Maden Ocaklarinda Iş Sağliği Ve Güvenliği Konu Özeti

[Xzenon]

MADEN OCAKLARINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ​

Maden işleri çok tehlikeli sınıfta yer alıp A sınıfı uzmanın çalışması zorunludur.

Yeraltı Maden Ocakları
Yeraltı maden ocağına girişi sağlayacak birbirinden bağımsız ve güvenli en az2 yol olmak zorundadır.
Zararlı olan maddelerin ortam havasına karışmasını önlemek için şu çalışmalar yapılır

1. Zararlı madde çıkışını kaynağında yok etmek
2. Kaynağından emilmesi veya uzaklaştırılması
3. Zararlı maddelerin ortam havasından uzaklaştırılması

Yeraltı maden işletmeciliğinde tavan göçmesini önlemek için tahkimat yapılır. Yapılacak olan bu tahkimat fenni nezaretçinin işin özelliğine göre belirlediği teknik özelliklere uygun olacaktır

Tahkimatın sökülmesi nezaretçinin belirlediği bir ustanın sorumluluğu altında olacaktır.

Geçici tahkimat; kalın ve çok eğimli damarlarda kazı sırasında açılan boşluğa yapılıp.
Kazının bitiminde asıl tahkimat yapıldıktan sonra sökülür.
Ocak grizulu ve kendiliğinden yanmaya elverişli ise dolgulu ayaklarda, ayak arkaları ve diğer boşlular sıkıca doldurulur.
HAVALANDIRMA
Hava hızı ; insan ve malzeme taşınan kuyularda, lağımlarda ana nefeslik yollarlında 8 m/sn yi geçemez.
Havasında %19 dan az Oksijen, % 2den fazla metan ve %0.5 den fazla karbondioksit bulunan ocaklarda çalışma yapılamaz
Ocak içindeki havayı bölmek, bir tarafa yönlendirmek için kullanılan kapı sayısını en aza indirmek için ocak havalandırma sistemi yapılır
Çok işlek galerilerde, önemli ölçüde hava kaybına uğranılacak yerlerde, ana hava giriş-çıkışı arasındaki bağlantı galerilerinde uygun aralıklarla konulmuş yeterli sayıda kapı olacaktır
Bu kapılardan en az birinin kapalı olması gerekir
Havalandırma kapısı yapılamayan yerlerde perdeleme sistemi yapılır
Hava ölçü kasalarının ve kapı kasalarının iç ölçüleri; geçecek araçların üstünden ve yaya yolu tarafından en az 60 cm daha yüksek ve geniş olacaktır.
Ocaklarda yeterli sayıda hava ölçüm istasyonu yapılır ve ayda en az bir kez hava akım hızı ve hava miktarı ölçülür.
Ayda en az bir kez hava numunesi alını ve analizi yapılır
Terk edilen ve yeterince havalandırılmayan yerler; işçinin girmesini önleyecek şekilde kapatılır ve uyarı levhaları konur.
Fenni nezaretçi; havalandırma sisteminin genel denetimini, hava ölçüm ve analizini yapmak için gerekli sayıda nezaretçi görevlendirir.
GRİZU ÖLÇÜMÜ
Ocağın bütün kısımlarında, her gün her vardiyada fenni nezaretçi yada bu hususta yetiştirilmiş görevli kişi tarafından emniyet lambası veya metan dedektörü ile grizu ölçümü yapılır.
Havalandırma esas itibariyle aşağıdan yukarıya doğru yapılır.Zorunluluk halinde akanlıktan izin alınarak aşağıdan yukarıya havalandırma yapılabilir.
Eğimi hiçbir kısmında %10 u geçmeyen, grizu toplanmayan , grizu birikimini önleyecek hava akımı sağlanan galeriler havalandırma bakımından düz sayılır.
Tali havalandırma ; ana havalandırma akışı ile bağlantııs bulunan ilerleme çalışmaları ile kurtarma çalışmalarının yapıldığı yerlerde uyğulanır.
Kömür ve kükürt ocaklarında patlayabilecek gaz ve toz bulunan diğer ockalrda kesinlikle çıplak alevli veya tek kafesli lamba kullanılamaz.
İçersinde %2 metan bulunan ocakta çalışma yapılamaz.Yalnızca grizunun temizlenmesi ve işçilerin kurtarılması için çalışma yapılır.
Metan oranı %4-15 patlayıcıdır.
Düz ve eğimli yollarda metan oranı %1,5 u geçemez. Bunların bağlandığı hava yollarında %1 geçemez.
Grizulu ve yanğına elverişli ocaklarda işçiler çalışma saati boyunca yanlarında CO maskesi taşımak zorundadır.
Bütün grizulu ocaklarda 2 havalandırma grubu olacaktır.1 i durursa diğeri çalışacak
Metan oranının %2 yi geçtiğini ilk gören çalışmayı durdurur ve durumu sorumlu nezaretçiye bildiririr.
Metan oranının sık sık değiştiği ocaklarda ve ortamlarda; metan oranına göre ayarlı ses ve ışık uyarı sistemi yada bir merkezden izlenecek oto kontrol sistemi olacaktır.
%1 den fazla metan oranı bulunan yerlerde metan oranı %1 altına düşene kadar aralıksız ölçüm yapılır
Metan oranı %1,5 u geçerse elektrikli aygıtların ve iletkenlerin gerilimi derhal kesilir.
KÖMÜR TOZU

