İş Sağlığı ve Güvenliği Tasarısı yasalaştı cezalar ağır!
Ersin Umdu - eumdu@gazetevatan.com
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) raporlarına göre ülkemiz iş kazasının en fazla olduğu ülkeler arasında, Avrupa’da lider konumunda, dünya ölçeğinde de 3’üncü sırada yer alıyor. Rapora göre, Türkiye’de 2010 yılında 62 bin 903 iş kazası olmuş. İş kazalarının yüzde 72’si, 50’den az işçi çalıştıran işyerlerinde meydana geliyor. Her 6 dakikada bir iş kazası oluyor ve her 2.5 saatte bir 1 işçi sakat kalıyor. Bunlardan 1.000 kadarı ölümlü iş kazası. Günde ortalama 3 işçi ölmüş. Kısacası iş sağlığı ve güvenliği yönünden durum bu kadar vahim. İş kazalarının hemen hemen hepsinde oluş sebebi iş sağlığı ve güvenliğinin önleyici özellikte yeterince sağlanmayışı. Bu konuyla ile ilgili işçi sendikaları, İLO vs. gibi iç ve dış baskı grupları İş Kanunu’ndan ayrı sadece iş sağlığı ve güvenliğini ilgilendiren bir yasanın hazırlanmasını, yasada risk değerlendirilmesinin ön plana çıkarılmasını ve önleyici özellikte olmasını talep ediyordu. Bu talep çerçevesinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Bakan Sayın Faruk Çelik’in de üzerinde durduğu İş Sağlığı ve Güvenliği Kanun Tasarısı üzerinde çalışmıştı. Nihayet tasarı geçen hafta yasalaştı.
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası
Yasa; çalışma hayatında iş sağlığı ve güvenliği konusunda şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenliyor. Kanuna göre, Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), genel kolluk kuvvetleri ve MİT Müsteşarlığı’nın faaliyetlerinde, afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetlerinde, ev hizmetlerinde, çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar hakkında, hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında iyileştirme kapsamında yapılan iş yurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetlerinde uygulanmayacak.
Güvenlik Konseyi kurulacak
Ülke genelinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve stratejilerin belirlenmesi için tavsiyelerde bulunmak amacıyla, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Müsteşarı’nın başkanlığında Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi kurulacak. Konsey; Bakanlık İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü, Çalışma Genel Müdürü, İş Teftiş Kurulu Başkanı, ilgili bakanlıklardan birer genel müdür, Yükseköğretim Kurulu’ndan bir yürütme kurulu üyesi; sendikaların üst kuruluşlarının en fazla üyeye sahip ilk üçü ile TOBB, TESK, Türk Tabipler Birliği, TMMOB ve Türkiye Ziraat Odaları Birliği’nden birer yönetim kurulu üyesinden oluşacak.
Vatandaş bilinçlendirilecek
TRT ile ulusal, bölgesel ve yerel yayın yapan özel televizyon kuruluşları ve radyolar; ayda en az 60 dakika iş sağlığı ve güvenliği, çalışma hayatında kayıt dışılığın önlenmesi, sosyal güvenlik, işçi ve işveren ilişkileri konularında uyarıcı ve eğitici mahiyette yayınlar yapacak. Bu düzenleme kapsamında yapılan yayınlar için herhangi bir bedel ödenmeyecek.
Risk değerlendirmesi şart
İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapacak veya yaptıracak. Risk değerlendirmesinde; belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu, kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi, işyerinin tertip ve düzeni gibi konular dikkate alınacak. İşveren; çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlayacak, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapacak. İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izleyecek ve denetleyecek. İşveren; çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirecek. İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri yazılı olarak bildirecek.
İşyerleri sınıflandırılacak
İş güvenliği uzmanlarının görev alabilmeleri için, çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde en az (B) sınıfı, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise en az (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olmaları şartı aranacak.
Cezalar ağırlaştırıldı!
Kanun hükümlerinin uygulanmasının izlenmesi, teftişi, bakanlık iş müfetişlerince yapılacak. İşyerindeki bina ve eklentilerde, çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde, bu tehlike giderilinceye kadar, işyerinin bir bölümününde veya tamamında iş durdurulacak. İşveren işin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara ücretlerini ödeyecek veya aynı ücretle başka bir iş verecek.
Bununla birlikte;
- Yükümlülüklerini yerine getirmeyen işverene, her bir yükümlülük için 2 bin TL ceza uygulanacak.
