeri hemşiresi veya sağlık memuru, iş psikoloğu, iş hijyenisti, gibi diğer çalışanlar ile birlikte multidisipliner bir yapıda vermek durumundadır.
Yönetmelikte, elliden fazla işçi çalıştıran işyerlerinde hekim ile birlikte işyeri hemşiresi veya sağlık memurunun da bulunmasının zorunlu olduğu belirtilmektedir.
İşyeri hemşiresi;
İşyerinde işçilerin sağlığının korunmasında hemşirelik ilkelerini uygulayan kişidir. İşçilerin sağlığının korunması, erken tanı, hasta ve yaralı tedavisi, rehabilitasyon görevleri arasındadır. Sağlık eğitimine, çevre sağlığı hizmetlerine, danışmanlık hizmetlerine, insan ilişkilerinin geliştirilmesine katkıda bulunur.
ŞYERİ İÇİ ÖRGÜTLENME
İşyeri Hekimi
İşletme içi örgütlenmede işyeri sağlık birimlerinden sonra bu sağlık biriminde iş sağlığı hizmetlerinin yürütülmesinden sorumlu olan, sağlık birimini oluşturan multidisipliner yapı içindeki işyeri hekimimin nitelikleri, görev, yetki ve sorumluluklarından bahsetmek uygun olacaktır.
10.6.2003 / 25134 tarih ve sayılı Resmi Gazete Yayımlanan 4857 sayılı İş Kanununun 81. maddesine göre çıkarılan ve 16.12.2003/25318 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İşyeri Sağlık Birimleri İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte İşyeri hekimi olarak görevlendirilecek hekimlerin Bakanlıkça verilmiş işyeri hekimliği sertifikasına sahip olmaları gerekmektedir.
İşyeri hekimliği sertifikasının;
a. İş müfettişliği yapmış veya üniversitelerden iş sağlığı bilim doktorası veya bilim uzmanlığı almış, iş ve meslek hastalıkları yan dal uzmanlığı veya işyeri hekimliği yan dal uzmanlığı almış olan hekimlere istekleri halinde,
b. Bakanlıkça düzenlenen işyeri hekimliği sertifika eğitim programlarına katılan ve eğitim sonunda düzenlenecek sınavda başarılı olan hekimlere,
Bakanlık tarafından verileceği belirtilmektedir.
Eğitimin süresi, teorik ve pratik olarak 180 saatten az olmayacaktır.
İşyeri hekimleri, Bakanlıkça belirli aralıklarla yenileme eğitimlerine tabi tutulacaktır.
Yönetmelikte, işyeri hekimlerinin işyerindeki hizmet süresi çeşitli risk grubundaki işyerleri için ayrı ayrı belirlenmiştir.
Buna göre;
İşyeri hekimleri, aşağıda belirtilen sürelerde görev yaparlar;
I inci Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 1 iş günü,
II inci Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 2 iş günü,
III üncü Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 3 iş günü,
IV üncü Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 4 iş günü,
V inci Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 5 iş günü,
gitmek zorundadır.
İşe giriş ve periyodik sağlık kontrolleri için çalışan başına yılda en az 30 dakika süre, yukarıda hesaplanan koruyucu hizmet süresine eklenir.
Ayrıca işyerinde tedavi hizmeti verilmesi durumunda, bu hizmet için gerekli süre yukarıda belirtilen sürelerin dışında tutulur.
İşyerlerinin, iş sağlığı ve güvenliği açısından hangi risk grubuna girdiği Bakanlığın çıkardığı Risk Grupları Tebliği ile belirlenmiştir.
İşyeri hekiminin yetkileri;
İşyeri hekiminin yetkileri yönetmeliğin 23. Maddesinde şöyle belirtilmiştir.
İşyeri hekimi, bağımsız çalışma ilkesi uyarınca bu yönetmelik hükümlerini yerine getirirken hiçbir şekilde engellenemez, görevini yapmaktan alıkonulamaz.
İşyeri hekimleri çalışmalarını tam bir mesleki özgürlük içinde ve tıbbi deontoloji kurallarına uygun biçimde yürütür.
İşyerinde çalışanların hayatı ile ilgili yakın tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde derhal üst yönetimi bilgilendirip onaylarını alarak işin geçici olarak durdurulmasını sağlar.
Sağlık durumu bakımından yaptığı işle uyumsuz olduğu belirlenen çalışanın, işyerinde uygun işte görevlendirilmesini sağlar.
Üretim teknolojilerinin planlanmasında iş sağlığı ile ilgili tavsiyelerde bulunur.
Görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde iş sağlığı konusunda inceleme, araştırma ve çalışanlarla görüşme yapabilir.
Gerektiğinde konu ile ilgili kurum veya kuruluşlar ile işbirliği yapar.
İşyeri hekiminin sorumlulukları:
Yine yönetmeliğin 24. maddesinde işyeri hekimi, bu Yönetmelikte belirtilen görevlerini yaparken, işin normal akışını mümkün olduğu kadar aksatmamak ve verimli bir çalışma ortamının sağlanmasına katkıda bulunmak, işverenin ve işyerinin meslek sırları, ekonomik ve ticari durumları ile çalışanın kişisel sağlık dosyasındaki bilgileri gizli tutmakla sorumlu tutulmuştur.
İşyeri hekiminin görevlendirilmesi;
Bu yönetmeliğin 25. maddesine göre işverenler, bu yönetmelikte belirtilen niteliklere haiz işyeri hekimi veya hekimleri ile sözleşme yaparlar. Yapılan sözleşmenin bir nüshası Genel Müdürlüğe gönderilir.
Özel kurum ve işyeri hekimleri, çalıştıkları yerlerin sağlık hizmetlerinin başka bir yerde ikinci bir görev yapmalarına elverişli bulunduğuna dair tabip odalarınca izin verilmesi halinde işyeri hekimliği yapabilirler.
Sözleşme, yönetmelikte Ek-7 de verilen örneğine uygun olacak şekilde düzenlenir.
I inci, II inci ve III üncü Risk Gruplarında yer alan ve 1000 işçi çalıştırılan işyerlerinde tam gün çalışacak bir işyeri hekimi görevlendirilir. 1000 kişiyi aşan hallerde bu Yönetmeliğin 21 inci maddesinde belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar hekim eklenir.
IV üncü ve V inci Risk Gruplarında yer alan ve 750 işçi çalıştırılan işyerlerinde tam gün çalışacak bir işyeri hekimi görevlendirilir. 750 kişiyi aşan hallerde bu Yönetmeliğin 21 inci maddesinde belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar hekim eklenir.
Sözleşmenin herhangi bir nedenle geçerliliğini yitirmesi halinde, bu durum taraflarca üç iş günü içinde Genel Müdürlüğe bildirilir.
İşyeri Hekiminin Görevleri :
İşyerlerinde sağlıklı çalışma ve yaşama koşullarını sağlamak üzere iş sağlığı hizmetlerinin verilmesinde işyeri hekiminin görevleri yönetmeliğin 22. maddesinde belirlenmiştir.
Yasal düzenlemelerde tüm sağlık sakıncaları belirtilmemiştir, belirtilmesi de gereksizdir. Sağlık sakıncalarıyla hastalıklar arasındaki neden sonuç ilişkisi hekimin değerlendirmesine bağlıdır. İşe giriş muayenelerinde sağlığa aykırı madde ve etkenlerin dikkate alınması gerekir. Hekim tıbbi bilgisi ile sorunları çözebilir, spesifik alanlarla ilgili yol gösterici kaynaklar ve bazı yasal düzenlemelerdeki bilgiler hekimin tıbbi bilgisi ile bütünleştirilebilir.
Yasal düzenlemelere ulaşmak ve bilgi sahibi olmak mümkündür. Ancak gelişen teknoloji ve alana giren yeni sağlık sakıncaları en yeni düzenlemeleri dahi yetersiz hale getirebilmektedir. Bu nedenle işyeri hekimi uluslararası düzenlemeleri ve uygulamaları bilmeli, bunları çağdaş anlamda yorumlamalıdır .
Çalışma ortamından kaynaklanan meslek hastalıkları kesin önlenebilir hastalıklardır. Meslek hastalıklarına karşı işyerinde alınacak çalışma ortamının gözetimiyle ilgili önlemlerin belirlenmesi ve alınması gerekir. İş kazalarının oluşmasında önemli ölçüde insan faktörü etkilidir. İşverenden işçiye, sendikacılardan teknik görevlilere kadar geniş yelpazede insan faktörü üzerinde etkili olunabilir.