Fenni nezaretçi bir ocakta kömür tozu olup olmadığını saptayarak gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.
Kömür ocaklarında gerekli görülen yere tozu bastırmak için su kullanılır, taş tozsu serpilir
Üretim,yükleme,taşıma,boşaltım yapılan yerlerde tozun havaya yayılmasını önlemek için pulvarize su fısketeleri kullanılır
Yerüstünde tozun havaya karışmasını önleyecek tedbirler alınmadıkça ocak dışında hava giriş kuyusuna 80 mt den daha yakın eleme ve ayıklama tesisi kurulamaz.
Taş tozu kullanılan ocaklarda özel bir toz defteri tutulur. Bu deftere numune alınan yerler,alınma tarihi, sonuçları yazılır
Taş tozu serpme(şistleme) işlemi bu iş için özel yetiştirilmiş nezaretçi gözetiminde yapılır
Patlamaya elverişli kömür tozu varsa bütün vardiya boyunca taş tozu serpilir
Taş tozu; nem tutmayacak, silis içermeyek ve içinde %1,5 dan fazla organik madde olmayacaktır
Ocak içinde patlamanın başka kısımlara yayılmasını önlemek amacıyla ana hava giriş ve dönüş yollarının uygun yerlerine taş tozuyla durdurucu barajlar yapılır veya galeri tavanına su kapları yerleştirilir
Durdurucu barajlar tavana yakın ancak toz yığını ile tavan arasında yeterli boşluk kalmasını sağlayacak şekilde yapılır.Bu barajlarda yeteri kadar taş tozu bulunur
Durdurma baraj yerleri havalandırma planında gösterilir ve yıllık imalat haritalarına işlenir
Durdurma baraj yapım tarihi ile baraj üzerindeki tozların değiştirimle tarihi toz defterine yazılır
NAKLİYAT
Maden ocağında birbirinden bağımsız en az 2 yol, yollar arasındaki topuk en az 30 metre ve yolarlın ağızları aynı çatı altında olamaz
2 kuyudan oluşan ocakta kuyuların en derin katında bağlantı kurulur
Derinliği 50 metreden az kuyularda merdiven zorunludur
Kuyu merdivenlerinin basamak aralıkları 30cm den az olamaz, eğimleri 80 dereceden az olamaz, dinlenme sahanlıkları arası 10 metreden az olamaz
Demir yollarında eğim %0,5 i geçemez

Maden Yolları​

Maden ocaklarında araçlar arasında en az 60 cm lik ara bulunmalı
Araçlarla galeri yan duvarları arasındaki 60 cm açıklığın galeri tabanından itibaren 180 cm yüksekliğe kadar azalmadan devam etmesi gerekir
Araçlarla galeri yan duvarları arasında en az 60 cm yaya yolu bırakılmalıdır
Hızı 1,5/sn yi geçmeyen araçlarda bu hükümler uygulanmaz
Yaya yolu yapılamayan yerlerde 50 metre aralıklarla cepler yapılmalıdır

Arkadaşlar galeri, cep gibi kavramlara yabancı olanınız olabilir. Bir tünel düşünün bu galeridir. Araçlarla tünel içinde giderken gözünüze çarpmıştır. Tünel içinde aralıklarla kenarlarda içe doğru çıkıntılı yerler vardır. Buda ceptir

Maden ocaklarında taşımada kullanılan lokomotiflerin önünde işaret için beyaz yada sarı , katarların ve ocak içinde taşımada kullanılan hayvanların önünde kırmızı ışık olacak
Elle sürülen arabalar arası mesafe en az 15 metre olmalıdır
Kömür ve kükürt ocaklarında benzinle çalışan lokomotiflerin kullanılması yasaktır
Eğimleri 3 dereceyi geçmeyen yollar düz veya az eğimli yol sayılır
Eğimi 22-45 derece arasındaki yollarda tabana basamak veya merdiven yapılmalı
Eğimi 45 dereceyi geçen yollarda tabana merdiven ve 25 metrede dinlenme sahanlığı yapılır
Eğimi 70 dereceyi geçen yollarda dinlenme sahanlıkları arası mesafe 10 metredir.

