Bilgi : Yıldırım Aşırı Gerilimlerden Korunma Ve Topraklama

[ataselim]

3E Elektrotech dergisinde yayınlanmış olan 35 sayfalık dosya konusu (sayfa çok olduğundan sıkıştırılarak yüklenmiştir)
Faydalı olacağını düşünüyorum

 

[asimaksu1]

Paratoner Nedir​

Fransızca kökenli olan paratoner(yıldırımsavar) kelimesinin sözlükteki anlamı yıldırımsavar, yıldırımlık, yıldırımkırandır. Paratonerler yıldırımın zararlı etkilerini toprağa aktarılmasını sağlayan iletken metal çubuklardır.


Elektrikli bir sistem değildir. Metal çubuk veya bobinli başlık paratonerin kendisini oluşturur ve yıldırımı asıl yakalayan parçasıdır. Yakalanan yıldırım güvenli bir şekilde toprağa aktarılması için ise iletkenler kullanılarak yıldırımı istediğimiz noktaya yönlendirmiş oluruz. Sonrasında topraklama çubuklarına kadar ulaşan yıldırım toprakta yayılarak sönemlenmeye girmektedir.

Paratoner Yıldırımı Çeker Mi​

Yıldırım yüklü bir elektrik boşalmasıdır. Tecrübeler göstermiştir ki aynı alan içerisinde yıldırım en fazla sivri uçlu ve yüksek cisimlere çarpmaktadır.
Buda yıldırımın en kısa yoldan toprağa ulaşma isteğinin doğal sonucudur. İnsanlar bu tecrübelerinden yola çıkarak ve teknolojiyi de içerisine koyarak çeşitli yıldırımdan korunma malzemeleri üretmişlerdir. Bu sebeble paratonerlerin uçları sivridir ve yüksekte bulunmaktadır.

Paratoner Neden Yükseğe Montaj Edilir​

Bir önceki madde de açıkladığımız yıldırımın kendisine en yakın (yukarıdan kaynaklı) sivri uçlara isabet etme olasılığının fazlalığı ile alakalı bir durumdur.

Kaç Çeşit Paratoner Sistemi Vardır​

Paratoner sistemleri kendi aralarında görünüm ve yapı hatta işlev yönünden farklılık göstermektedir. Her bir sistem kendi içerisinde bir hesap ve mühendislik disiplini araştırması sonucu koruma seviyeleri belirlenerek tasarlanır. Ülkemizde en çok karşılaşacağınız paratoner sistemleri Aktif Paratoner , Faraday Kafesi , Franklin Çubuğu sistemleridir.

Aktif Paratoner Nedir​

Diğer sistemlerden ayrılan özelliği bir koruma yarıçapına sahip olması ve bunuda içerisinde ki bobin den almasıdır. Çatı üzerlerinde yüksek bir direğin başında yumru şeklinde ki küre bu sistemdir. İniş iletkeni ile toprakla irtibatlıdır.
Aktif paratoner tesisatında paratoner başlığı, paratoner direği, indirme iletkenleri ve topraklama çubukları bulunmaktadır. Aslında tüm paratonerlerde amaç aynıdır yıldırımı yakalamak ve güvenli bir şekilde toprağa iletmek. İndirme iletkenleri yakalanan yıldırımı üzerinden toprağa kadar taşır ve topraklama çubuklarına iletir. Çubuklarda yıldırımı toprağa dağıtarak yıldırımın toprakta sönemlenmesine aracılık eder.

Franklin Çubuğu Nedir​

Franklin çubuğu veya yakalama ucu yıldırımdan korunmanın temelidir.Benjamin Franklin (1706 – 1790) yılları arasında yaşamış ve kendisini bu yönde çalışmalarla duyurmuştur.