İş sağlığı hizmetlerinin sorumlusu işyeri hekimidir ve iş sağlığı hizmetleri multidisipliner bir olgudur. İşyeri hekimi aynı zamanda iş hijyeni, iş güvenliği, iş psikolojisi, toksikoloji, ergonomi, iş fizyolojisi, iş fizyoterapisi, iş hukuku ve sosyal hizmet1erle de doğrudan veya dolaylı olarak ilgilidir. İşyeri hekimi bu farklı disiplinlerle her zaman işbirliği yapmak durumundadır.
İşyeri hekimi; yönetmelikte Bakanlıkça sertifikalandırılmış hekim olarak tanımlanmıştır. Aynı zamanda işyerlerinde sağlığa aykırı koşulların tespitini, iyileştirilmesini ve çalışanların sağlığının korunmasını sağlayan hekimdir .
İşyeri hekimi için SSK tarafından sağlanan tedavi hizmet1eri dışında kalan iş sağlığı gözetimi asıl görevdir. Ayrıca, karşılıklı anlaşma sağlanması ve hekimin yeterince zaman ayırabilmesi durumunda işyeri hekimi tedavi edici hizmetleri de üstlenebilir.
İşyeri hekimi ile ilgili yasal düzenlemelerde:
1. Umumi Hıfzısıhha Yasası (madde 180); devamlı olarak en az
50 işçi çalıştıran işyerlerinde hekim bulundurma zorunluluğu getirilmektedir.
2. Sosyal Sigortalar Yasası (madde 114); İşyeri hekimi koruyucu sağlık hizmet1eıine ilaveten tedavi edici hizmetleri Sosyal Sigortalar Kurumu adına yapabilmektedir.
3. 4857 sayılı İş Yasası (madde 81); Devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran işverenler, Sosyal Sigortalar Kurumunca sağlanan tedavi hizmetleri dışında kalan, işçilerin sağlık durumunun ve alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere işyerindeki işçi sayısına ve işin tehlike derecesine göre bir veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak zorunda olduğu belirtilmektedir.
Bu maddeye göre çıkarılan İşyeri Sağlık Birimleri İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte ise işyeri hekiminin görevleri ile ilgili en kapsamlı düzenlemeler yapılmıştır.
Bu yönetmeliğin 22. maddesine göre İşyeri hekimi iş sağlığı hizmetleri kapsamında aşağıdaki görevleri yapmakla yükümlüdür:
a. Çalışanların işe giriş ve periyodik muayenelerini Ek-5 de verilen örneğe uygun olarak yapar,
b. İşyerindeki iş sağlığı ve güvenliği kuruluna katılarak çalışma ortamı ve çalışanların sağlığının gözetimi ile ilgili gerekli açıklamalarda bulunur, danışmanlık yapar ve kurulda alınan kararların uygulanmasını izler,
c. Özelliği olan çalışanları; gebe ve emzikli kadınları, on sekiz yaşından küçükleri, iki yaşından küçük çocuğu olan anneleri, meslek hastalığı veya şüphesi tanısı alanları, kronik hastalığı olanları, malul ve özürlüleri, alkolikleri, ilaç ve uyuşturucu bağımlılığı olanları, birden fazla iş kazası geçirmiş olanları yakın takip ve koruma altına alır,
d. Özürlülerin işe alınmaları, işyerinde oluşan bir kaza ya da hastalık sonrasında geçici ya da kalıcı iş göremezliği olanların işe başlamaları veya eski hükümlülerin gerekli sağlık muayenelerini yaparak uygun işe yerleştirilmeleri için rapor hazırlar,
e. Sağlık nedeniyle üç haftadan uzun veya meslek hastalıkları veya iş kazaları nedeniyle veya sık tekrarlanan işten uzaklaşmalarda, işe dönüş muayenesi yapar,
f. Kronik hastalığı olanları daha sık aralıklarla muayene eder, gerekli tetkikleri yaptırır ve koruyucu önlemlerin alınması hususunda gerekli işlemleri yapar,
g. Gerekli laboratuar tetkikleri ve radyolojik muayeneleri yaptırır,
h. İşyerinde ilk yardım ve kurtarma çalışmalarının organizasyonunu yapar, ilgili personelin eğitimini sağlar ve acil tedavi hizmetlerini yürütür,
i. Bulaşıcı hastalıkların kontrolünü sağlayarak yayılmasını önleme ve aşılama çalışmaları yapar,
j. Kreş ve çocuk bakım yurdu ile emzirme odalarının sağlık koşullarını kontrol eder, sağlık koşullarına uygunluğunu sağlar, çocukların sağlık muayenelerini yaparak kayıt altına alır,
k. Gebe ve emzikli kadınların işyerindeki olası sağlık tehlikelerine karşı sağlığını korur, geliştirir ve eğitimlerini sağlar,
l. İşyerinde kullanılan, tüketilen maddeleri kontrol ve izlemek için aralıklı olarak inceleme yaparak etmenleri belirler, değerlendirir ve kontrol önlemleri geliştirir,
m. Çalışma ortamı gözetimi ile ilgili olarak gerektiğinde ölçümler yapılmasını sağlayarak alınan sonuçların çalışanlar yönünden değerlendirmesini yapar,
n. İşyerinin genel hijyen koşullarını devamlı izleyerek ve denetleyerek işyerindeki bütün birimlerin çalışanların sağlığını koruyup geliştirecek biçimde düzenlenmesi, çalışana sağlıklı bir ortamda ve yürütülen işin gerektirdiği kaloriyi karşılayacak nitelikte yemek sunulması, içme suyu imkanı sağlanması, soyunma odaları, banyo, lavabo ve tuvaletlerin bakımlı ve temiz olması ve genel temizlik donanımının temin edilmesi ve sürdürülmesi için gereğini yerine getirir,
o. İş ve çalışanın uyumunu sağlamak için çalışanların sağlığının, yapılan iş ve işlemler ile çalışma ortamındaki çeşitli stres faktörlerinden olumsuz yönde etkilenmesi olasılığına karşı inceleme ve araştırmalar yapar,
p. Meslek hastalığı veya şüphesi tanısı alan çalışanların izleme ve kontrolünü yapar, SSK Meslek Hastalıkları Hastaneleri ile sürekli işbirliği içinde çalışır,
r. İşyerinde meslek hastalığı veya meslek hastalığı şüphesi tanısı alanların çalıştığı ortamda ve çalışanlarla ilgili inceleme yapar,
s. Herhangi bir hastalık veya kaza ya da periyodik muayene sonrasında eski işinde çalışması sakıncalı bulunan çalışanın, mevcut sağlık durumuna uygun bir işte çalıştırılmasını sağlar,
t. İş kazasına uğrayan ya da meslek hastalığına tutulan çalışanların rehabilitasyonu konusunda işyerindeki ilgili birimlerle işbirliği içinde çalışır,
u. Eski hükümlü, malul ve özürlülerin işlerine uyumlarını sağlar,
v. İşyeri yöneticilerine, iş sağlığı ve iş güvenliği kurul üyelerine, çalışanlara ve temsilcilerine genel sağlık konularında eğitim verir ve bu eğitimlerin sürekliliğini sağlar,
y. Çalışanların, zamanlarını etkin ve verimli biçimde değerlendirmeleri için eğitici, kültürel ve sportif etkinliklerle zenginleştirilmiş dinlenme imkanı sağlayacak çalışmalar yapar,
z. İşyerindeki sağlık gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydeder ve Ek-6 da belirtilen örneğe uygun yıllık çalışma raporu hazırlayarak iş sağlığı ve güvenliği kuruluna gönderir.
Çalışma Ortamının Gözetimi İle İlgili Görevleri:
İşyeri hekimi tıbbi görevlerini yerine getirebilmesi için işyerinin teknik boyutu ile ilgili bilgi sahibi olmak zorundadır. İşyerinde; yapılan üretim biçimini, üretim akışını, çalışma ortamı koşullarını, riskli çalışma türlerini ve riskli çalışma koşullarını bilmiyorsa sağlık gözetimi görevini yerine getirmekte yetersiz kalabilir.