İşaretleşme Esasları
1.Durdurma (stop) işareti : 1 vuruş 2.Çekme (vira)işareti : 2 vuruş
3.Bırakma(laçka) işareti : 3 vuruş 4.İnsan geliyor işareti :4 vuruş


PATLAYICI MADDE DEPOLARI
50 kğ dan az patlayıcı olan patlayıcı madde deposuna ana yoldan 90 derecelik bir dirsekden oluşan yolla , fazlasına 90 derecelik 2 dirsekden oluşan yolla girilecektir
Patlayıcı madde deponun sonuna konacak ve 3metre önüne hız kesici cepler yapılacaktır
Patlayıcı madde deposunun sıcaklığı 8 dereceyi geçmeyecektir
Patlayıcı nın bulunduğu deponun 50 metre önünden itibaren ahır kurulması, yanıcı, yakıcı madde kurulması yasaktır
Fenni nezaretçinin görevlendirmediği kişilerin patlayıcı madde deposuna girmesi yasaktır
Patlayıcı maddeler ateşleyici veya fenni nezaretçi tarafından görevlendirilmiş görevli kişiler tarafından özel sandık da taşınacak
Bir kişinin taşıyabileceği patlayıcı madde miktarı 10 kğ ı geçemez

SIKILAMA​

Patlayıcı madde konulduktan sonra geri kalan boşluğun doldurulması işlemidir
Sıkılama maddesi; boyu 40cm ye kadar olan kartuşları için 35cm, fazlası için kartuş boyunun yarısı kadar eklenir.
Patlayıcı madde boyu ; delik derinliğinin yarısını geçemez.geri kalan kısım sıkılama maddesi ile doldurulur
Doldurma işlemi ateşleyici yada ateşleyici gözetiminde deneyimli bir usta tarafından yapılır
5 (Beş) den çok lağımın aynı anda patlatılası seri halde bağlı elektrikleme ile yapılır
Ateşleyici patlatma yapmadan önce 3 kez lağım var diye bağırarak ikaz verir
Yanıcı,parlayıcı gazlar bulunan tozların yanması veya patlama tehlikesi olan ocaklarda fitille ateşleme yapılamaz
Lağım deliklerinde patlamamış patlayıcı bulunduğundan şüphe ediliyorsa; elektrik ile ateşlemede en az 5 dakika, fitille ateşlemede en az 1 saat patlatma alanına kimse giremez
Patlamamış delik varsa onun en az 30 cm yanına paralel bir başka delik doldurulup ateşleme yapılır
Grizulu ocaklarda ateşleyici ; en az 25 metre yarıçapındaki bir alan içinde metan ölçümü yapar.Grizu oranı %1 den fazla ise ateşleme yapılmaz.

OCAK YANGINLARI​

24 saatte 50 den fazla kişinin çalıştığı ocaklarda yanğın ekibi bulunması zorunludur
Kömür ve kükürt ocaklarıyla, yangına elverişli ocaklarda çalışılmayan zamanlarda nezaretçi tarafından kızışma ve yanma olup olamadığı kontrol edilir.Çalışılmayan bir zamandan sonra (Resmi tatil vs.) ocağa girmeden önce mutlaka kontrol yapılamlıdır.Kontrol yapılamdan çalışamaya başlanamaz
Yangına karşı kullanılacak malzemeler ayda en az bir kez kontrol edilecek

İLKYARDIM​

İlkyardım malzemeleri haftada birkez ocak dışına çıkarılır.Bu malzemeler en geç 3 ay içinde ocak dışındaki malzemeyle değiştirilir
İlkyardım ekibi ocak da çalışanlardan en az 3 kişi
Kurtarma ekibi ocakta çalışanlardan en az 10 kişi
Kurtarıcılar ocak içinde en az 2 yıl deneyimli olacak ve en az ilkokul mezunu olacak