Franklin incelemeleri sonucu yıldırımın sivri ince uçlara daha çok isabet ettiğini gözlemleyip kendisi de bir çubuk geliştirdi. Basit bir çubuktu ama işe yarıyordu. Yıldırımı yakalamak yetmiyor onu güvenli bir şekilde toprağa da iletmek gerekiyordu. Bunun için çalışmalarının sonunda paratoner sistemi diye adlandırdığımız; çubuk , iletken , toprak bileşenleri ile birleştirdi.
Bu şekilde yıldırım yakalandıktan sonra güvenli bir şekilde toprağa iletilmekte ve toprak boyunca yayıldıkça sönümlenmektedir.

Faraday Kafesi Nedir​

Faraday kafesi, elektriksel iletkenler ile ağ biçiminde örülmüş içteki hacmi dışardaki elektrik alanlardan koruyan bir muhafazadır. İletkenlerin karolaj şeklinde yapı üzerinde montajı ile yapılır. Sadece çıplak iletkenler vardır ve iniş iletkenleri ile toprakla irtibatlandırılır.
Faraday kafesi ile yıldırımdan korunma da örülen iletken ağ içerisine düzgün bir şekilde dağıtılmış franklin çubukları bulunur. Bu sivri uçlar örülen faraday kafesi ile irtibatlıdır. Yakalanan yıldırım bu kafesten indirme iletkenleri ile toprağa kadar ulaşır.
Çalışmalar ve incelemeler göstermiştir ki yıldırımdan korunmada en güvenli yol faraday kafesi metodudur. Lakin çok fazla işçilik ve malzeme gerektirdiği için aktif paratonerler daha uygun çözüm olarak karşımıza çıkmaktadır.

Paratoner Tesisatı Zorunlu Mu​

Paratoner tesisatı zorunluluğundan önce insanları hayvanları ve yapıları yıldırımın zararlı etkilerinden koruduğu için yapılması gereklidir. İlgili yönetmelikler çerçevesinde düşünüldüğünde ise kullanımı zorunludur.

Binaların yıldırım tehlikesine karşı korunması için ilgili yönetmelik ve
standartların gereğinin yerine getirilmesi şarttır. Elektrik yükünün yapı veya yapı içindeki diğer
tesisat üzerinde risk yaratmaksızın toprağa iletilebileceği yeterli bağlantının sağlanması ve bir
toprak sonlandırma ağı oluşturulması gerekir.
Yangından Korunma Yönetmeliği Madde 64

Paratoner Hangi Binalarda Zorunludur​

Yıldırımdan koruma tesisi yapılması gereken yapılar ve tesisler.

1. 100’den fazla ziyaretçinin olacağı açık veya kapalı toplantı yerleri ve bunların yanlarındaki odalar ve kapalı alanlar, sinema ve film gösteri yerleri.
2. 200’den fazla insanın ikamet edeceği yerler, okullar, müzeler, teknik araştırma binaları, teknik tesisler ve bunlara ait kaçış yolları.
3. 2000 m2 ’den büyük pazar yerleri.
4. Birbirine doğrudan veya ara geçişlerle bağlı 2000m2 ’den küçük olmayan birçok satış bölümlerinden oluşan alış veriş merkezleri.
5. 2000 m2’den büyük fuar alanları ve teşhir salonları.
6. 400 kişiden fazla restoranlar ve 60 yatak kapasiteden fazla oteller.
7. Yüksek yapılar.
8. Hastahaneler ve poliklinikler ve benzer maksatla kullanılan diğer binalar.
9. Orta ve geniş ölçekli garajlar.
10. Patlayıcı maddelerin üretildiği fabrika ve tesisler.
11. Yangın tehlikesi yüksek kimyasal üretim yapan ve benzeri fabrikalar.
12. Petrol pompa istasyonları, vana istasyonları ve depolama, dolum ve yükleme tesisleri.
13. Demir yolu garları ve istasyonlar ile okullar , barakalar

kaynak : aksutep.com/paratoner-olcumu-raporu/