Hekim işyeri durum saptaması yaparak çalışma koşulları ve çalışma ilişkileri hakkında bilgi sahibi olarak ”işyeri risk analizi” sonuçlarına ulaşmalı ve risk yönetimi becerisini kazanmalıdır .
1. İşyerini Tanıma:
Hekim, işyerini çok yönlü olarak tanımalıdır.
a) Çalışma ortamında işyeri durum saptaması, risk analizi ve risk yönetimi: Amaç zararlı etkenleri saptamak, izlemek ve riski kontrol altında tutmaktır. İşyerinde var olan fizik mekanın kağıt üzerine dökülmesi, iş akım şeması üzerinden işyeri ortamını etkileyen fiziksel, kimyasal, biyolojik, ergonomik ve psikososyal risklerin tespiti yapılmalıdır. Risk analizinin doğru yapılabilmesi için riskli çalışma türleri ve riskli çalışma koşulları saptanarak sağlık risklerinin ölçümü yapılmalıdır.
b) Riskli çalışma türleri saptanmalıdır: Uzun süreli çalışma, vardiyalı çalışma, gece çalışması, ağır iş yükü, tekrarlı ve monoton işler, gibi esnek üretim kavramı içerisinde değerlendirilen çalışma türleri, iş sağlığı kurallarına uyulmayan, iş güvenliği önlemleri alınmayan işler bilinmelidir. Bir taraftan risklerin kaldırılmasına yönelik çalışmalar yapılırken diğer taraftan da riskli çalışmaya uygun olmayan işçilerin işe yerleştirilmesi esnasında duyarlı davranılmalıdır.
c) İşyeri hekimi zararlı etkenlerden doğan riskli çalışma koşullarını saptayarak izlemelidir:
Termal konfor (sıcak, soğuk, nem, basınç, hava akımı, gaz, buhar), kimyasal etkenler (çözücüler, gazlar, metaller,metal tozları), fiziksel etkenler (aydınlatma, hava kirliliği, toz, iyonize ve noniyonize radyasyon), ağır ve tehlikeli işler, gürültülü işler, uygunsuz postür (uygunsuz duruş,oturuş, ayakta durma), ergonomik olmayan koşullarda çalışma, stresli işler, beslenmeyi zorlaştıran işler (örn: şeker hastaları, peptik ülserli hastalar, karaciğer hastalarının beslenme ve dinlenme saatleri düzenli olmalıdır) riskli çalışma koşulları içerisinde sayılabilir. Ayrıca genel hijyen koşullarının izlenmesi (genel temizlik, içme suyu, yemekhane, soyunma odaları, yıkanma yerleri, lavabo, duş, tuvalet) ve uygunsuz koşulların saptanması gerekir.
d)İşyerindeki sağlık risklerinin ölçümü yapılmalıdır:
Gaz, buhar, toz, gürültü, ısı, nem, basınç, hava akımı, radyasyon ölçümleri vb. yapılarak, çalışma ortamındaki yoğunlukları kişisel dozimetre, özel dedektörler, ve alarm cihazları yardımı ile belirlenmelidir. Bulunan değerlerin Tehlike Bilgi Formları ile uyumu kontrol edilmelidir. Zararlı etkenlerin kaynağı (yayılma noktası)tespit edilerek doz-tepki ilişkisi, etkilenme ve zarar derecesi saptanmalıdır. Tehlike Bilgi Formları: Malzeme güvenlik bilgi Formları yada Kimyasal güvenlik Bilgi Formları olarak adlandırılır.
e) işyeri çalışma koşulları bilinmelidir:
Hekim işyerindeki ça1ışma sürelerini, vardiyalı ça1ışma olup olmadığını, işçinin ne kadar ücret a1dığını/alacağını, nasıl bir beslenme durumu olduğunu bilmek durumundadır. Bir örnek vermek gerekirse, işe yeni giren işçide Diabetes Mellitus veya Peptik Ulcus gibi kronik bir hastalık varsa bu işçi vardiyaya girmeden normal çalışma ile ilaca bağımlı olmadan yaşamını sürdürebileceğinden; öncelikle anamnezde hastanın durum tespiti ve işyeri hakkında bilgi (vardiya, beslenme) edinilmesi durumunda işe giriş muayenesinde karar vermek son derece kolaylaşacaktır .
2- işyeri Çalışma İlişkilerini Bilme:
a) Bireysel ve toplu iş ilişkileri: Sendikal konum (sendikanın varlığı, var ise işçi sağlığı ve iş güvenliği sorunları ile ne kadar ilgilendiği) son derece önemlidir. Tutarlı sendikal mücadele hekimin verdiği kararlarda (işçi sağlığı ile ilgili işlemlerde olması gereken gibi davranıp davranmaması ikileminde) işçi sağlığı lehine etkileyici olacaktır .
b)İş sağlığı ve iş güvenliği kurulları: Sanayiden sayılan 50 ve daha fazla işçi ça1ıştıran işyerleri iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturmak zorundadır. Bu kurulun aldığı kararı işveren uygulamak zorundadır. İşyeri hekimi işyerindeki sağlık gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydeder ve Ek-6 da belirtilen örneğe uygun yıllık çalışma raporu hazırlayarak iş sağlığı ve güvenliği kuruluna gönderir. Kurula danışmanlık eder.
3- Eğitim-Öğretim:
İşçinin öğrenme hakkı korunma1ıdır. Yani ”kullanılan maddeler , kabul edilebilir değerler , ortamdaki maksimum değerler” işçi tarafından bilinmelidir. Bu hakkın savunulması anlamında çalışma ortamında zararlı etkenler (sağlık tehlikeleri) ve riskler (güvenlik tehlikeleri) tüm ça1ışanlara anlatılmalıdır .
YASAL DÜZENLEMELER:
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yürürlükte pek çok yasa tüzük ve yönetmelik bulunmaktadır. İçinde bulunduğumuz süreçte Avrupa Birliği müktesabatına uyum nedeniyle İş sağlığı ve güvenliği mevzuatımız yeniden düzenlenmekte olup yeni yönetmelikler çıkarılmaktadır. Süreç halen devam etmektedir. Bu düzenlemeler içerisindeki bazıları, hekimi doğrudan ilgilendirmektedir . Bu düzenlemeler şunlardır:
1. Uluslararası Anlaşmalar:
. Avrupa Sosyal Şartı (1961)
.112,155 ve 161 sayılı İLO sözleşmeleri
2. Umumi HıfzısıhhaYasası (1930 yıl ve 1593 sayılı)
3. İş Yasası (2003 yıl ve 4857 sayılı)
4.İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü (1974/ 14765)
5. İşyeri Sağlık Birimleri İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
6.Gürültü Yönetmeliği
7.Ağır ve Tehlikeli İşler Tüzüğü
8.Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü (1974/15004)
9-Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik
10.İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik
11.Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
12.İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği
13.Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik
14.Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik
15.Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru İstihdamı Hakkında Yönetmelik
16.Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkında Yönetmelik
17.Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
18.Titreşim Yönetmeliği
19.Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
20.Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
21.Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
22. Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği
23.İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik
24.Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
25.Gürültü Kontrol Yônetmeliği (1986/19308)
26.Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük (1973/14752)
27.Maden ve Taşocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği önlemlerine ilişkin Tüzük ( 1984/ 18553)
28.İşyerlerinde İşin Durdurulmasına veya İşyerlerinin Kapatılmasına Dair Yönetmelik
29.İş Süreleri Yönetmeliği
30.Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
31.Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak 7 .5 saat ve Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik
32.Kadın İşçilerin Sanayie Ait İşlerle Gece Postalarında Çalıştırılması Koşullan Hakkında Yönetmelik
33.Gebe ve Emzikl1 Kadınların Çalıştırma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Tüzük (1987 /19487)
34..Radyasyon Sağlığı Tüzüğü ( 1967 / 12582 sayılı)
35.Radyasyon Güvenliği Tüzüğü (1985/18861)
36.Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği ( 1986 / 19269)
37.Sosyal Sigortalar Yasası
38.Sosyal Sigorta İşlemleri Tüzüğü (1972/14159)
39.Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği
40.Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğü ( 1972 /14223)
41. Borçlar Yasası ( 1926 yıl ve 818 sayılı)
42. Belediyeler Yasası (1930 yıl ve 1580 sayılı)
İş sağlığı ve güvenliği yönünden örgütlenmeyi işyeri içi ve işyeri dışı örgütlenme olarak ayırmak mümkündür. İşyeri içi iş sağlığı ve güvenliği örgütlenmesinde, işyeri sağlık birimi, işyerleri ortak sağlık birimi, bu sağlık birimlerinde görevli işyeri hekimi, işyeri hemşiresi veya sağlık memuru, iş psikoloğu, iş hijyenisti, gibi diğer çalışanlar ile iş güvenliği örgütlenmesi olarak iş güvenliği uzmanı ve iş sağlığı ve iş güvenliği kurulu yer almaktadır.