NEZARETÇİ​

300 kişiden az çalışanın olduğu ocağa bir güvenlik nezaretçisi atanır
300 kişiden fazla çalışanın olduğu ocağa güvenlik mühendisi atanır.
1 kişiden fazla güvenlik mühendisinin olduğu ocaklarda güvenlik başmühendisliği kurulur
Güvenlik başmühendisi ve güvenlik mühendisine ocakta başka iş verilemez
Güvenlik başmühendisi en az 3 yıl tecrübeli olacak
Güvenlik mühendisi en az 2 yıl tecrübeli olacak
Çalışmak için ocağa girenler deftere yazılır

AÇIK OCAK İŞLETMECİLİĞİ​

Yüksekliği 5 metre, eğimi 30 dereceyi geçen şevlerde çatlak sökümü sırasında işçilere emniyet kemeri baret, iş ayakkabısı vb. koruyucular verilecektir

ELLE KAZI VE YÜKLEME​

Kademe yüksekliği 3 metre; şev sağlam arazide eğim 60 dereceyi, sulu ve kaygan arazide 60 dereceyi, tüflü çökük arazide 45 dereceyi geçemez.
Yerleşim yerlerine, yol, köprü vb. yerlere 70 metre uzaklık içinde patlatma yapılamaz
İş makinası ile yapılan kazı işlerinde şev yüksekliği makinanın bomu kadardır.

Fenni Nezaretçi : Teknik işlerde en az 5 yıl deneyime sahip maden yüksek veya maden mühendisi olmak zorundadır. Grizulu ve kendinden yanmaya elverişli kömür ocakalrında çalışacak fenni nezaretçinin bu 5 yıllık süreyi bu tip ocaklarda geçirmiş olması gerekir
Fenni Nezaretçi Yardımcı : 300 kişiyi geçen her ocakta bir fenni nezaretçi yardımcısı ve 300 kişiden sonraki her 200 kişi içinde ayriyeten bir fenni nezaretçi yardımcı atanır.Maden mühendisi olmak zorundadır
Daimi Nezaretçi : Ocakta bulunmak zorundadır.
Deneyimli işçi : En az 6 ay tecrübeli işçidir