- İş yerinde iş yeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı görevlendirmeyen işverene, görevlendirmediği her kişi için 5 bin TL, aykırılığın devam ettiği her ay için aynı miktar, diğer sağlık personeli görevlendirmeyen işverene 2 bin 500 TL; risk değerlendirmesi yapmayan veya yaptırmayan işverene 3 bin TL ceza verilecek.
- İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda ölçüm, inceleme ve araştırma yapılmasına, numune alınmasına veya eğitim kurumlarına ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin kontrol ve denetiminin yapılmasına engel olan işverene 5 bin TL, büyük kaza önleme politika belgesi hazırlamayan işverene 50 bin TL, güvenlik raporunu hazırlayıp bakanlığın değerlendirmesine sunmadan işyerini faaliyete geçiren, izin verilmeyen işyerini açan veya durdurulan işyerinde faaliyetini sürdüren işyerine 80 bin TL idari para cezası verilecek.
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası
Yasa; çalışma hayatında iş sağlığı ve güvenliği konusunda şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenliyor. Kanuna göre, Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), genel kolluk kuvvetleri ve MİT Müsteşarlığı’nın faaliyetlerinde, afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetlerinde, ev hizmetlerinde, çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar hakkında, hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında iyileştirme kapsamında yapılan iş yurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetlerinde uygulanmayacak.
Güvenlik Konseyi kurulacak
Ülke genelinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve stratejilerin belirlenmesi için tavsiyelerde bulunmak amacıyla, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Müsteşarı’nın başkanlığında Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi kurulacak. Konsey; Bakanlık İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü, Çalışma Genel Müdürü, İş Teftiş Kurulu Başkanı, ilgili bakanlıklardan birer genel müdür, Yükseköğretim Kurulu’ndan bir yürütme kurulu üyesi; sendikaların üst kuruluşlarının en fazla üyeye sahip ilk üçü ile TOBB, TESK, Türk Tabipler Birliği, TMMOB ve Türkiye Ziraat Odaları Birliği’nden birer yönetim kurulu üyesinden oluşacak.
Vatandaş bilinçlendirilecek
TRT ile ulusal, bölgesel ve yerel yayın yapan özel televizyon kuruluşları ve radyolar; ayda en az 60 dakika iş sağlığı ve güvenliği, çalışma hayatında kayıt dışılığın önlenmesi, sosyal güvenlik, işçi ve işveren ilişkileri konularında uyarıcı ve eğitici mahiyette yayınlar yapacak. Bu düzenleme kapsamında yapılan yayınlar için herhangi bir bedel ödenmeyecek.
Risk değerlendirmesi şart
İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapacak veya yaptıracak. Risk değerlendirmesinde; belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu, kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi, işyerinin tertip ve düzeni gibi konular dikkate alınacak. İşveren; çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlayacak, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapacak. İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izleyecek ve denetleyecek. İşveren; çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirecek. İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri yazılı olarak bildirecek.
İşyerleri sınıflandırılacak
İş güvenliği uzmanlarının görev alabilmeleri için, çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde en az (B) sınıfı, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise en az (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olmaları şartı aranacak.
Cezalar ağırlaştırıldı!
Kanun hükümlerinin uygulanmasının izlenmesi, teftişi, bakanlık iş müfetişlerince yapılacak. İşyerindeki bina ve eklentilerde, çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde, bu tehlike giderilinceye kadar, işyerinin bir bölümününde veya tamamında iş durdurulacak. İşveren işin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara ücretlerini ödeyecek veya aynı ücretle başka bir iş verecek.
Bununla birlikte;
- Yükümlülüklerini yerine getirmeyen işverene, her bir yükümlülük için 2 bin TL ceza uygulanacak.
- İş yerinde iş yeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı görevlendirmeyen işverene, görevlendirmediği her kişi için 5 bin TL, aykırılığın devam ettiği her ay için aynı miktar, diğer sağlık personeli görevlendirmeyen işverene 2 bin 500 TL; risk değerlendirmesi yapmayan veya yaptırmayan işverene 3 bin TL ceza verilecek.
- İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda ölçüm, inceleme ve araştırma yapılmasına, numune alınmasına veya eğitim kurumlarına ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin kontrol ve denetiminin yapılmasına engel olan işverene 5 bin TL, büyük kaza önleme politika belgesi hazırlamayan işverene 50 bin TL, güvenlik raporunu hazırlayıp bakanlığın değerlendirmesine sunmadan işyerini faaliyete geçiren, izin verilmeyen işyerini açan veya durdurulan işyerinde faaliyetini sürdüren işyerine 80 bin TL idari para cezası verilecek.