Biz burada kurumsal bir yapı olan işyeri sağlık birimleri ve işyerleri ortak sağlık birimlerinden bahsedeceğiz.
İşverenler, 10.6.2003 / 25134 tarih ve sayılı Resmi Gazete Yayımlanan 4857 sayılı İş Kanununun 81. maddesi gereği; devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran işverenler, Sosyal Sigortalar Kurumunca sağlanan tedavi hizmetleri dışında kalan, işçilerin sağlık durumunun ve alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere işyerindeki işçi sayısına ve işin tehlike derecesine göre bir veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık birimi oluşturmakla yükümlüdür.
Bu maddeye göre çıkarılan ve 16.12.2003/25318 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İşyeri Sağlık Birimleri İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 5. maddesinde işverenler, elli ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde bir sağlık birimi kurmak zorundadırlar.
İŞYERİ SAĞLIK BİRİMİ
İşverenler, işyerlerinde sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamının tesis edilmesi, sağlık ve güvenlik risklerinin önlenmesi ve koruyucu hizmetlerin yürütülmesi için gerekli tedbirlerin belirlenmesi, bu tedbirlerin uygulanması ve uygulamaların izlenmesi işlerini yürütmek üzere; işyerinin risk grubuna ve işçi sayısına göre bir veya daha fazla işyeri hekimi görevlendirmek ve bu görevlerin yapılması için gerekli yer, donanım ve personeli temin etmekle yükümlüdürler.
Bu yönetmeliğin üçüncü bölümünde; İşyeri sağlık biriminin yapısı, çalışma usul ve esaslarından bahsedilmektedir. Burada işyeri sağlık birimi ve işyerleri ortak sağlık birimi kurumsal bir yapıdır ve işyerindeki iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde büyük oranda görev almış bir yapıdır. İş sağlığı hizmetleri, işyeri hekiminin sorumluluğunda işyeri hemşiresi veya sağlık memuru, iş psikoloğu, iş hijyenisti, gibi diğer çalışanlar ile birlikte bir ekip halinde verilmektedir.
Yönetmeliğin 7. maddesine göre sağlık biriminde; en az bir işyeri hekimi ile birlikte en az bir işyeri hemşiresi veya sağlık memuru görevlendirilmesi zorunludur.
Sağlık biriminin fiziksel koşulları şöyle olmalıdır. İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülebilmesine ve çalışacak personel sayısına yetecek büyüklükte, kolay ulaşılabilir, tercihen tek katlı bir binada veya kurulacağı binanın giriş katında olmalıdır. Sağlık birimi; en az bir muayene odası, bir müdahale odası, bir yardımcı sağlık personeli odası ile bekleme odasından oluşmalıdır. İçinde yeterli aydınlatma, havalandırma, ısıtma, soğuk ve sıcak su tesisatı bulunmalıdır. Sağlık biriminin tabanı kolay temizlenebilen ve yıkanabilen nitelikte olmalı ve en az aşağıda belirtilen araç ve gereçler ile donatılmalıdır:
A)Tıbbi Malzemeler:
1. Sfingomanometri
2. Stetoskop
3. Oftalmoskop
4. Otoskop
5. Kulak küreti
6. Abeslan
7. Beden derecesi
8. Cerrahi dikiş seti (Tam gün hekim çalışan işyerlerinde zorunludur)
9. Pansuman malzemesi
10. Enjeksiyon malzemesi
11. Tartı
12. Muayene masası
13. Paravan
14. İlaç dolabı
15. Tıbbi malzeme dolabı
16. Sedye
17. Oksijen tüpü
18. Buzdolabı
B) Büro malzemeleri:
1. Bilgisayar
2. Yazı masası ve koltuk
3. Hasta sandalyesi
4. Kırtasiye malzemesi
5. Dosya dolabı
C) Taşıt:
Ağır ve tehlikeli işlerin yapıldığı ve sürekli olarak 50 işçinin çalıştığı işyerlerinde, hastalanan veya kazalanan işçilerin işyerine en yakın sağlık kuruluşuna taşınmaları için uygun taşıt işyerinde hazır bulundurulur.
Nitelikleri dolayısıyla devamlı çalışma yapılan işyerlerinde sağlık birimleri çalışma süresince açık bulundurulur ve en az bir işyeri hemşiresi veya sağlık memuru görevlendirilir. Normal çalışma süresi dışında kalan vardiya çalışmalarında bu personelin sağlanamadığı hallerde, sağlık biriminde ilkyardım kursu görmüş en az bir eleman görevlendirilir.
Burada sağlık biriminin yapısal durumundan söz edilmektedir. Ayrıca bu yapıda kimlerin görev alacağından da söz edilmektedir.
ORTAK SAĞLIK BİRİMİ:
Ortak sağlık birimi için ise, yönetmeliğin 17. maddesinde şöyle belirtilmiştir.
İşverenler, koruyucu ve acil sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütmek üzere bir ortak sağlık birimi kurabilir, kurulmuş olanlara ortak olabilirler.
Ortak sağlık birimi aynı işkolunda faaliyet gösteren işyerlerine hizmet vermek üzere kurulabileceği gibi, küçük sanayi siteleri veya organize sanayi bölgeleri gibi aynı alanda kurulmuş bulunan ve farklı işkollarında faaliyet gösteren işyerlerine hizmet vermek üzere de kurulabilir.
Ortak sağlık biriminde çalışacak personel sayısı ve niteliklerinin, hizmet verilecek işyerlerinin yer aldığı risk grupları ve çalışanların toplam sayısı dikkate alınarak bu Yönetmelikte belirtilen diğer kriterlere göre tespit edileceği belirtilmektedir.
Ortak sağlık biriminin tüm giderleri hizmet alan işverenler tarafından karşılanır.
Yapılanmaları farklı olsa da verecekleri hizmet aynıdır ve bu hizmet, işyerlerine iş sağlığı hizmetinin verilmesidir.
İşyerleri, ister sağlık birimi aracılığı ile ister ortak sağlık birimi aracılığı ile olsun iş sağlığı hizmetlerini çalışanlarına götürmek durumundadır.
Sağlık birimi, fonksiyonel yapısı içerisinde, işyerinde yürütülecek sağlık hizmetleri ile ilgili olarak yıllık çalışma planı hazırlar ve işverenin onayına sunar. Onaylanan plan işyerinde ilan edilir. Ayrıca, bu plan çalışanların temsilcilerine ve varsa iş sağlığı ve güvenliği kuruluna gönderilir.
İŞ SAĞLIĞI HİZMETLERİ
İşyerlerinde iş sağlığı hizmetlerinin verilmesi esastır.
İş Sağlığı Hizmetleri dediğimiz; tüm mesleklerde çalışanların fiziksel, zihinsel ve sosyal iyilik halinin en üst düzeyde iyileştirilmesi ve sürdürülmesi; çalışanlarda çalışma koşullarının sebep olduğu sağlığın bozulmasının önlenmesi; çalışma esnasında, oluşan sağlığı olumsuz etkileyen faktörlerden çalışanların korunması; bir iş çevresinin çalışanın fizyolojik ve psikolojik yeteneklerine uyarlanmasında çalışanın işe yerleştirilmesi ve bunun sürdürülmesidir.
İş Sağlığının ana hedefi :
a)Çalışanların sağlığı ve çalışma kapasitelerinin iyileştirilmesi ve sürdürülmesi,
b)Çalışma ortamının iyileştirilmesi ve çalışmanın sağlıklı ve güvenlikli hale getirilmesi,
c)Çalışmadaki sağlık ve güvenliği destekleyen bir yönetim içerisinde çalışma kültürleri ve çalışma organizasyonunun geliştirilmesi ve bunun yanı sıra işletmelerdeki verimliliğin arttırılabilmesi, işin yolunda gitmesi ve olumlu bir sosyal iklimin de oluşturulmasıdır.