Her vardiyada en az 2 kez ocakta denetim yapılması zorunludur

Madencilik Terimleri :
Maden ve Taşocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük;
Açık işletme; yerüstündeki maden işletmelerini,
Akrosaj; dik ve eğimli kuyuların dip ve başlarıyla ara katlardaki manevra yerlerini, bu yerlerde bulunan düzenleri,
Alevsızdırmaz (antigrizuto) aygıt; içine girebilecek grizunun patlaması halinde, hasara uğramaksızın alevin sızmasını ve ortamdaki grizu veya kömür tozunun tutuşmasını ya da patlamasını önleyecek şekilde yapılmış aygıtı,
Askıya almak; bir kademenin hazırlanmasından sonra kendi ağırlığıyla göçmesini sağlamak üzere altının boşaltılmasını,
Ateşleme; kazı işlerinde deliklere doldurulmuş olan patlayıcı maddelerin patlatılmasını,
Ateşleyici (barutçu); patlayıcı maddelerin mevzuatta belirtilen koşullarda kullanılmasını yerine getirmek üzere yeterlilik belgesine sahip en az ilkokul mezunu kişiyi,
Ayak; maden içerisinde iki galeri arasında cephe halinde üretim yapılan yeri,
Baca; maden içerisinde sürülen galeriyi,
Başaşağı (desandre); yeraltında başaşağı sürülen eğimli yolları,
Başyukarı; Bir galeriden başlayarak yukarıya doğru belli bir eğimde sürülen açıklığı,
Baraj; yeraltında yangın, su, zararlı gaz ve diğer tehlikeleri önleyici maniaları, 4
Cep (niş); galeri, varagel ve vinç dip ve başları ile ara katlarında görevli işçilerin ve ateşleme görevlilerinin korunmaları amacıyla serbestçe sığınabilecekleri biçimde yapılan yuvaları,
Çatlak (kavlak); ana kitleden ayrılmış, her an düşebilecek parçaları,
Çatlak sökümü; bir kademenin kazı işlerinin devamı sırasında ana kitleden ayrılmış, düşebilecek durumdaki parçaların temizlenmesini,
Daimi nezaretçi; fenni nezaretçinin emir ve talimatı altında görev yapan ve Maden Kanununa göre atanmış olan kimseyi,
Dekapaj; kazısı yapılacak maden ve taş kitlesi veya tabakasının üzerini kaplayan örtü tabakasının kaldırılmasını,
Dolgu (ramble); yeraltında açılan boşlukların dolgu malzemesiyle doldurulmasını,
Fenni nezaretçi; iş sağlığı ve güvenliği gereklerinin yerine getirilmesinden ve işletmenin teknik esaslar çerçevesinde çalıştırılmasından sorumlu, maden mevzuatına göre görevlendirilmiş olan maden mühendisini,
Freno; varagel üzerinde taşımayı sağlayan sistemi,
Grizu; metanın havayla karışımını,
Hava köprüsü (krosing); bir hava akımının diğer bir hava akımı yoluna karışmadan belirlenmiş doğrultuda gitmesini sağlayan geçidi,
Kademe; açık işletmelerde belirli aralık, kod ve eğimlerle meydana getirilen basamak şeklindeki çalışma yerlerini,
Karakol; vinç ve varagel baş ve diplerinde kurulan koruyucu düzeni, 5
Karo; maden işletmeleri için gerekli hizmetlerin yapıldığı yerüstü tesislerinin bulunduğu alanı,
Kelebe; Yeraltında iki kat (etaj) arasını birleştiren tahkimatlı bir bürün bir bölümünün insan iniş ve çıkışı için merdivenle teçhiz edildiği, bir bölümünden ise cevher veya ramble nakledildiği açıklığı,
Kendiliğinden emniyetli aygıt; içinde normal çalışması sırasında meydana gelebilecek herhangi bir ark veya kıvılcımın ortamda bulunan yanıcı gaz veya buharları patlatmayacağı biçimde yapılmış aygıtı,
Kişisel koruyucular; çalışanların iş kazasına uğramalarını veya meslek hastalıklarına tutulmalarını önlemek üzere, çalışılan yerin özelliğine ve yürürlükteki mevzuata göre çalışma süresince kullanmak zorunda oldukları gözlük, maske, baret, koruyucu ayakkabı, eldiven, yağmurluk, emniyet kemeri vb. koruyucuları,
Lağım; taş içerisinde sürülen galeriyi,
Maden ocağı; kuyuları ve giriş-çıkış yollarıyla yeraltındaki bütün kazı yapılan yerleri, bu kazılardan çıkan postanın ve pasanın çıkartıldığı eğimli ve düz galerileri, diğer yolları ve üretim yerlerini, çıkarma, taşıma ve havalandırma tesislerini, yeraltında kullanılan enerjinin sağlanmasında ve iletilmesinde kullanılan sabit tesisleri, (kendine özgü havalandırdma tesissi bulunan her maden ocağı bağımsız bir ocak sayılır. Ancak, ayrı havalandırma tesisleri bulunmakla birlikte, aynı işverene ait olup bir elden yönetilen ve yeraltından birbirlerine bağlı olan birden çok maden ocağı da tek bir ocak kabul edilir.)
Molet; kuyularda vinç halatını yönlendiren özel makarayı,
Nefeslik; ocak havasının çıkış yolunu,
Nezaretçi; fenni nezaretçi tarafından gerekli görülen işleri yürütmek veya bunları gözetim altında bulundurmak üzere yazılı olarak görevlendirilen, gerekli deneyim ve teknik bilgiye sahip en az ilkokul mezunu kişiyi, 6
Paraşüt; asansörlerde çekme halatının kopması halinde kafesin düşmesini önleyecek düzeni,
Potkabaç; kazı işlemini kolaylaştırmak amacıyla alında derinlemesine açılan boşluğu,
Rekup; ana galeriden maden yatağını kesme amacıyla sürülen ikincil galerileri,
Sıkılama; lağım deliklerine patlayıcı madde konulduktan sonra kalan boşluğun gerektiği biçimde doldurulmasını,
Şev; kademe alın ve yüzlerindeki eğimli yüzeyi,
Şövelman; kuyu ağzındaki asansör kulesini,
Topuk; yeraltı işletmeleriyle açık işletmelerde güvenlik amacıyla alınmadan (kazılmadan) bırakılan maden kısımlarını,
Varagel; dolu araba aşağıya inerken boş arabanın yukarıya çıkmasını sağlayan ve karşılıklı ağırlık esasına göre, eğimli düzey üzerinde fren ve halat kullanılarak yapılan taşıma sistemini,
ifade eder.

HAZIRLAYAN : Refah AVCI