Yangın tahliye süreleri ile ilgili olarak sabit değerlendirme matrixi yoktur. Çünkü tahliye süresini etkileyen bir çok değişken parametre mevcuttur.
Genel olarak incelersek :
+ Çalışanların bina içinde bulundukları yerler ve bulunan kişi sayısı (Occupancy, Occupant Dencity)
+ İnsan Davranışları ve çalışanların reaksiyon zamanı
+ Emniyetli bölgeye erişim mesafesi
+ Acil Durum ışıkları ve işaretlemeler
+ Acil çıkış kapılarına ait yolların o anki durumu
+ Binaların özellikleri ; Bina sınıflandırma kriterlerine göre değerlendirilmelidir. Türk yangın yönetmeliği EK-1/A, B,C çizelgelerinde binaların yangına direnme sürelerine ait değerler verilmiştir.
İngiliz ve Amerikan Yangın Yönetmeliklerinde Bina sınıflandırmasında ise
A Tipi Bina : Komple tutuşmaz malzeme, kolonlar, zeminler ve duvarlar; beton veya tuğla/birket ile desteklenmiş.
B tipi bina : Klasik binalar, Tutuşmaz duvarlar ve tutuşabilen zeminler
C tipi bina: Tutuşabilen binalar, ağaç zeminler, kolonlar ve duvarlar.
+ Bina Yapı elemanlarının yangına direnç süreleri (Türk Yangın Yönetmeliği EK-3B)
+ Bina Kullanım sınıflarına göre yangına Direnç süreleri (Türk Yangın Yönetmeliği EK-3C)
+ Bina içinde bulunan malzemelerin Yanıcılık sınıfları (Türk Yangın Yönetmeliği EK-2)
+ Tahliye Özelliği : Yatay, Dikey (iki kata kadar), Çok Katlı, Bölgesel, toplu tahliyeler
+ Tahliye İşlemleri Sıralaması ; bu sıralama esnasında kişilerin yapacağı doğru işlemlere ait zaman ölçümleri (Yangının Tespiti, Tehlike Kararının verilmesi, Alarmın başlatılması, Reaksiyon süresi, Acil Çıkışlardan tahliye süresi, Emniyetli Alana gidiş süresi)
+ Meteorolojik durum
+ Alevin ve dumanın yoğunluğu
+ Isı yayımının hızı
Gibi değişkenler mevcuttur.
Tüm bu değişkenler, Acil Durum Tahliyesi için yapılacak zaman hesabında İhtiyaç Duyulan Emniyetli Kaçış Zamanı (Required Safe Escape Time RSET) ve Mevcut Emniyetli Kaçış Zamanı (Available Safe Escape Time ASET) arasındaki kıyaslamada dikkate alınmalıdır.
Tutuşmanın Tespit Zamanı (T1)+Tahliye Kararı Verme zamanı (T2)+Alarmın Verilmesi (T3)+Verilen alarmın algılanma zamanı (T4)+Alarma karşılık verilmesi (T5)+Acil Çıkış Kapısına Gidiş Süresi (T6) = RSET
Türk yangın yönetmeliğinde bununla ilgili bir kriter göremedim, ancak Amerikan ve İngiliz Yangın yönetmeliklerinde bu süre
A tipi binalar için 3 Dakika
B Tipi binalar için 2.5 Dakika
C tipi binalar için 2 Dakika olarak belirlenmiş olup, minimum değerleri içermekte olmasına rağmen, katı/sabit (rigid) değlidir.
ASET hesaplamasını ise yapılan tatbikat süresi içinde elde edilen zamanlama ile yapabilirsiniz.
Sonuç olarak;
Acil durum tahliye tatbikatları hep planlı yapılır. Yani çalışanların hepsi bunu bilir. Dolayısı ile sonuçta elde edilen zaman toplamı çok fazla gerçekçi olmaya bilir. Her ne kadar Türk Yangın Yönetmeliğinde "Yılda bir kez yangın tatbikatı yapılır" diye yazıyor ise de, tatbikatların tamamen eğitime yönelik ve insanlara pratik düşünme ve hareket etme yetisi kazandırdığına inanan biri olarak, özellikle çalışan sayısı 50'nin üzerinde ve çalışma alanı 1000 m2 üzerinde olan, yanma/tutuşma riski yüksek olan iş yerlerinde hem İşyeri Yangın Mücadele Ekibinin pratiğinin artırılması hem de çalışanların tahliye sıralamasına adaptasyonlarının daha iyi sağlanması için üç ayda bir yapılmasının daha uygun olacağı şahsi düşüncemdir.
EDİT : 23.05.2012 14:55
+ Elde ettiğiniz süreleri benchmarking yaparak yani eşdeğer kriterlere sahip diğer iş yerlerinde yapılan tatbikat sonuçları ile mukayese edebilirsiniz.
+ 6 Ayda bir de Plansız Tahliye Tatbikatı yapın diye öneririm. Örneğin günün en yoğun saatinde işletmeye gelin, idari amiri de yanınıza alın, kimsayal yanıcı malzemelerin depolandığı ya da uygunsuz depolandığını/konulduğunu tespit ettiğiniz bir alanda bekleyin. Oradan geçen bir işçinin eline bir zarf verin.
İçinde "Şu an da burada yangın çıktığını tespit ettin" diye yazsın
Sonrasında yapılan işlerin hepsini not alarak zamanları yazın. Gerçeğe en yakın değeri bu şekilde bulursunuz.
Yararlanılan Kaynaklar :
NEBOSH Fire Safety Management Book
NEBOSH Emergency Action Planning Ders notları
OSHA Fire Safety Regulations
OSHA Emergency Respons Planning Ders notları
Türk Yangın Talimatı