Yine yönetmeliğe göre sağlık birimi, işyerinde yürütülen sağlık hizmetleri ile ilgili olarak yapılacak denetimlerde incelenmek üzere her yıl yönetmeliğin Ek-2 deki örneğe uygun yıllık değerlendirme raporu hazırlar ve bir nüshasını İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğüne gönderir.
Sağlık birimi personeli, işyerine ve çalışanlara ait tıbbi, teknik ve idari bilgilerle ilgili olarak gizlilik ilkesine uymak zorundadır.
Sağlık birimi, işyerindeki ilgili diğer bölümlerle, varsa iş sağlığı ve güvenliği kurulu ile iş güvenliği uzmanı ve çalışanların temsilcileriyle işbirliği içinde çalışır.
Sağlık birimi, Bakanlığın iş sağlığı ve güvenliği alanında faaliyet gösteren birimleri ve diğer ilgili kuruluşlarla yakın işbirliği içinde çalışır.
Ulusal düzeydeki organizasyonlar kapsamında; sağlığın korunması ve geliştirilmesi kampanyalarında yer alır, iş sağlığı programları çerçevesinde ilgili otoriteler ile işbirliği yapar.
Büyük kazalar ve doğal afetlere karşı acil eylem planı hazırlanması ve uygulanmasında ilgili diğer birim, kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapar.
Sağlık birimi, çalışanlara acil müdahale gerektiren durumlarda veya kazalanma durumlarında ilk yardım ve acil tedaviyi organize eder, yürütür ve diğer sağlık kuruluşlarıyla işbirliği yapar.
Sağlık birimi; işverene, çalışanlara veya çalışanların temsilcilerine ve iş sağlığı ve güvenliği kuruluna, iş sağlığı ile ilgili konularda eğitim ve danışmanlık hizmeti verir.
Sağlık birimi, yürütülecek her türlü sağlık gözetimi faaliyetleri ile ilgili olarak çalışanları bilgilendirmek ve rızasını almak zorundadır.
Burada bazı kavramlara açıklık getirmek uygun olacaktır.
Gözetim;
Sürekli ve sistematik olarak bilgilerin toplanması, bilgilerin analizi, yorumlanması ve bu bilgilerin uygun şekilde yaygınlaştırılmasıdır.
İş Sağlığı Gözetimi;
Sürekli ve sistematik olarak bilgi toplama, analizler, yorumlama ve önleme amacıyla bilgilerin yaygınlaştırılmasıdır. Gözetim, iş sağlığı programlarının planlaması, yerine getirilmesi ve değerlendirmesini esas alır ve işle ilgili sağlığın bozulması ve yaralanmaların kontrolü ve çalışanların sağlığının korunmasını ve geliştirilmesini de esas alır. İş Sağlığı Gözetimi, Çalışanların Sağlık Gözetimi ve Çalışma Ortamı Gözetimini kapsar.
Çalışanların Sağlık Gözetimi;
Her hangi bir abnormaliteyi tanımlamak ve belirlemek için çalışanların sağlığını değerlendirecek araştırmalar ve işlemleri içeren genel bir terimdir. Gözetimin sonuçları, maruziyet altındaki çalışanların sağlığı, işyerindeki toplu sağlığın ve kişisel sağlığın korunması ve geliştirilmesi için kullanılmalıdır. Sağlık değerlendirme prosedürleri; tıbbi muayeneler, biyolojik ölçümlemeler, radyolojik muayeneler, sorgulamalar ve sağlık kayıtlarının gözden geçirilmesini içerebilir fakat bunlarla da sınırlı değildir.
Hepimizin bildiği gibi işyeri hekiminin işçiler işe alınırken yaptığı işe giriş muayeneleri ile, belirli zamanlarda yapılan periyodik muayenelerdir . Bu muayeneler yapılırken işçinin çalışma ortamındaki sağlık zararlarının ortaya çıkarabileceği meslek hastalıkları göz önüne alınarak gerekli laboratuar muayenelerinin de birlikte yapılmasıdır. Örneğin tozlu yerlerde çalışanlarda büyük akciğer grafileri, gürültülü yerlerde çalışanlarda odiometrik tetkikleri veya kimyasallarla çalışanlarda gerekli kan ve idrar analizleridir. Bu aralıklı muayenelerin amacı; işçilerde oluşan meslek hastalıklarına erken evrelerde tanı konması hastalıklarının ilerlemesine ve çalışanların malul kalmalarına engel olunmasıdır. Sağlık gözetiminin ana amacı budur.
Çalışma Ortamının Gözetimi;
Çalışanların sağlığını etkileyebilen çevresel faktörlerin değerlendirilmesini ve tanımlanmasını içeren genel bir terimdir. Bu, sağlık ve iş hijyeni durumlarının değerlendirilmesini, çalışanların sağlığı için risk arz edebilecek çalışma organizasyonundaki faktörleri, toplu ve kişisel korunma araçlarını, tehlikeli ajanlara çalışanların maruziyetini ve bunların azaltılması ve yok edilmesi için tasarlanan kontrol sistemlerini kapsar.
Çalışanların sağlığı açısından çalışma ortamının gözetimi, ergonomi, kaza ve hastalığın önlenmesi, işyerindeki iş hijyeni, iş organizasyonu ve işyerindeki psikososyal faktörler üzerinde yoğunlaşabilir fakat bunlarla sınırlı değildir.
Yönetmeliğin 14. maddesine göre işyeri sağlık biriminde çalışma ortamı ve çalışanların sağlık gözetimine ait bütün bilgiler kayıt altına alınır ve belgeler muhafaza edilir.
Çalışanların sağlık bilgileri, yaptığı işler ve çalıştığı ortamdaki maruziyet bilgileri ile bu maruziyetlerin değerlendirme sonuçları kişisel sağlık dosyalarında saklanır.
Sağlık birimi, çalışanların kişisel sağlık dosyalarını işten ayrılma tarihinden itibaren 10 yıl boyunca saklamak zorundadır. Yükümlülük süresi bu süreyi aşan meslek hastalığı riski bulunan işyerlerinde, belirlenen risklerle ilgili evrakların saklanması yükümlülük süresine kadar uzar. Çalışanın işyerinden ayrılarak başka bir işyerinde çalışmaya başlaması halinde, yeni işveren çalışanın kişisel sağlık dosyasını ister. Eski işveren, kişisel sağlık dosyasının onaylı bir örneğini gönderir.
Çalışanın işe girişinde ve iş değişikliğinde, işe uyumunun belirlenmesi amacıyla yapılan sağlık muayenesi sonucunda oluşturulan raporda; çalıştırılacağı işler ve çalışma koşulları belirtilir, rapor sonucu işveren ve çalışana yazılı olarak bildirilir.
Sağlık birimince, iş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili kayıt ve takip işlemlerinde yönetmeliğin Ek-3 ve Ek-4 de belirtilen örnek formlar kullanılır. İşyerinde meydana gelen bütün kazalar ve meslek hastalıkları kaydedilir. Kaza ve meslek hastalıklarının kayıtları değerlendirilerek kaynakları belirlenir ve bunlara yönelik önlemler geliştirilir.
Sağlık biriminde iş sağlığı hizmetleri dışında kalan birinci basamak tedavi hizmetleri ile ilgili usul ve esaslar, SSK ile işveren arasında yapılacak protokole göre belirlenir.
Sağlık birimi, sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturmak üzere işyerlerinde fiziksel, kimyasal ve biyolojik risklerin belirlenmesi, ortadan kaldırılması için gerekli tedbirleri almak ve bu amaçla ölçüm, analiz ve kontrollerin yapılmasını sağlamakla yükümlüdür. Bu hizmetlerin yürütümünde ve iş sağlığı ve güvenliği mevzuatında öngörülen tedbirlerin uygulanmasında sağlık birimi personeli iş güvenliği uzmanı ile işbirliği ve koordinasyon içinde çalışır.
İşyeri sağlık birimi ve işyerleri ortak sağlık birimi iş sağlığı hizmetlerini, işyeri hekiminin sorumluluğunda işyeri hemşiresi veya sağlık memuru, iş psikoloğu, iş hijyenisti, gibi diğer çalışanlar ile birlikte multidisipliner bir yapıda vermek durumundadır.
Yönetmelikte, elliden fazla işçi çalıştıran işyerlerinde hekim ile birlikte işyeri hemşiresi veya sağlık memurunun da bulunmasının zorunlu olduğu belirtilmektedir.
İşyeri hemşiresi;
İşyerinde işçilerin sağlığının korunmasında hemşirelik ilkelerini uygulayan kişidir. İşçilerin sağlığının korunması, erken tanı, hasta ve yaralı tedavisi, rehabilitasyon görevleri arasındadır. Sağlık eğitimine, çevre sağlığı hizmetlerine, danışmanlık hizmetlerine, insan ilişkilerinin geliştirilmesine katkıda bulunur.
ŞYERİ İÇİ ÖRGÜTLENME
İşyeri Hekimi
İşletme içi örgütlenmede işyeri sağlık birimlerinden sonra bu sağlık biriminde iş sağlığı hizmetlerinin yürütülmesinden sorumlu olan, sağlık birimini oluşturan multidisipliner yapı içindeki işyeri hekimimin nitelikleri, görev, yetki ve sorumluluklarından bahsetmek uygun olacaktır.
10.6.2003 / 25134 tarih ve sayılı Resmi Gazete Yayımlanan 4857 sayılı İş Kanununun 81. maddesine göre çıkarılan ve 16.12.2003/25318 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İşyeri Sağlık Birimleri İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte İşyeri hekimi olarak görevlendirilecek hekimlerin Bakanlıkça verilmiş işyeri hekimliği sertifikasına sahip olmaları gerekmektedir.
İşyeri hekimliği sertifikasının;
a. İş müfettişliği yapmış veya üniversitelerden iş sağlığı bilim doktorası veya bilim uzmanlığı almış, iş ve meslek hastalıkları yan dal uzmanlığı veya işyeri hekimliği yan dal uzmanlığı almış olan hekimlere istekleri halinde,
b. Bakanlıkça düzenlenen işyeri hekimliği sertifika eğitim programlarına katılan ve eğitim sonunda düzenlenecek sınavda başarılı olan hekimlere,
Bakanlık tarafından verileceği belirtilmektedir.
Eğitimin süresi, teorik ve pratik olarak 180 saatten az olmayacaktır.
İşyeri hekimleri, Bakanlıkça belirli aralıklarla yenileme eğitimlerine tabi tutulacaktır.
Yönetmelikte, işyeri hekimlerinin işyerindeki hizmet süresi çeşitli risk grubundaki işyerleri için ayrı ayrı belirlenmiştir.
Buna göre;
İşyeri hekimleri, aşağıda belirtilen sürelerde görev yaparlar;
I inci Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 1 iş günü,
II inci Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 2 iş günü,
III üncü Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 3 iş günü,
IV üncü Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 4 iş günü,
V inci Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 5 iş günü,
gitmek zorundadır.
İşe giriş ve periyodik sağlık kontrolleri için çalışan başına yılda en az 30 dakika süre, yukarıda hesaplanan koruyucu hizmet süresine eklenir.
Ayrıca işyerinde tedavi hizmeti verilmesi durumunda, bu hizmet için gerekli süre yukarıda belirtilen sürelerin dışında tutulur.
İşyerlerinin, iş sağlığı ve güvenliği açısından hangi risk grubuna girdiği Bakanlığın çıkardığı Risk Grupları Tebliği ile belirlenmiştir.
İşyeri hekiminin yetkileri;
İşyeri hekiminin yetkileri yönetmeliğin 23. Maddesinde şöyle belirtilmiştir.
İşyeri hekimi, bağımsız çalışma ilkesi uyarınca bu yönetmelik hükümlerini yerine getirirken hiçbir şekilde engellenemez, görevini yapmaktan alıkonulamaz.
İşyeri hekimleri çalışmalarını tam bir mesleki özgürlük içinde ve tıbbi deontoloji kurallarına uygun biçimde yürütür.
İşyerinde çalışanların hayatı ile ilgili yakın tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde derhal üst yönetimi bilgilendirip onaylarını alarak işin geçici olarak durdurulmasını sağlar.
Sağlık durumu bakımından yaptığı işle uyumsuz olduğu belirlenen çalışanın, işyerinde uygun işte görevlendirilmesini sağlar.
Üretim teknolojilerinin planlanmasında iş sağlığı ile ilgili tavsiyelerde bulunur.
Görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde iş sağlığı konusunda inceleme, araştırma ve çalışanlarla görüşme yapabilir.
Gerektiğinde konu ile ilgili kurum veya kuruluşlar ile işbirliği yapar.
İşyeri hekiminin sorumlulukları:
Yine yönetmeliğin 24. maddesinde işyeri hekimi, bu Yönetmelikte belirtilen görevlerini yaparken, işin normal akışını mümkün olduğu kadar aksatmamak ve verimli bir çalışma ortamının sağlanmasına katkıda bulunmak, işverenin ve işyerinin meslek sırları, ekonomik ve ticari durumları ile çalışanın kişisel sağlık dosyasındaki bilgileri gizli tutmakla sorumlu tutulmuştur.
İşyeri hekiminin görevlendirilmesi;
Bu yönetmeliğin 25. maddesine göre işverenler, bu yönetmelikte belirtilen niteliklere haiz işyeri hekimi veya hekimleri ile sözleşme yaparlar. Yapılan sözleşmenin bir nüshası Genel Müdürlüğe gönderilir.
Özel kurum ve işyeri hekimleri, çalıştıkları yerlerin sağlık hizmetlerinin başka bir yerde ikinci bir görev yapmalarına elverişli bulunduğuna dair tabip odalarınca izin verilmesi halinde işyeri hekimliği yapabilirler.
Sözleşme, yönetmelikte Ek-7 de verilen örneğine uygun olacak şekilde düzenlenir.
I inci, II inci ve III üncü Risk Gruplarında yer alan ve 1000 işçi çalıştırılan işyerlerinde tam gün çalışacak bir işyeri hekimi görevlendirilir. 1000 kişiyi aşan hallerde bu Yönetmeliğin 21 inci maddesinde belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar hekim eklenir.
IV üncü ve V inci Risk Gruplarında yer alan ve 750 işçi çalıştırılan işyerlerinde tam gün çalışacak bir işyeri hekimi görevlendirilir. 750 kişiyi aşan hallerde bu Yönetmeliğin 21 inci maddesinde belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar hekim eklenir.
Sözleşmenin herhangi bir nedenle geçerliliğini yitirmesi halinde, bu durum taraflarca üç iş günü içinde Genel Müdürlüğe bildirilir.
İşyeri Hekiminin Görevleri :
İşyerlerinde sağlıklı çalışma ve yaşama koşullarını sağlamak üzere iş sağlığı hizmetlerinin verilmesinde işyeri hekiminin görevleri yönetmeliğin 22. maddesinde belirlenmiştir.
Yasal düzenlemelerde tüm sağlık sakıncaları belirtilmemiştir, belirtilmesi de gereksizdir. Sağlık sakıncalarıyla hastalıklar arasındaki neden sonuç ilişkisi hekimin değerlendirmesine bağlıdır. İşe giriş muayenelerinde sağlığa aykırı madde ve etkenlerin dikkate alınması gerekir. Hekim tıbbi bilgisi ile sorunları çözebilir, spesifik alanlarla ilgili yol gösterici kaynaklar ve bazı yasal düzenlemelerdeki bilgiler hekimin tıbbi bilgisi ile bütünleştirilebilir.
Yasal düzenlemelere ulaşmak ve bilgi sahibi olmak mümkündür. Ancak gelişen teknoloji ve alana giren yeni sağlık sakıncaları en yeni düzenlemeleri dahi yetersiz hale getirebilmektedir. Bu nedenle işyeri hekimi uluslararası düzenlemeleri ve uygulamaları bilmeli, bunları çağdaş anlamda yorumlamalıdır .
Çalışma ortamından kaynaklanan meslek hastalıkları kesin önlenebilir hastalıklardır. Meslek hastalıklarına karşı işyerinde alınacak çalışma ortamının gözetimiyle ilgili önlemlerin belirlenmesi ve alınması gerekir. İş kazalarının oluşmasında önemli ölçüde insan faktörü etkilidir. İşverenden işçiye, sendikacılardan teknik görevlilere kadar geniş yelpazede insan faktörü üzerinde etkili olunabilir.
İş sağlığı hizmetlerinin sorumlusu işyeri hekimidir ve iş sağlığı hizmetleri multidisipliner bir olgudur. İşyeri hekimi aynı zamanda iş hijyeni, iş güvenliği, iş psikolojisi, toksikoloji, ergonomi, iş fizyolojisi, iş fizyoterapisi, iş hukuku ve sosyal hizmet1erle de doğrudan veya dolaylı olarak ilgilidir. İşyeri hekimi bu farklı disiplinlerle her zaman işbirliği yapmak durumundadır.
İşyeri hekimi; yönetmelikte Bakanlıkça sertifikalandırılmış hekim olarak tanımlanmıştır. Aynı zamanda işyerlerinde sağlığa aykırı koşulların tespitini, iyileştirilmesini ve çalışanların sağlığının korunmasını sağlayan hekimdir .
İşyeri hekimi için SSK tarafından sağlanan tedavi hizmet1eri dışında kalan iş sağlığı gözetimi asıl görevdir. Ayrıca, karşılıklı anlaşma sağlanması ve hekimin yeterince zaman ayırabilmesi durumunda işyeri hekimi tedavi edici hizmetleri de üstlenebilir.
İşyeri hekimi ile ilgili yasal düzenlemelerde:
1. Umumi Hıfzısıhha Yasası (madde 180); devamlı olarak en az
50 işçi çalıştıran işyerlerinde hekim bulundurma zorunluluğu getirilmektedir.
2. Sosyal Sigortalar Yasası (madde 114); İşyeri hekimi koruyucu sağlık hizmet1eıine ilaveten tedavi edici hizmetleri Sosyal Sigortalar Kurumu adına yapabilmektedir.
3. 4857 sayılı İş Yasası (madde 81); Devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran işverenler, Sosyal Sigortalar Kurumunca sağlanan tedavi hizmetleri dışında kalan, işçilerin sağlık durumunun ve alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere işyerindeki işçi sayısına ve işin tehlike derecesine göre bir veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak zorunda olduğu belirtilmektedir.
Bu maddeye göre çıkarılan İşyeri Sağlık Birimleri İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte ise işyeri hekiminin görevleri ile ilgili en kapsamlı düzenlemeler yapılmıştır.
Bu yönetmeliğin 22. maddesine göre İşyeri hekimi iş sağlığı hizmetleri kapsamında aşağıdaki görevleri yapmakla yükümlüdür:
a. Çalışanların işe giriş ve periyodik muayenelerini Ek-5 de verilen örneğe uygun olarak yapar,
b. İşyerindeki iş sağlığı ve güvenliği kuruluna katılarak çalışma ortamı ve çalışanların sağlığının gözetimi ile ilgili gerekli açıklamalarda bulunur, danışmanlık yapar ve kurulda alınan kararların uygulanmasını izler,
c. Özelliği olan çalışanları; gebe ve emzikli kadınları, on sekiz yaşından küçükleri, iki yaşından küçük çocuğu olan anneleri, meslek hastalığı veya şüphesi tanısı alanları, kronik hastalığı olanları, malul ve özürlüleri, alkolikleri, ilaç ve uyuşturucu bağımlılığı olanları, birden fazla iş kazası geçirmiş olanları yakın takip ve koruma altına alır,
d. Özürlülerin işe alınmaları, işyerinde oluşan bir kaza ya da hastalık sonrasında geçici ya da kalıcı iş göremezliği olanların işe başlamaları veya eski hükümlülerin gerekli sağlık muayenelerini yaparak uygun işe yerleştirilmeleri için rapor hazırlar,
e. Sağlık nedeniyle üç haftadan uzun veya meslek hastalıkları veya iş kazaları nedeniyle veya sık tekrarlanan işten uzaklaşmalarda, işe dönüş muayenesi yapar,
f. Kronik hastalığı olanları daha sık aralıklarla muayene eder, gerekli tetkikleri yaptırır ve koruyucu önlemlerin alınması hususunda gerekli işlemleri yapar,
g. Gerekli laboratuar tetkikleri ve radyolojik muayeneleri yaptırır,
h. İşyerinde ilk yardım ve kurtarma çalışmalarının organizasyonunu yapar, ilgili personelin eğitimini sağlar ve acil tedavi hizmetlerini yürütür,
i. Bulaşıcı hastalıkların kontrolünü sağlayarak yayılmasını önleme ve aşılama çalışmaları yapar,
j. Kreş ve çocuk bakım yurdu ile emzirme odalarının sağlık koşullarını kontrol eder, sağlık koşullarına uygunluğunu sağlar, çocukların sağlık muayenelerini yaparak kayıt altına alır,
k. Gebe ve emzikli kadınların işyerindeki olası sağlık tehlikelerine karşı sağlığını korur, geliştirir ve eğitimlerini sağlar,
l. İşyerinde kullanılan, tüketilen maddeleri kontrol ve izlemek için aralıklı olarak inceleme yaparak etmenleri belirler, değerlendirir ve kontrol önlemleri geliştirir,
m. Çalışma ortamı gözetimi ile ilgili olarak gerektiğinde ölçümler yapılmasını sağlayarak alınan sonuçların çalışanlar yönünden değerlendirmesini yapar,
n. İşyerinin genel hijyen koşullarını devamlı izleyerek ve denetleyerek işyerindeki bütün birimlerin çalışanların sağlığını koruyup geliştirecek biçimde düzenlenmesi, çalışana sağlıklı bir ortamda ve yürütülen işin gerektirdiği kaloriyi karşılayacak nitelikte yemek sunulması, içme suyu imkanı sağlanması, soyunma odaları, banyo, lavabo ve tuvaletlerin bakımlı ve temiz olması ve genel temizlik donanımının temin edilmesi ve sürdürülmesi için gereğini yerine getirir,
o. İş ve çalışanın uyumunu sağlamak için çalışanların sağlığının, yapılan iş ve işlemler ile çalışma ortamındaki çeşitli stres faktörlerinden olumsuz yönde etkilenmesi olasılığına karşı inceleme ve araştırmalar yapar,
p. Meslek hastalığı veya şüphesi tanısı alan çalışanların izleme ve kontrolünü yapar, SSK Meslek Hastalıkları Hastaneleri ile sürekli işbirliği içinde çalışır,
r. İşyerinde meslek hastalığı veya meslek hastalığı şüphesi tanısı alanların çalıştığı ortamda ve çalışanlarla ilgili inceleme yapar,
s. Herhangi bir hastalık veya kaza ya da periyodik muayene sonrasında eski işinde çalışması sakıncalı bulunan çalışanın, mevcut sağlık durumuna uygun bir işte çalıştırılmasını sağlar,
t. İş kazasına uğrayan ya da meslek hastalığına tutulan çalışanların rehabilitasyonu konusunda işyerindeki ilgili birimlerle işbirliği içinde çalışır,
u. Eski hükümlü, malul ve özürlülerin işlerine uyumlarını sağlar,
v. İşyeri yöneticilerine, iş sağlığı ve iş güvenliği kurul üyelerine, çalışanlara ve temsilcilerine genel sağlık konularında eğitim verir ve bu eğitimlerin sürekliliğini sağlar,
y. Çalışanların, zamanlarını etkin ve verimli biçimde değerlendirmeleri için eğitici, kültürel ve sportif etkinliklerle zenginleştirilmiş dinlenme imkanı sağlayacak çalışmalar yapar,
z. İşyerindeki sağlık gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydeder ve Ek-6 da belirtilen örneğe uygun yıllık çalışma raporu hazırlayarak iş sağlığı ve güvenliği kuruluna gönderir.
Çalışma Ortamının Gözetimi İle İlgili Görevleri:
İşyeri hekimi tıbbi görevlerini yerine getirebilmesi için işyerinin teknik boyutu ile ilgili bilgi sahibi olmak zorundadır. İşyerinde; yapılan üretim biçimini, üretim akışını, çalışma ortamı koşullarını, riskli çalışma türlerini ve riskli çalışma koşullarını bilmiyorsa sağlık gözetimi görevini yerine getirmekte yetersiz kalabilir.
Hekim işyeri durum saptaması yaparak çalışma koşulları ve çalışma ilişkileri hakkında bilgi sahibi olarak ”işyeri risk analizi” sonuçlarına ulaşmalı ve risk yönetimi becerisini kazanmalıdır .
1. İşyerini Tanıma:
Hekim, işyerini çok yönlü olarak tanımalıdır.
a) Çalışma ortamında işyeri durum saptaması, risk analizi ve risk yönetimi: Amaç zararlı etkenleri saptamak, izlemek ve riski kontrol altında tutmaktır. İşyerinde var olan fizik mekanın kağıt üzerine dökülmesi, iş akım şeması üzerinden işyeri ortamını etkileyen fiziksel, kimyasal, biyolojik, ergonomik ve psikososyal risklerin tespiti yapılmalıdır. Risk analizinin doğru yapılabilmesi için riskli çalışma türleri ve riskli çalışma koşulları saptanarak sağlık risklerinin ölçümü yapılmalıdır.
b) Riskli çalışma türleri saptanmalıdır: Uzun süreli çalışma, vardiyalı çalışma, gece çalışması, ağır iş yükü, tekrarlı ve monoton işler, gibi esnek üretim kavramı içerisinde değerlendirilen çalışma türleri, iş sağlığı kurallarına uyulmayan, iş güvenliği önlemleri alınmayan işler bilinmelidir. Bir taraftan risklerin kaldırılmasına yönelik çalışmalar yapılırken diğer taraftan da riskli çalışmaya uygun olmayan işçilerin işe yerleştirilmesi esnasında duyarlı davranılmalıdır.
c) İşyeri hekimi zararlı etkenlerden doğan riskli çalışma koşullarını saptayarak izlemelidir:
Termal konfor (sıcak, soğuk, nem, basınç, hava akımı, gaz, buhar), kimyasal etkenler (çözücüler, gazlar, metaller,metal tozları), fiziksel etkenler (aydınlatma, hava kirliliği, toz, iyonize ve noniyonize radyasyon), ağır ve tehlikeli işler, gürültülü işler, uygunsuz postür (uygunsuz duruş,oturuş, ayakta durma), ergonomik olmayan koşullarda çalışma, stresli işler, beslenmeyi zorlaştıran işler (örn: şeker hastaları, peptik ülserli hastalar, karaciğer hastalarının beslenme ve dinlenme saatleri düzenli olmalıdır) riskli çalışma koşulları içerisinde sayılabilir. Ayrıca genel hijyen koşullarının izlenmesi (genel temizlik, içme suyu, yemekhane, soyunma odaları, yıkanma yerleri, lavabo, duş, tuvalet) ve uygunsuz koşulların saptanması gerekir.
d)İşyerindeki sağlık risklerinin ölçümü yapılmalıdır:
Gaz, buhar, toz, gürültü, ısı, nem, basınç, hava akımı, radyasyon ölçümleri vb. yapılarak, çalışma ortamındaki yoğunlukları kişisel dozimetre, özel dedektörler, ve alarm cihazları yardımı ile belirlenmelidir. Bulunan değerlerin Tehlike Bilgi Formları ile uyumu kontrol edilmelidir. Zararlı etkenlerin kaynağı (yayılma noktası)tespit edilerek doz-tepki ilişkisi, etkilenme ve zarar derecesi saptanmalıdır. Tehlike Bilgi Formları: Malzeme güvenlik bilgi Formları yada Kimyasal güvenlik Bilgi Formları olarak adlandırılır.
e) işyeri çalışma koşulları bilinmelidir:
Hekim işyerindeki ça1ışma sürelerini, vardiyalı ça1ışma olup olmadığını, işçinin ne kadar ücret a1dığını/alacağını, nasıl bir beslenme durumu olduğunu bilmek durumundadır. Bir örnek vermek gerekirse, işe yeni giren işçide Diabetes Mellitus veya Peptik Ulcus gibi kronik bir hastalık varsa bu işçi vardiyaya girmeden normal çalışma ile ilaca bağımlı olmadan yaşamını sürdürebileceğinden; öncelikle anamnezde hastanın durum tespiti ve işyeri hakkında bilgi (vardiya, beslenme) edinilmesi durumunda işe giriş muayenesinde karar vermek son derece kolaylaşacaktır .
2- işyeri Çalışma İlişkilerini Bilme:
a) Bireysel ve toplu iş ilişkileri: Sendikal konum (sendikanın varlığı, var ise işçi sağlığı ve iş güvenliği sorunları ile ne kadar ilgilendiği) son derece önemlidir. Tutarlı sendikal mücadele hekimin verdiği kararlarda (işçi sağlığı ile ilgili işlemlerde olması gereken gibi davranıp davranmaması ikileminde) işçi sağlığı lehine etkileyici olacaktır .
b)İş sağlığı ve iş güvenliği kurulları: Sanayiden sayılan 50 ve daha fazla işçi ça1ıştıran işyerleri iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturmak zorundadır. Bu kurulun aldığı kararı işveren uygulamak zorundadır. İşyeri hekimi işyerindeki sağlık gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydeder ve Ek-6 da belirtilen örneğe uygun yıllık çalışma raporu hazırlayarak iş sağlığı ve güvenliği kuruluna gönderir. Kurula danışmanlık eder.
3- Eğitim-Öğretim:
İşçinin öğrenme hakkı korunma1ıdır. Yani ”kullanılan maddeler , kabul edilebilir değerler , ortamdaki maksimum değerler” işçi tarafından bilinmelidir. Bu hakkın savunulması anlamında çalışma ortamında zararlı etkenler (sağlık tehlikeleri) ve riskler (güvenlik tehlikeleri) tüm ça1ışanlara anlatılmalıdır .
YASAL DÜZENLEMELER:
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yürürlükte pek çok yasa tüzük ve yönetmelik bulunmaktadır. İçinde bulunduğumuz süreçte Avrupa Birliği müktesabatına uyum nedeniyle İş sağlığı ve güvenliği mevzuatımız yeniden düzenlenmekte olup yeni yönetmelikler çıkarılmaktadır. Süreç halen devam etmektedir. Bu düzenlemeler içerisindeki bazıları, hekimi doğrudan ilgilendirmektedir . Bu düzenlemeler şunlardır:
1. Uluslararası Anlaşmalar:
. Avrupa Sosyal Şartı (1961)
.112,155 ve 161 sayılı İLO sözleşmeleri
2. Umumi HıfzısıhhaYasası (1930 yıl ve 1593 sayılı)
3. İş Yasası (2003 yıl ve 4857 sayılı)
4.İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü (1974/ 14765)
5. İşyeri Sağlık Birimleri İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
6.Gürültü Yönetmeliği
7.Ağır ve Tehlikeli İşler Tüzüğü
8.Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü (1974/15004)
9-Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik
10.İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik
11.Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
12.İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği
13.Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik
14.Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik
15.Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru İstihdamı Hakkında Yönetmelik
16.Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkında Yönetmelik
17.Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
18.Titreşim Yönetmeliği
19.Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
20.Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
21.Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
22. Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği
23.İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik
24.Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
25.Gürültü Kontrol Yônetmeliği (1986/19308)
26.Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük (1973/14752)
27.Maden ve Taşocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği önlemlerine ilişkin Tüzük ( 1984/ 18553)
28.İşyerlerinde İşin Durdurulmasına veya İşyerlerinin Kapatılmasına Dair Yönetmelik
29.İş Süreleri Yönetmeliği
30.Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
31.Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak 7 .5 saat ve Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik
32.Kadın İşçilerin Sanayie Ait İşlerle Gece Postalarında Çalıştırılması Koşullan Hakkında Yönetmelik
33.Gebe ve Emzikl1 Kadınların Çalıştırma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Tüzük (1987 /19487)
34..Radyasyon Sağlığı Tüzüğü ( 1967 / 12582 sayılı)
35.Radyasyon Güvenliği Tüzüğü (1985/18861)
36.Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği ( 1986 / 19269)
37.Sosyal Sigortalar Yasası
38.Sosyal Sigorta İşlemleri Tüzüğü (1972/14159)
39.Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği
40.Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğü ( 1972 /14223)
41. Borçlar Yasası ( 1926 yıl ve 818 sayılı)
42. Belediyeler Yasası (1930 yıl ve 1580 sayılı)